Poeta ze Strzegomia i muzyka z księgi Rekordów Guinessa (Günther i Telemann)

Po raz kolejny na blogu ciekawy kontekst łączący Dolnoślązaka i dolnośląską twórczość z wielkim artystycznym światem. Tym razem o poezji Johanna Christiana Günthera w muzyce Georga Philippa Telemanna. Spotkanie liryki zwiastującej Goethego (i cenionej przez niego) z późnym barokiem. To również podróż w czasie i przestrzeni. Zajrzymy do kilku śląskich i łużyckich miast oraz poznamy związki autorów muzyki i poezji z innymi ciekawymi osobami. 

"Samozadowolenie", czy też "osobista satysfakcja" lub "błogostan" to tytuł wiersza („Die Selbstzufriedenheit”) ze zbioru poezji Johanna Christiana Günthera (nr 14, tom IV „Ód i Pieśni”, za: <<Johann Christian Günther "Gedichte">>).

Dwie pierwsze strofy (wykorzystane przez Telemanna) to siedmiowersowe teksty oparte o nietypowy układ rymów ABABCCC, zbliżony do tzw. strofy królewskiej. Wiersz wyraża horacjańską ideę złotego środka (carpe diem) z nawiązaniem do popularnej w epoce tematyki wanitatywnej (marność doczesnych dóbr). Poeta wychwala spokój ducha i radość z życia codziennego jako skarby cenniejsze niż biżuteria, stanowiska i honory. Innymi słowy nasze potrzeby samorealizacji nie powinny być ukierunkowane na zbytek i próżność, gdyż są to marne i złudne punkty oparcia dla właściwej wartości i sensu naszego życia, jak i jego jakości gwarantującej nam satysfakcję. Drogą do błogiego zadowolenia z siebie może być raczej sugerowane umiarkowanie, korzystanie z posiadanych warunków i odsunięcie się od ślepej gonitwy nakręcanej sławą i pieniądzem.

Został on napisany przez śląskiego literata w czasie jego okresu lubańsko-jeleniogórskiego.
Następnie został użyty przez Telemanna w pieśni „Gemüts=Ruhe” (nr 19) w ramach cyklu „Singe-, Spiel- und Generalbassübungen” (TWV 25:39-85) z 1733/4 roku. Autor słów, przedwcześnie zmarły, nie żył już od dekady, kiedy do jego wiersza powstała muzyka Telemanna.

słup milowy poczty saskiej w Lubaniu (Łużyce Górne), gdzie mieszkał i tworzył (w latach 1721/22) autor słów pieśni. Kompozytor był związany z kolei z miejscowością odległą około 70 km, chodzi o Żary (Łużyce Dolne, gdzie Telemman był w latach 1704-1708)

tablica poświęcona Güntherowi w Kamiennej Górze 

Nagranie tej pieśni znalazło się na płycie wydanej w 2006 roku. Artyści i wykonawcy to: Klaus Mertens – baryton i Ludger Remy – klawesyn.

In der Ruh vergnügter Sinnen

Steckt das höchste Gut der Welt,

Und dies Kleinod zu gewinnen,

Braucht man weder Staat noch Geld,

Weil ein jeder stündlich sieht,

Daß, wer heute trozt und blüht,

Morgen oft am Ruder zieht.

Eußerliche Pracht und Güter

Sind ein Schein verdeckter List,

Die vor niedrige Gemüther

Ein geschmücktes Fallbret ist.

Wer hier blind und sicher tritt,

Deßen unbedachter Schritt

Nimmt die Reu in Abgrund mit.

(dwie pierwsze strofy z wiersza Günthera, do których muzykę stworzył Telemann)

w wydaniu z XVIII wieku (z numerem 14):

Johann Christian Günther "Gedichte" (books.google.pl)

O muzyku
Georg Philipp Telemann urodził się wedle starej rachuby 14 marca, a według obowiązującej 24 marca 1681 roku w Magdeburgu.

Telemann na portrecie 

Był od najmłodszych lat niezwykle utalentowany. W biografiach natrafiamy na informację, że pierwszą operę napisał już jako nastolatek. Później tworzył wręcz hurtowo. Szacunkowo skomponował około 3 tysięcy utworów różnej wielkości! Ten wynik dał mu miejsce w Księdze Rekordów Guinessa, gdzie znalazł się jako najpłodniejszy muzyk w dziejach (The Guinness Book of World Records 1998).

Telemann - Concerto in F major Polacca (YouTube)

Warto nadmienić, że był związany z Śląskiem (i Łużycami). Służył na dworze Promnitzów, którzy byli związani z ostatnimi Piastami. Bywał w Żarach (gdzie znajduje się jego pomnik) oraz Pszczynie (majątek ten na podstawie spadków przejmowali kolejno reprezentanci rodów Anhalt-Köthen-Pless, a następnie Hochbergowie). Poznał śląski i polski folklor.

Bourrée alla Polacca Telemann (YouTube)

Telemann, Singe-, Spiel- und Generalbassübungen, TWV 25:39-85, aria 19. do słów Johanna Christiana Günthera, Hamburg, około 1733, domena publiczna, za: imslp.org

Telemann znał się z najbardziej dziś rozpoznawalnymi nazwiskami baroku – Haendlem (o jego związku z Śląskiem TUTAJ) i Bachem (o jego związku z Śląskiem TUTAJ). Z tym ostatnim, lipskim kantorem, miał na tyle przyjacielskie stosunki, że był ojcem chrzestnym jego syna, Carla Philippa Emanuela Bacha (o jego związku z Śląskiem TUTAJ).

pomnik Bacha w Lipsku 

Był mocno związany z Lipskiem, gdzie studiował od 1701 roku. Założył tam Collegium Musicum – studencki zespół muzyczny. Prowadził go później Bach. Siedzibą była kawiarnia Café Zimmermann. Jego twórczość miała wpływ na ojca Mozarta, jak i na samego Wolfganga Amadeusza.

filiżanka z kawiarni w Lipsku

O poecie
 Johann Christian Günther urodził się 8 kwietnia 1695 roku w Strzegomiu, a zmarł 15 marca 1723 roku w Jenie. Był znanym i cenionym w XVIII wieku poetą. Związanym z Świdnicą i licznymi śląskimi miastami, gdzie pomieszkiwał w trakcie swojego tułaczego życia (Jawor, Jelenia Góra, Lubań, Kamienna Góra).

popiersie poety w sali tradycji miasta w Strzegomiu 

Próbował szczęścia w Dreźnie, gdzie chciał zostać nadwornym poetą. Doszło do dworskiego skandalu latem 1719 roku. Po nim Günther załamał się i podupadł na zdrowiu. Efektem tej porażki była przedwczesna śmierć liryka, którego twórczość cenił sam Goethe.

Goethe (popiersie w Adršpachu) poświęcił Güntherowi pochlebne zdania w „Dichtung und Wahrheit”

Goethe o Güntherze
Johann Wolfgang von Goethe, Werke: Aus meinem Leben : Dichtung und Wahrheit, 2, Tom 18, 1818 (books.google.pl)

Żył w epoce baroku, ale zalicza się go do prekursorów nurtu Sturm und Drang. Zapisał się jako twórca liryków miłosnych i okolicznościowych. Jego pieśń „Brüder, lasst uns lustig sein“ jest czasami podawana jako pierwotna wersja hymnu studentów Gaudeamus igitur.

obelisk w Strzegomiu oraz panorama na miasto z wieży targowej 

Dwa z jego wierszy znane są z muzyki, która wyszła spod rąk Mozarta! Chodzi o pieśni „Die grossmütige Gelassenheit“ KV 149 (KV 125d) oraz „Geheime Liebe“  KV 150 (KV 125e). Choć znajdują się w katalogu dzieł Wolfganga Amadeusza, uważa się, że ich autorem był ojciec geniusza, Leopold (urodzony 14 listopada 1719 w Augsburgu).

W.A.Mozart - K.150 Lied "Geheime Liebe" (Youtube)

Więcej na ten temat TUTAJ.

*******************

O Güntherze również w tekście:

Śląski Petrarka – rzecz o Güntherze

polecam też posty z cyklu: #poezja, #muzyka 

 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****