„Chmurny/brzydki/ciemny jak noc listopadowa” – to związek frazeologiczny odwołujący się do charakteru długich, zimnych i ciemnych nocy późną jesienią. Nie tylko noce, ale i dni listopadowe mają raczej „złą sławę”. Często mgliste, deszczowe lub śnieżne, krótkie dni mają depresyjny, melancholijny wpływ na nas. Właśnie o tym jest pieśń, która związana jest z bardzo ciekawymi artystami. Christian Morgenstern – poeta, autor słów – był uczniem i studentem wrocławskich szkół, synem znanego malarza, który osiadł na Śląsku. Z kolei kompozytor, autor muzyki - Hans Gál – wybrał Wrocław na przedwojenny ośrodek promowania jego twórczości.
O dziełach tych twórców, a szczególnie o ich wspólnej miniaturze muzyczno-poetyckiej: nastrojowej pieśni o mglistym dniu listopadowym.
W dawnej kulturze germańskiej listopad znany był pod nazwami: Nebelung, Windmond, Windmonat, Nebelmond, Wintermonat – od wiatru i mgły. Także francuski kalendarz rewolucyjny wiązał nazwę jesiennego miesiąca z charakterystycznymi warunkami pogodowymi: brumaire (od francuskiego brume – gęsta mgła) – to miesiąc zaczynający się około 22 października i trwający do około 20 listopada.
Hans Gál urodził się 5 sierpnia 1890 roku w Brunn am Gebirge, a zmarł 3 października 1987 w Edynburgu, gdzie przebywał na emigracji. Był austriackim kompozytorem i muzykologiem żydowskiego pochodzenia. Od 1938 roku przebywał poza Niemcami i Austrią. W latach 1909-1913 Gál studiował historię muzyki na Uniwersytecie Wiedeńskim. W czasie I wojny światowej służył w cesarskiej armii. Wrócił z wojny z ukończoną operą „Der Arzt der Sobeide”. Na miejsce premiery swojego pierwszego dzieła scenicznego wybrał Wrocław. Inscenizacja została zaprezentowana 2 listopada 1919 roku. Dyrygował Julius Prüwer, ówczesny kapelmistrz Opery Wrocławskiej, związany m.in. z festiwalem wagnerowskim w Bayreuth.
Swoją drugą operę „Die heilige Ente” Gál wystawił w Düsseldorfie, ale pół roku po prapremierze, opera zagościła również na Dolnym Śląsku, gdzie swoją premierę miała 25 listopada 1923 roku. Trzecia opera Gála „Das Lied der Nacht” ugruntowała reputację kompozytora. Jej premiera odbyła się 24 kwietnia 1926 roku we Wrocławiu. Z kolei 19 grudnia 1930 roku we Wrocławiu Gál zaprezentował swoją świąteczną grę sceniczną „Der Zauberspiegel” (kompozycja zaginęła, przetrwała jedynie suita oparta na części materiału). Kiedy naziści zdobyli władzę, Gál, z uwagi na żydowskie pochodzenie, został usunięty ze stanowiska wykładowcy w Moguncji (był profesorem muzykologii). Także wykonywanie i publikowanie jego dzieł w Niemczech było zabronione. Wówczas kompozytor udał się na emigrację. Wrocław po wojnie stał się polskim miastem i jego związki z twórczością Gála zostały ograniczone. Kompozycje tego autora były przez lata zapomniane i dopiero w XXI wieku zaczęły być na nowo odkrywane, wykonywane i nagrywane.
Gál pisał również książki historyczne (w tym monografie na temat takich kompozytorów, jak: Verdi, Wagner, Schubert, Brahms, Schumann), kompozycje na fortepian. Znane są również jego pieśni.
W czasie I wojny światowej napisał m.in. kompozycję do słów poety związanego z Dolnym Śląskiem. Autorem słów do pieśni „Novembertag” był Christian Morgenstern, niezwykle ciekawy poeta, o którym szerzej pisałem w moim artykule TUTAJ. W skrócie: Morgenstern (1871 – 1914) był synem znanego malarza Carl Ernst Morgenstern. Od 1884 roku Christian Morgenstern mieszkał we Wrocławiu. Od 1890 roku (rok urodzin Hansa Gála) był uczniem gimnazjum w Żarach (Łużyce Dolne, blisko historycznej granicy z Dolnym Śląskiem), od 1892 był studentem Uniwersytetu Wrocławskiego. Leczył się w uzdrowiskach, m.in. w Dusznikach-Zdroju. Ojciec poety - Carl Ernst Morgenstern - był malarzem związanym z Wrocławiem i Karpaczem. Christian Morgenstern zmarł 31 marca 1914 roku, zanim wybuchła wojna i zanim Gál napisał swoją pierwszą operę, którą wystawił we Wrocławiu.
W 1910 roku Morgenstern wydał tomik „Einkehr”. Właśnie z niego, z części „Herbst” (jesień) pochodzi wiersz, do którego Gál napisał w 1917 roku muzykę. Wiersz składa się z 8 wersów. Są one rymowane w układzie ABAB. Utwór przedstawia melancholijną wizję świata zasnutego mgłą. To świat, w którym ludzie są apatyczni, pogrążeni w melancholii i rozmyślaniu. Taki świat przypomina sen, w który zapadła Ziemia.
Hans Gál: Novembertag (YouTube)
Nagranie pieśni ukazało się w 2021 roku na płycie „Hidden Treasure” z nieopublikowanymi kompozycjami Hansa Gála.
A jaki jest listopadowy dzień Waszym zdaniem?
Polecam również:
Inne posty o podobnej tematyce oznaczone tagami:
#muzyka, #poezja, #ciekawostka
>> Blogowe kalendarium: LISTOPAD (ciekawostki, święta, rocznice)
>>> Mgliste uroki – sudeckie krajobrazy i kilka muzycznych i poetyckich perełek (GALERIA + ciekawostki)
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz