Händel urodził się w Halle, 400 km od rodzinnego miasta jego dziadka, czyli Wrocławia. Z kolei Berenstadt przyszedł na świat we Florencji, około 1300 km od Bierutowa, skąd miał pochodzić jego ojciec. Drogi muzyków spotkały się... w Londynie.
Opera to sztuka niezwykła. Czasami trudno szukać w pogmatwanych fabułach racjonalnych zachowań bohaterów. Z pozycji dzisiejszego widza irracjonalne były też kulisy działania teatru operowego. Jak bowiem wytłumaczyć barokową modę na obsadzanie ról niezwykle mężnych bohaterów wykastrowanymi w dzieciństwie śpiewakami, którzy posiadali typowo damski głos? Znane są takie XVIII-wieczne sławy, jak kastraci Farinelli czy Caffarelli lub Senesino, którzy w swoich czasach zrobili karierę na miarę gwiazd popu w XXI wieku. Ta sława była jednak okupiona dramatem. Drastyczny zabieg, który mógł zakończyć się śmiercią, był wręcz masowo stosowany. Ludzie nie rozumieli mechanizmu jego działania, nie znali układu hormonalnego, liczył się skutek – zachowanie wysokiego głosu przy jednoczesnym wzmocnieniu go siłą z biegiem lat. Także historia twórców i wykonawców dzieł operowych jest niezwykle pogmatwana. Kolejny jednak raz mamy do czynienia z dolnośląskim tropem w dziejach teatru muzycznego (o operowych ciekawostkach więcej TUTAJ).
scena muzyczna, barokowa dekoracja gmachu głównego Uniwersytetu Wrocławskiego
Wnuk śląskiego emigranta
Georg Friedrich Händel urodził się 23 lutego (lub 5 marca – według kalendarza gregoriańskiego) 1685 roku w Halle. Kilka tygodni później na świat przyszedł Jan Sebastian Bach. Zmarł 14 kwietnia 1759 roku w Londynie. Słynny kompozytor, autor „Mesjasza” i „Juliusza Cezara”, miał w sobie dolnośląską krew! Jego dziadek był wrocławianinem. Wiele biografii (źródła w artykule na ten temat na blogu - Wrocławskie korzenie Händla) podaje, że dziadkowie ze strony ojca i matki kompozytora mieli śląskie i czeskie pochodzenie! Opuścili rodzinne strony z powodu złych nastrojów politycznych i wyznaniowych i wreszcie wojen religijnych (wojna trzydziestoletnia).
Georg Friedrich Händel, portret, wolne media, wikimedia.org
Wiadomo, że Valentin Händel, kowal i kotlarz, urodził się we Wrocławiu. Dziadek kompozytora przyszedł na świat w 1582 roku. W 1609 roku był już obywatelem Halle, gdzie później na świat przyszedł słynny twórca oper i oratoriów oraz koncertów. Ojciec Jerzego Fryderyka, Georg, urodził się w 1622 roku (osierocił syna, kiedy ten miał zaledwie 12 lat).
W Anglii Händel występował od 1711 roku. Z powodzeniem wystawiał w Londynie swoje pisane po włosku opery, a później angielskie oratoria (koncertowe opery religijne). Händel otaczał się kastratami. Pisał role specjalnie na głosy wielu sławnych Włochów występujących na londyńskiej scenie. Współpracował też z męskim altem, Gaetano Berenstadtem, z którym najprawdopodobniej łączyły go śląskie korzenie.
Wrocław w XVII wieku, wolne media, wikimedia.org
Zagadka nazwiska i korzeni
Gaetano Berenstadt urodził się 7 czerwca 1687 roku we Florencji. Był więc 2 lata młodszy Händla. Został pochowany 9 grudnia 1734 roku w rodzinnym mieście. W czasie 47 lat życia zrobił karierę na dworach europejskich. Śpiewał najpierw w Neapolu i Bolonii.
karykatura przedstawiająca scenę z opery Händla, gra m.in. kastrat Berenstadt (po prawej), wolne media, wikimedia.org
karykatura przedstawiająca Berenstadta, wolne media, wikimedia.org
W 1717 roku debiutował w Londynie, w którym trwała gorączka opery włoskiej. Wystąpił między innymi w roli tytułowej w operze „Vincislao, re di Polonia” o Wacławie II, królu Polski. Epizodycznie miał też kontrakt w teatrze muzycznym Augusta II Mocnego na jego dworze w Dreźnie. W stolicy Anglii został zauważony przez Händla, który zaangażował go do wykonywania ról w jego operach. Wystąpił m.in. w tytułowej roli w operze „Flavio” o Kuninkpercie, królu Longobardów, czy też jako Tolomeo (Ptolemeusz, brat Kleopatry) w „Juliuszu Cezarze w Egipcie” również Händla. Berenstadt zerwał jednak współpracę z kompozytorem i w ogóle z londyńską sceną ze względu na obsadzanie go w rolach drugoplanowych. Wrócił do Włoch.
aria Flavia "Starvi a canto e non languire" z 3. aktu opery "Flavio" Händla - wykonanie współczesne, kontratenor (YouTube) - w prapremierowym spektaklu rolę tę wykonywał Gaetano Berenstadt
aria Toloeo "L’empio, sleale, indegno" z 1. aktu "Juliusza Cezara" Händla - wykonanie współczesne, kontratenor (YouTube) - w prapremierowym spektaklu rolę tę wykonywał Gaetano Berenstadt
arioso Tolomeo "Belle dee di questo" z 2. aktu "Juliusza Cezara" Händla - wykonanie współczesne, kontratenor (YouTube) - w prapremierowym spektaklu rolę tę wykonywał Gaetano Berenstadt
aria Tolomeo "Domerò la tua fierezza" z 3. aktu "Juliusza Cezara" Händla - wykonanie współczesne, kontratenor (YouTube) - w prapremierowym spektaklu rolę tę wykonywał Gaetano Berenstadt
Tam występował jeszcze na deskach teatrów m.in. w Rzymie i Florencji. Zmarł w rodzinnym mieście. Zainteresowanie biografów wzbudza dość nietypowe nazwisko włoskiego śpiewaka. Badaczom udało się natrafić na informacje w księgach, że jego ojciec, Giorgio, był z pochodzenia Niemcem i przybył do Włoch jako muzyk. Występował w Toskanii. Sposób zapisu jego nazwiska był zróżnicowany. Spotyka się formy: Bernstad, Bernstatt, Bärenstadt, Baerenstadt. Przypominają one bardzo nazwę Bernstadt, czyli Bierutowa koło Oleśnicy na Dolnym Śląsku. Było to miasto rezydencjonalne książąt. W literaturze spotykamy opinie, że ojciec śpiewaka mógł pochodzić właśnie z tego miasta (za: „Rivista italiana di musicologia”).
Bierutów, zamek książęcy, widok historyczny, wolne media, wikimedia.org
Berenstadt słynął ze swojej postury. Wykonywał zwykle role złoczyńców i despotów. Jego wizerunek zachował się na karykaturach scen spektakli, w których brał udział.
Bierutów, skąd miał pochodzić ojciec śpiewaka, od Wrocławia, skąd pochodził dziadek kompozytora, dzieli około 45 km. Ich drogi spotkały się w Londynie, niemal 1400 km od Dolnego Śląska, gdzie żyli przodkowie Händla i Berenstadta.
Wrocław (Breslau) i Bierutów (Bernstadt) na dawnej mapie wolne media, wikimedia.org
Dziś role śpiewane przez kastratów wykonują kobiety (soprany, alty) oraz mężczyźni (kontratenorzy), dzięki specjalnym ćwiczeniom i technice głosowej. Alessandro Moreschi (zmarły w 1922 roku!) był - wbrew tytułowi filmu "Farinelli: ostatni kastrat" z 1994 roku - rzeczywiście ostatnim kastratem, w dodatku jedynym takim śpiewakiem, którego głos udało się utrwalić na nagraniu.
polecam również:
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
(W sprawie ewentualnego użycia komercyjnego, proszę o kontakt)
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz