Boska Komedia i Dante - dolnośląskie konteksty literackie i artystyczne oraz recepcja dzieła (GALERIA i wybór ciekawostek)

Wielkie literackie dzieło końca średniowiecza i interesujące konteksty dolnośląskie! 

O tym nie uczą w szkołach. Zapraszam.  

„Boska komedia” Dantego jest jednym z najważniejszych dzieł literackich kultury Zachodu. Niesamowita podróż przez zaświaty została spisana na początku XIV wieku. "Boska komedia" stała się inspirującym źródłem poetyckich i artystycznych dokonań innych twórców. 
Akcja utworu rozgrywa się w 1300 roku w Wielkanoc. Bohaterem jest Dante, a także jego przewodnicy: Wergiliusz, Beatrycze oraz św. Bernard. Oprócz nich pojawiają się także postaci mityczne oraz prawdziwi ludzie. Dzieło składa się z 3 ksiąg (Piekło, Czyściec, Niebo), a każda z nich zawiera 33 pieśni. Pieśni pisane są trzywersową strofą z 11 sylabami w każdym wersie (łącznie 33). 99 pieśni uzupełnia wstęp, dając łącznie pełne 100. "Boską Komedię" uważa się za ideologiczne podsumowanie myśli średniowiecza i mistyki katolickiej tamtej epoki. Jest to zarazem utwór zwiastujący nadejście renesansu i nowego spojrzenia na rolę twórcy i kultury lokalnej (dzieło nie jest anonimowe, jest spisane w języku narodowym). 

Śląscy wydawcy i tłumacze "Boskiej komedii" na niemiecki (wybór)

Nicolaus Laurentii (Niccolo Tedesco) żył w drugiej połowie XV wieku, pochodził z Wrocławia, działał we Florencji. Zasłynął wydaniem pierwszego ilustrowanego włoskiego druku „Boskiej Komedii” (miedzioryty Baccio Baldiniego wzorowane na rysunkach Sandro Botticellego). Książka została wydana w 1481 roku. Jeden z egzemplarzy (bezcenny inkunabuł) jest przechowywany w Ossolineum we Wrocławiu (prezentowany był na wystawie z okazji Roku Dantego w 2021 roku). 

Karl Ludwig Kannegießer (ur. 1781 w Saksonii, od 1811 roku pracował we Wrocławiu jako nauczyciel i dyrektor gimnazjum, habilitował się na Uniwersytecie Wrocławskim), we Wrocławiu przetłumaczył „Boską Komedię” Dantego wierszem (pierwsze niemieckie liryczne tłumaczenie w tercynach z rymami) 

August Kopisch (ur. 1799 we Wrocławiu) – malarz i poeta, tłumacz. Uczęszczał do Maria-Magdalenen-Gymnasium we Wrocławiu. W 1829 Kopisch powrócił na kilka lat do Wrocławia. W 1831 roku wraz z Carlem Ferdinandem Langhansem zbudował we Wrocławiu pleoramę Zatoki Neapolitańskiej. Po 1833 roku był związany z Berlinem. Autor tłumaczenia „Boskiej Komedii” Dantego. 

Karl Eitner (ur.  1805 w Herrnstadt, dziś Heřmanovice, historyczny Dolny Śląsk, obecnie Republika Czeska, Sudety). Eitner studiował teologię i filozofię we Wrocławiu i uzyskał doktorat. Autor tłumaczenia „Boskiej Komedii” Dantego. 

Karl Bartsch (ur. 1832 w Szprotawie, historyczny Dolny Śląsk). Szkołę średnią ukończył we Wrocławiu , już wtedy wykazywał i rozwijał zainteresowania poetyckie. Od 1849 studiował filologię klasyczną na Uniwersytecie Wrocławskim (studia kontynuował w Berlinie m.in. u Grimma i w Halle). Autor tłumaczenia „Boskiej Komedii” Dantego. 

Śląscy autorzy ilustracji do "Boskiej Komedii" i śląskie dzieła sztuki i wystawy (wybór)

prof. Hermann Prell – w II połowie XIX wieku wykonał cykl polichromii „Die christliche Welt” w holu Schlesischen Museum der bildenden Künste zu Breslau (Muzeum Sztuki we Wrocławiu). Jeden z fresków przedstawia Dantego ze swoją niebiańską przewodniczką Beatrycze (za: „Iconografia Dantesca: Die bildlichen Darstellungen zur göttlichen Komödie”). Polichromie obecnie nie istnieją, zachowały się jedynie reprodukcje graficzne.

Hans Bloch (17 maja 1881 we Wrocławiu - 17 grudnia 1914 w Verdun )  - malarz i nauczyciel plastyki. Od 1905 do 1911 był zatrudniony jako nauczyciel rysunku i gimnastyki w szkołach średnich w Kamiennej Górze, Katowicach, Pszczynie i Głogowie. W czasie pobytu we Włoszech w 1914 roku rozpoczął prace nad ilustracjami do „Boskiej Komedii” Dantego. Prace przerwała wojna i śmierć 33-letniego artysty (Za: „Dante in Schlesien” (1921))

Portret Dantego - exlibris proboszcza Alfreda Hadelta z Leszczyńca (początek XX wieku), zaprojektowany przez Heinricha Vogelera (1872–1942). Hadelt urodził się w 1879 roku w Kątach Wrocławskich. Został wyświęcony w 1904 roku. Wiele podróżował po Europie. Został proboszczem w Leszczyńcu (wzmiankuje go książka adresowa z 1911 roku). Od 1913 był proboszczem w Wawrzyszowie koło Namysłowa, a od roku 1925 w Świętowie Polskim koło Nysy. Był autorem kilkudziesięciu publikacji z zakresu historii, historii sztuki oraz krytyki współczesnej sztuki kościelnej. Od 1925 roku piastował stanowisko konserwatora zabytków prowincji górnośląskiej. Zmarł w 1951 roku. Jego exlibis znajduje się m.in. w posiadaniu British Museum czy w zbiorach Yale University.

„Salvador Dali: Boska Komedia” – wystawa czasowa w marcu 2024 roku w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze prezentująca 100 ilustracji Dalego stworzonych w latach 60. XX wieku z okazji 700-lecia urodzin Dantego. Dzieła pochodzące z kolekcji Galerii Epicentrum w Opolu były prezentowane w kamiennogórskim muzeum wraz z niniejszym opracowaniem dotyczącym regionalnych ciekawostek.

Autor niniejszego opracowania miał przyjemność poprowadzić 27 marca 2024 roku kuratorskie oprowadzanie po wystawie. 

Postaci i miejsca związane z historią naszego regionu wzmiankowane w „Boskiej Komedii” Dantego 

"[…] To był Ottokar, królewski wielmoża!
A rządził krajem, skąd płynąc Mołdawa
Wpada do Elby*, a Elba do morza.
On był od pieluch większym wojownikiem
Niźli syn jego Wencesław** brodaty,
Co płodził nierząd ze swymi gamraty […]"

"[…] L’altro che ne la vista lui conforta,
resse la terra dove l’acqua nasce
che Molta in Albia, e Albia in mar ne porta:
Ottacchero ebbe nome, e ne le fasce
fu meglio assai che Vincislao** suo figlio
barbuto, cui lussuria e ozio pasce […]"

Dante, Boska Komedia, Czyściec, Pieśń VII

* Łaba – źródła w Karkonoszach

** Wacław II (cz. Václav, niem. Wenzel, wł. Venceslao II di Boemia) ur. 27 września 1271 roku w Pradze, zm. 21 czerwca 1305 w Pradze – król Czech w latach 1278–1305 oraz król Polski w latach 1300–1305 (a także władca ziemi kłodzkiej i władca zwierzchni nad księstwami świdnicko-jaworskim). Syn i następca Przemysła Ottokara II. Wacław doczekał się córki Agnieszki, wydanej za księcia jaworskiego Henryka I (syn Bolka I surowego i Beatrycze).  

epitafium w ratuszu w Lwówku Śląskim, prawdopodobnie książę Henryk i Agnieszka - córka Wacława II, który został wzmiankowany w Boskiej Komedii Dantego 

Konteksty związane z recepcją dzieła Dantego i twórcami utworów inspirowanych. 

Kompozytor Franciszek Liszt skomponował Symfonię Dantejską – dzieło muzyki programowej nawiązujące do fabuły „Boskiej Komedii”. Mistrz był wielokrotnie gościem wielu dolnośląskich miast, gdzie koncertował i udzielał się towarzysko (Wrocław, Lwówek Śląski, Legnica, Głogów, Brzeg, Żagań i inne). Co ciekawe Liszt wysłał kompozycję Symfonii Dantejskiej do Lwówka Śląskiego, o czym informuje jego list z 1858 do kapelmistrza Seifriza. Dzieło romantycznego mistrza było zapewne grane przez książęcą kapelę w pałacu w Lwówku. W 1859 roku Richard Wagner (któremu Symfonia Dante była dedykowana) napisał w liście do Liszta, że dokonał rewizji jego zachwycającej symfonii. W następnym zdaniu poprosił o pozdrowienie księcia z Lwówka Śląskiego. Wagner odwiedził Lwówek 4 lata później.   

Polski wieszcz, Zygmunt Krasiński, napisał „Nie-boską Komedię” – utwór nawiązujący do tytułu i idei dzieła Dantego. Poeta w 1838 roku gościł na Dolnym Śląsku, m.in. podczas wizyty w Szczawnie-Zdroju (odwiedził wówczas również zamek Książ). 

wybrane źródła opracowania: 

C.H.Rother, "Dante in Schlesien", w: „Schlesische Heimat”, 1921
K.Witte: "Dante-Forschungen: Altes und neues", 1869
P.Schaff: "Dante and the Divina Commedia", 1890

*** 

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic (... a także innych miejsc, które odwiedziłem, oraz spraw, które mnie zainteresowały) 

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej w podpisach - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

publikowane zdjęcia mojego autorstwa nie powstają w wyniku użycia narzędzi AI (sztucznej inteligencji), ujęć z dronów, obróbki graficznej polegającej na montażu, dodawaniu i wymazywaniu elementów. Fotografie mają charakter dokumentacji odwiedzonych miejsc i obiektów, w takiej formie, w jakiej je oglądałem. 

licencja praw autorskich materiałów własnych na blogu zezwalająca na użycie na określonych warunkach 

CC BY-NC-ND

autorem bloga jest Robert - muzealnik, dziennikarz, przewodnik, animator, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku