To nie koniec kontekstów. Być może rodzina kochanka króla była związana z tym samym regionem, co matki władcy. W Sudetach znajdują się też lokalizacje, które wiążą się z twórczością Wagnera, którego król ubóstwiał. Kompozycja, którą Wagner dedykował monarsze i zaprezentował mu na prywatnym koncercie, swoją publiczną prapremierę koncertową miała we Wrocławiu!
Zarówno śląskie Karpniki, jak i czeskie Teplice od zamku Neuschwanstein dzieli ponad 600 km. Te dwie sudeckie miejscowości są zaś od siebie oddalone około 50 km. Łączy je zamkiem w Bawarii pasjonująca więź kulturowa.
budowa zamku Neuschwanstein, archiwalne fotografie, wolne media, wikimedia.org
Vorspiel do "Lohengrina" Wagnera, na zdjęciu zamek Neuschwanstein (muzyka: YouTube)
Matka z Rudaw Janowickich
Zacznijmy od matki króla, który zbudował zamek. Była nią Maria Fryderyka Pruska. Urodziła się 15 października 1825 roku w Berlinie. Jej matką była Marianna Pruska, księżniczka, która ze swoim mężem rezydowała w Karpnikach u stóp Rudaw Janowickich. To właśnie jej imieniem (babki króla Ludwiga) nazwane były skałki, które dziś nazywamy Starościńskimi (Marianna zmarła tuż po urodzeniu się jej słynnego wnuka. Co ciekawe jej kochankiem miał być rzekomo starosta kamiennogórski, co wynika z pamiętników arystokratki). Z racji tego, że dziadkowie króla Ludwiga II Bawarskiego mieli zamek na Dolnym Śląsku, jego matka często tam bywała.
Maria Fryderyka Pruska, królowa Bawarii, wolne media, wikimedia.org
i jej mąż, król Maximilian II, wolne media, wikimedia.org
Właśnie w wiejskim kościółku w Karpnikach w 1842 roku odbyła się konfirmacja 16-letniej matki Ludwiga w obecności jej narzeczonego, bawarskiego księcia (za: „Ludwig II von Bayern: der Romantiker auf dem Königsthrone"). Ślubu udzielono parze już w Berlinie kilka miesięcy później.
Sam zamek w Karpnikach to ciekawy przykład romantycznego historyzmu. Rezydencja została przebudowana w neogotyckim stylu. Stanowi niejako skromniejszą wersję tego, co zrealizował z teatralnym przepychem wnuk i syn mieszkanek tej sudeckiej budowli.
zamek w Karpnikach, w którym wychowywała się matka króla Ludwiga
Okolice Karpnik to nie tylko romantyczny zamek na wodzie (rzekomo pamiętający czasy templariuszy) czy skały, ale i jedno z najstarszych sudeckich schronisk górskich.
Na stoku Krzyżnej Góry, w latach 20. XIX wieku, książę Wilhelm Pruski, dziadek Ludwiga II, zlecił wybudowanie obiektu wzorowanego na szwajcarskich domkach myśliwskich. Do dziś budynek ten służy turystom. W czasach świetności gościły w nim koronowane głowy. Odpoczywała tam również w młodości matka Ludwiga. W Bawarii, Maria, jako królowa, która nie zrezygnowała z pieszych górskich wypraw (słynęła jako alpinistka), tęskniła za tym domkiem. Jej mąż, Maximilian II, postanowił zbudować żonie prezent. W 1850 roku w górskim Schwangau nad potokiem Pöllat w bawarskim paśmie Ammergauer Alpen powstała nowa Szwajcarka („Schweizerhause”), wzorowana na tej z dzieciństwa Marii (za: „Schwangau: Dorf der Königsschlösser”, „König Ludwig II. von Bayern und die Kunst”).
Louise von Kobell, biografka króla Ludwiga II, w swojej książce „König Ludwig II. von Bayern und die Kunst“ napisała, że "Maksymilian zbudował szwajcarski dom według wzoru z Fischbachu na Śląsku i przekazał go swojej żonie, która spędziła dzieciństwo w Fischbach".
Obiekt zachował się do dziś. Znajduje się zaledwie 4 km od słynnego zamku, którego budowę 5 września 1869 roku zaczął syn Maximiliana i Marii. Więcej na temat związków królowej matki z Sudetami TUTAJ.
