Flecista lub Szczurołap z Hameln to niezwykle popularne, stare niemieckie podanie ludowe. Zostało spopularyzowane między innymi przez braci Grimm. Rzekomo opowiada o prawdziwych wydarzeniach, które miały zajść 26 czerwca 1284 w mieście Hameln, oddalonym ponad 500 km na zachód od Wrocławia. Fascynująca i niepokojąca opowieść szybko stała się owocnym źródłem dla autorów książek, pieśni, obrazów, witraży, rzeźb, a nawet sztuk teatralnych i oper. Szczurołap zawitał także na Dolny Śląsk! W tym wpisie kilka ciekawostek na ten temat.
Bohatera średniowiecznej, dolnosaksońskiej sagi znaleźć można na fasadzie jeleniogórskiej kamienicy, ale też w twórczości dolnośląskich artystów oraz literatów. Jako dodatek pieśń z muzyką Schuberta, który był synem Ślązaków, mieszkańców Sudetów, a także intrygujący wycinek z książki o Wagnerze, napisanej przez pisarza z Tomaszowa Bolesławieckiego.
Według starej legendy, 26 czerwca, w dniu św. Jana i Pawła, 1284 roku dolnosaksońskie miasto Hameln w Niemczech nawiedziła plaga szczurów. Przez przerażonych mieszczan wynajęty został dziwny człowiek: ubrany w pstrokatą szatę szczurołap, który za pomocą muzyki płynącej z cudownego fletu wywabił szczury. Szkodniki utopiły się w Wezerze, co uratowało miasto od plagi chorób i głodu. Jednak po wykonanej pracy odmówiono tajemniczemu instrumentaliście obiecanej zapłaty. W zemście na oszustach szczurołap w podobny sposób wyprowadził w nieznane wszystkie dzieci z Hameln. Opowieść może mieć ziarno prawdy. Sugeruje się, że może być to metafora szalejących epidemii, motywu tańca śmierci, krucjat czy też działalności sekty, a także nieszczęśliwego wypadku. Podejmowane były nawet próby zlokalizowania, gdzie mogły zaginąć dzieci z Hameln. To zagadka. Ale widomo, że po II wojnie światowej do Hameln zawitali uchodźcy z Dolnego Śląska! Dokładnie z Środy Śląskiej. Strona miasta, www.hameln.de, informuje, ze do 1949 około 13 000 uchodźców – w tym wielu mieszkańców dawnego Neumarkt, czyli Środy Śląskiej, osiedliło się w Hameln. W 1954 Hameln nawiązało partnerstwo z Środą Śląską. W niemieckim mieście powstała organizacja zrzeszająca dawnych mieszkańców śląskiej miejscowości: Neumarkter Verein eV Hameln. Z kolei w Muzeum Miejskim w Hameln w latach 1954 - 2008 znajdowała się sala Neumarkter Heimatstube (zbiory wysiedlonych). W Hameln odbywają się cykliczne spotkania Heimattreffen in der Patenstadt Hameln byłych niemieckich mieszkańców Środy Śląskiej z całych Niemiec.
Na bardzo ciekawe wizualne nawiązanie do opowieści o Szczurołapie natrafiłem na jednej z kamienic w Jeleniej Górze. Jej elewację zdobią płaskorzeźby z scenami alegorycznymi i baśniowymi. Dwa pilastry ozdabiają m.in. postaci z baśni Grimmów, czyli Szczurołap i Królewna Śnieżka. Interesujący budynek znajduje się przy ul. Matejki 6. Co ciekawe miasto w 1790 roku, w czasie pobytu na Dolnym Śląsku i w Sudetach, odwiedził wielki pisarz Johann Wolfgang von Goethe (na ten temat TUTAJ). Kilkanaście lat później, w 1803 roku ten znany poeta napisał wiersz oparty na historii Szczurołapa. Muzykę do tego utworu napisało kilku kompozytorów. Najbardziej znane są wersje Schuberta i Wolfa. Ten pierwszy, znany wczesnoromantyczny autor, był synem Ślązaków pochodzących z czeskiej części historycznego Dolnego Śląska w Sudetach (na ten temat TUTAJ).
pieśń Schuberta do słów Goethego, YouTube
Na międzynarodową popularyzację opowieści o porwaniu dzieci z Hameln wpływ miały legendy braci Jakoba i Wilhelma Grimm. W tomie „Deutsche Sagen” z 1816 roku zamieścili opowiadanie „Dzieci z Hameln” (pod numerem 244). W tym samym dziele znajduje się kilka legend z Dolnego Śląska, o czym pisałem na blogu TUTAJ. Są to m.in. opowiastki związane z Wrocławiem.
Skoro o stolicy Dolnego Śląska mowa, to w mieście tym 27 lipca 1827 roku urodziła się Anna Grobecker z domu Mejo. Popularna w XIX śpiewaczka operowa i operetkowa. Jak podaje „The Encyclopedia of the Musical Theatre” Anna zadebiutowała na scenie we Wrocławiu jako dziecko w roli uprowadzonych przez Szczurołapa w sztuce „Der Rattenfänger von Hameln”.
Także we Wrocławiu w I połowie XIX wieku powstało libretto opery „Der Rattenfänger von Hameln: romantisch-komische Oper in 3 Akten”. Słowa napisał Karl Philipp Berger, który wówczas związany był z Wrocławiem (za: „Geschichte der Literatur Schlesiens”).
Z Wrocławiem związana jest również inna poetycka anegdota. Liryk Gustav Freytag (z Kluczborka na historycznym Górnym Śląsku) w 1845 roku wydał we Wrocławiu tomik poezji „In Breslau: Gedichte”. W tym zbiorze wierszy znajduje się poetycka ballada „Der Rattenfänger von Hameln”.
Nawiązanie do Szczurołapa, a dokładnie do etosu tej postaci, pojawia się w niezwykle intrygującej książce „Ein Wagner-Lexicon: Wörterbuch der Unhöflichkeit enthaltend grobe, höhnende, gehässige und verleumderische Ausdrücke welche gegen den Meister Richard Wagner, seine Werke und seine Anhänger von den Feinden und Spöttern gebraucht worden sind” (Wagnerowski Leksykon: Słownik grubiaństwa zawierający ordynarne, szydercze, nienawistne i oszczercze wyrażenia, których używali wrogowie i szydercy przeciwko mistrzowi Ryszardowi Wagnerowi, jego dziełom i jego naśladowcom”). Książkę w 1877 roku w rodzinnym mieście Wagnera, Lipsku, opublikował Wilhelm Tappert, urodzony 19 lutego 1830 roku w Tomaszowie Bolesławickim koło Bolesławca. Autor antologii podał dwa cytaty z prasy, w których porównano Wagnera z Szczurołapem. "O ty przebiegły Szczurołapie z Bayreuth! [Bayreuth to miasto, w którym Wagner założył swój teatr i festiwal]. Zwabiasz wszystkich, dużych i małych, mądre i głupie dzieci” oraz „Wagner ma w sobie coś fascynującego, wie, jak zagrać odpowiednią melodię, jak Szczurołap z Hameln". Wagner odwiedził osobiście Lwówek Śląski i Wrocław (więcej o związkach Wagnera i jego dzieł z Dolnym Śląskiem i Dolnoślązakami TUTAJ). (Jako ciekawostkę spoza regionu dodam, że w książce "Śpiewaj ogrody" Paweł Huelle opisał fikcyjną, zaginioną operę Wagnera o Szczurołapie z Hameln!).
Postać Szczurołapa wpłynęła także na powstanie związku frazeologicznego. Odnotował go wybitny pedagog i kolekcjoner przysłów oraz zwrotów, Karl Friedrich Wilhelm Wander (urodzony 27 grudnia 1803 w Karpnikach koło Jeleniej Góry). W jego antologii „Deutsches Sprichwörter-Lexikon” z 1873 roku znajduje się fraza „Er ist ein schlauer Rattenfänger von Hameln” (Jest przebiegłym Szczurołapem z Hameln) – zwrot określający kogoś przebiegłego.
Po motyw Szczurołapa sięgnęła również Barbara Bartos-Höppner. Śląska pisarka, która urodziła się 4 listopada 1923 roku w Bożejowicach pod Bolesławcem. W 1984 roku opublikowała „Der Rattenfänger von Hameln” z ilustracjami Annegert Fuchshuber.
Polecam również inne posty oznaczone tagami:
#literatura, #poezja
#opera, #ciekawostka
******
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz