Niektóre budowle wyglądają, jakby miały 400, a nawet 1000 lat... Tymczasem powstały nie tak dawno temu. Mają po niecałe 100 – 150 lat. To złudzenie powodują powielane style, które na przełomie XIX i XX wieku powróciły i zawładnęły architekturą. Budownictwo przełomu wieków przeglądało się w dawnych dziejach, jak w lustrze, urządzając kalejdoskopowy przegląd estetyk z kilku stuleci w ciągu kilkudziesięciu lat. Nowe kościoły, ratusze, pałace, kamienice, szkoły czy szpitale odwoływały się do długich tradycji śląskich miast i miejscowości. Tym sposobem „kotwiczyły” młodą architekturę w ziemi przesiąkniętej wielowiekową historią. W tym kontekście szczególnym "paradoksem" są dworce kolejowe, które przeznaczone są dla użytkowników wynalazku epoki rewolucji przemysłowej, a często przypominają budowle z czasów, w których kolej nie była nawet snem.
Wybrałem rozmaite budowle z Dolnego Śląska, które reprezentują style z przedrostkiem neo-. Od neoromanizmu, przez neogotyk, neorenesans, neobarok i neorokoko po neoklasycyzm. To budowle wybudowane na nowo (lub w zasadzie na nowo) w XIX i XX wieku.
Pomijam w tym zestawieniu przebudowy istniejących budowli (za wyjątkiem odbudowy zniszczonych budowli),budowle dekorowane na nowo w określonym stylu lub radykalnie przebudowane w duchu historyzmu (choćby zamki Książ, Czocha, Grodziec, Grodno czy wiele kościołów). W zasadzie nie biorę również pod uwagę obiektów utrzymanych w eklektycznej manierze, będącej składanką nawet wykluczających się elementów stylistycznych. Oto mój subiektywny wybór niektórych architektonicznych ciekawostek z województwa dolnośląskiego. Zapraszam.
neoromanizm
– nawiązanie do architektury wczesnego średniowiecza. Wybrane przykłady na terenie województwa dolnośląskiego: Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Chojnowie, kościół św. Stanisława Biskupa Męczennika w Roztoce, Kościół św. Anny w Zieleńcu, Kościół św. Barbary w Nowej Rudzie, Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Karpaczu, Biblioteka (dawna loża masońska) w Legnicy, Kościół św. Jerzego i Matki Bożej Różańcowej w Wałbrzychu, Kościół św. Augustyna we Wrocławiu.
(najwyżej położony kościół w Sudetach)
Kościół św. Barbary w Nowej Rudzie
Kościół św. Augustyna we Wrocławiu
neogotyk
– nawiązanie do architektury późnego średniowiecza (m.in. Niemiec i Anglii). Wybrane przykłady: Pałac w Kamieńcu Ząbkowickim, Kościół Trójcy Świętej w Lubaniu, Ratusz w Niemczy, Kościół św. Mikołaja w Nowej Rudzie, Gmach Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu, kolegiata Najświętszej Maryi Panny Bolesnej i św. Aniołów Stróżów w Wałbrzychu, Ratusz w Ząbkowicach Śląskich, Ratusz w Wałbrzychu, Kościół św. Henryka we Wrocławiu, Kościół św. Michała Archanioła we Wrocławiu, Dworzec Wrocław Główny, Nowa Giełda we Wrocławiu (neogotyk z elementami neorenesansu), Dworzec w Kamiennej Górze. Wybitni przedstawiciele na Dolnym Śląsku (pochodzący z Dolnego Śląska i realizujący projekty na Dolnym Śląsku): Alexis Langer, Ludwig Schneider, Edwin Oppler, Richard Plüddemann, Karl Lüdecke, Karl Friedrich Schinkel (gościnnie).
neorenesans
- nawiązujący do architektury Odrodzenia m.in. Włoch i Niderlandów. Ciekawe przykłady: Ratusz w Bystrzycy Kłodzkiej, Ratusz w Jaworze, Ratusz w Kamiennej Górze, Ratusz w Kłodzku, Nowy Ratusz w Legnicy, Ratusz w Nowej Rudzie, gmach Muzeum Narodowego we Wrocławiu.
neobarok
- nawiązujący do wzorców barokowych, w tym baroku austriackiego (cebulaste wieże) i baroku śląskiego. Wybrane przykłady: Dom Krajowy Prowincji Śląskiej we Wrocławiu (NOT), Miejski Dom Kultury (Dawna Hala Chwały) w Zgorzelcu, Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Polanicy-Zdroju, Wrocławski Teatr Lalek.
neorokoko
- nawiązujący od ostatniej fazy baroku z XVIII wieku. Wybrane przykłady: Teatr Zdrojowy im. Wieniawskiego w Szczawnie-Zdroju.
neoklasycyzm
- nawiązujący do stylistyki Oświecenia z przełomu XVIII i XIX wieku. Najmłodsze odwołanie, często przechodzące z stylu właściwego w wznowienie stylistyczne i naśladownictwo. Wybrane przykłady:
Opera Wrocławska (pierwotnie późny klasycznym - koniec I połowy XIX wieku, odbudowana w stylu neoklasycznym - II połowa XIX wieku), Urząd Miejski Wrocławia (dawniej Nadprezydium Prowincji Śląskiej), dworzec w Obornikach Śląskich, Pałac w Morawie.
Gratuluję pasji naprawdę bardzo fajnie prezentowane zabytki Dolnego Śląska.
OdpowiedzUsuń