Szwajcarka w Rudawach Janowickich
Szwajcarka w Alpach Bawarskich, wolne media, wikimedia.org
rudawska "Szwajcarka" na dawnej filiżance
Kochanek związany z Dolnym Śląskiem i śpiewak z Sudetów
Ludwig Friedrich Wilhelm von Wittelsbach, znany również jako Ludwik Szalony lub Bajkowy Król urodził się 25 sierpnia 1845 roku. Dwa miesiące później odbyła się premiera „Tannhäusera” Wagnera, opery ulubionego kompozytora Ludwiga.
Mały książę bawarski bawił się w Szwajcarce, która jest kopią tej rudawskiej. Polubił jej okolicę - jako młody monarcha miał wybrać te romantyczne tereny na plac budowy swojego najsłynniejszego zamku. Kiedy Ludwig miał 15 lat jego rodzice odbyli ostatnią podróż do Karpnik (za: „Schlesien”). Wkrótce potem król niespodziewanie zmarł. W 1864 roku niespełna 19-letni Ludwig został nowym władcą Bawarii. Szczególnie aktywny był na polu kultury. Dużo budował. Za jego panowania powstały nowe zamki. Był też mecenasem Wagnera.
popiersie króla przed willą Wagnera, dom kompozytora w Bayreuth zaprojektował architekt z Dolnego Śląska - więcej na ten temat TUTAJ
Właśnie zamek Neuschwanstein jest połączeniem dwóch fascynacji Ludwiga: to architektura, która przenosi muzykę ulubionego kompozytora króla w sferę sztuki budowlanej i dekoratorskiej. Komnaty zamku pełne są odniesień do baśniowych kompozycji Wagnera, które autor opierał o niemieckie i arturiańskie legendy. Z Wagnerem Ludwig spotkał się osobiści tuż po koronacji. Dla kompozytora było to szczególnie ważne spotkanie. Jako uchodźca polityczny szukał azylu i bardzo bogatego mecenasa. W 1869 roku ruszyła budowa zamku – symbolu przyjaźni monarchy z muzykiem.
król Ludwig II, wolne media, wikimedia.org
Lohengrin był rycerzem związanym z łabędziem (jedną z najsłynniejszych arii bohatera w operze Wagnera jest „Mein lieber Schwan”). Zamek Ludwiga to Neuschwanstein, czyli "nowa łabędzia skała". Leży on w Bawarskich Alpach w Schwangau.
scena z "Lohengrina" Wagnera (YouTube)
scena z "Lohengrina" Wagnera (YouTube)
Budowa trwała dziesięciolecia. Zaangażowani byli w nią architekci i dekoratorzy czasów króla. Wnętrza zdobią m.in. sceny z opery Wagnera.
Premiera "Lohengrina", który jest szczególnie istotny dla tej narracji, odbyła się w 1850 roku, kiedy Ludwig miał 5 lat. Ludwig usłyszał i zobaczył spektakl po raz pierwszy w 1861 roku, co doprowadziło go do łez. Wtedy na zawsze pokochał twórczość kompozytora-rewolucjonisty. Co ciekawe w tym samym roku po raz pierwszy swoje własne dzieło, 11 lat po premierze, obejrzał i wysłuchał twórca, czyli Wagner. Po osobistym spotkaniu monarchy i muzyka, kilka lat po tym, Ludwig zaoferował nową inscenizację dzieła pod kierunkiem samego autora. Wagner zaproponował wówczas, że tytułową rolę wykona jego ulubiony tenor z czasów drezdeńskich, Josef Tichatschek. Właśnie z myślą o jego głosie Wagner pisał partię Lohengrina tuż przed wybuchem rewolucji drezdeńskiej w 1849 roku.
Josef Tichatschek, pomnik w Teplicach nad Metują
Teplickie Skały w Teplicach nad Metują
Nowa inscenizacja miała zostać zaprezentowana w 1867 roku. Ludwig był delikatnie mówiąc zniesmaczony tym, że jego przyjaciel zaproponował jego ulubioną, tak ważną, romantyczną rolę idealnego rycerza Graala... 60-letniemu weteranowi sceny (za: „ The Swan King: Ludwig II of Bavaria”).
Josef Tichatschek przyszedł na świat w Teplicach nad Metują tuż obok słynnego Skalnego Miasta w Sudetach. Kiedy miał 38 lat zaśpiewał główną rolę w "Tannhäuserze" Wagnera - i tego samego roku na świat przyszedł Ludwig. Śpiewak zmarł 18 stycznia 1886 roku, Ludwig II odszedł pół roku później - 13 czerwca 1886 roku.
Ludwig był postacią kontrowersyjną nie tylko z uwagi na jego szalone inwestycje budowlane i mecenat Wagnera, który gorszył mieszkańców Bawarii. Powszechnie uważa się, że był homoseksualistą. Jednym z jego kochanków miał być Richard Hornig (za: "Who's who in Gay and Lesbian History: From Antiquity to World War II"). Był on nieco starszym od króla masztelarzem, który zajmował się królewską stadniną. Specjalistą od koni był też ojciec Horniga, który był na służbie ojca Ludwiga, a wcześniej zajmował się stajniami słynnego hodowcy koni, księcia Friedricha von Hahn z Basedow w Meklemburgii. Właśnie tam na świat przyszedł powiernik, najbliższy współpracownik i domniemany kochanek króla Bawarii Ludwiga II. Rodzina Hornigów zmieniała miejsca pobytu, nie tylko Meklemburgię na Bawarię. Według Desmonda Chapman-Hustona, słynnego biografa króla Ludwiga (wielokrotnie wydawana i tłumaczona książka "Bavarian Fantasy: The Story of Ludwig II"), związanego z rodziną królewską Wittelsbachów, Richard Hornig miał dolnośląskie korzenie. Zdaniem autora ww. publikacji rodzina kochanka króla pochodziła z Dolnego Śląska z okolic Wrocławia. Hornig przykładnie ożenił się, czego podobno król nie mógł przeboleć, ale nie przestał wspierać rodziny swojego dawnego niemal nierozłącznego kompana.
Warto nadmienić, że preludium do ostatniego dramatu muzycznego (misterium) Wagnera - "Parsifal" o rycerzu Graala dedykowane Ludwigowi II i zaprezentowane królowi na zamkniętym prywatnym koncercie 12 listopada 1880 roku w Monachium miało swoje publiczne koncertowe wykonanie... we Wrocławiu 1 września 1882 roku (za: "Handbuch der Internationalen Konzertliteratur") tuż po scenicznej prapremierze całego dzieła w teatrze w Bayreuth na II festiwalu wagnerowskim latem tego samego roku. O związkach "Parsifala" z Wrocławiem więcej TUTAJ.
niezwykłe preludium (Vorspiel) do "Parsifala" dedykowane Ludwigowi II Bawarskiemu, wykonane na prywatnym koncercie 12 listopada 1880 roku, następnie latem 1882 roku jako część całego dzieła scenicznego w Bayreuth i we Wrocławiu 1 września 1882 roku - co uznaje się za koncertową prapremierę tego fragmentu orkiestrowego (muzyka: YouTube)
Niejasne są okoliczności śmierci króla. Samobójcza śmierć nieszczęśliwego króla bywa negowana. Spiskowe teorie mówią o morderstwie rozrzutnego mecenasa kontrowersyjnego artysty. Wagner wówczas już nie żył od trzech lat. W roku śmierci Tichatschka i Ludwiga odbył się III Festiwal w Bayreuth, na którym miejsce miała festiwalowa premiera „Tristana i Izoldy”, dzieła o kochankach i śmierci. Trzy lata później zmarła Maria Fryderyka Pruska, matka Ludwiga.
wnętrza zamku Neuschwanstein, sceny z Lohengrina, Parsifala (który był ojcem Lohengrina) oraz Tannhäusera, archiwalne fotografie, wolne media, wikimedia.org
****
O tenorze Tichatschku - TUTAJ
O Starościńskich Skałach, które były parkiem krajobrazowym babki króla Ludwiga II – TUTAJ
O związkach oper Wagnera i jego festiwalu z Dolnym Śląskiem i Dolnoślązakami – TUTAJ
O zamku w Karpnikach - TUTAJ i TUTAJ
zamek Neuschwanstein, wolne media, wikimedia.org
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz