Na starym cmentarzu w Kamiennej Górze, w murze otaczającym nekropolię, tuż obok starego kościółka, znajduje się nadszarpnięte zębem czasu, ale wciąż piękne epitafium. Przedstawia śpiące na boku dziecko – dziewczynkę, która trzyma w dłoni kwiat (różę) i księgę (Biblię). Dzieło stworzył Matthäus Knote, artysta, którego rzeźby zdobią kościoły w Lubiążu, Krzeszowie, Jaworze, Chojnowie, Lubawce, Broumovie. „Śpiącą” jest Sybilla Gläser, córka kamiennogórskiego kupca, Caspara. Zmarła w 1662 roku, dwa lata później zmarł jej ojciec, a 6 lat później jej słynny starszy przyrodni brat - Enoch Gläser, prawnik, profesor, poeta. Właśnie w śpiewniku tego twórcy znaleźć można piosenkę, której melodia brzmi do dziś w ciekawym chorale luterańskim!
Kamienna płyta z niezwykłym, symbolicznym wizerunkiem jest prawdopodobnie najstarszym znanym dziełem Knotego (za: „Miedzy Pragą a Legnicą. Matthaus Knote. Śląski rzeźbiarz epoki baroku i jego warsztat”) – rzeźbiarza związanego z Legnicą, aktywnego na Śląsku i w Czechach. Epitafium mogło powstać około 1662 roku. Artysta miał wtedy 26 lat. Początkowo mieszkał w Kamiennej Górze. Zapewne dlatego poproszony został o wykonanie przepięknego epitafium. Dziś zatarło się wiele detali i napisów. Pozostała przede wszystkim finezyjna kompozycja. Całość jest intrygująca w treści, jaki wzruszająca w przekazie. Łączy w sobie statyczność, wieczność, z dynamizmem, barokowym niepokojem w formie i znaczeniu. Róża/kwiat może symbolizować zarówno niewinność, dziewczęctwo, ale i przemijanie, z kolei księga jest wyrazem bogobojności i wiary w życie wieczne.
Warto dodać, że Matthäus Knote znany jest m.in. z wspaniałej ambony w Kościele Pokoju w Jaworze.
Niewiele wiadomo o Sybilli (Siebille). Była późną córką mieszczanina i kupca kamiennogórskiego, Caspara Gläsera. Urodziła się 16 stycznia 1656 roku. Jej brat Enoch miał wówczas już 28 lat i zaszczytny tytuł Poeta Laureatus (przebywał wówczas w Helmstedt w Dolnej Saksonii, gdzie robił karierę naukową, prawniczą i literacką). Sybilla zmarła 18 kwietnia 1662 roku w wieku zaledwie 6 lat. Dwa lata później, w 1664 roku, w wieku 79 lat zmarł Caspar, ojciec Sybilli. Prawdopodobnie on ufundował piękne epitafium swojej córeczce.
Trzy lata przed narodzinami swojej siostry, w 1653 roku, Enoch (urodzony w Kamiennej Górze 2 marca 1628 roku), wydał bardzo ciekawy świecki śpiewnik: „Schäffer-Belustigung oder Zur Lehr und Ergetzligkeit angestimmter Hirthen-Lieder”. Jego druk można podziwiać m.in. w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie czy Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen – obie instytucje udostępniają digitalizację starodruku online. Wspominam o tym dziele nie bez powodu. 28. pieśnią II księgi tego zbioru kamiennogórskiego liryka jest piosenka „Sylvius ging durch die Matten” podana wraz z partyturą. Melodię z tej pieśni wykorzystał inny poeta - Johann Flittner (w XVII i XVIII wieku plagiat nie był czymś niezwykłym). Tak powstał chorał „Ach, was soll ich Sünder machen?” ("Ach cóż ja mam grzeszny działać").
Na podobieństwo tych dwóch melodii uwagę zwrócił m.in. Johannes Zahn, XIX-wieczny teolog i muzykolog, autor kompendium „Die Melodien der deutschen evangelischen Kirchenlieder” (melodia Enocha Gläsera i chorału została omówiona pod numerem 617). Chorał „Ach, was soll ich Sünder machen?” został dwa razy opracowany w znanych kompozycjach Jana Sebastiana Bacha! Chodzi o dzieła z numerami BWV 259 (chorał), BWV 770 (partita chorałowa). Enoch zmarł 12 września 1668 roku. Bach urodził się kilkanaście lat później, w 1685 roku. W 1684 roku w Królewcu ukazał się „Nowo wydany Kancyonał”, w którym znaleźć możemy tłumaczenie chorału „Ach, was soll ich Sünder machen?” na język polski (pod numerem 601). Czwartą strofę zaczynają słowa: „Wiem to dobrze, że żywot nasz, jako mgła, przeto ginie”. Na szczęście sztuka jest trwalsza i przypomina nam o przeszłości oraz stale o tym, jak kruche jest życie.
„Ach, was soll ich Sünder machen?” w opracowaniu Bacha, jako chorał i partita (YOUTUBE)
polecam również:
Kamienna Góra – miasto pełne zabytków, historii, pięknych krajobrazów i niezwykłych kontekstów!
a także posty oznaczone tagami:
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz