14.jpg)
WNIOSEK
Przedstawiona propozycja wynika z uznania zasług Christopha Vielheuera, upamiętnienia 400. rocznicy urodzin naukowca przypadającej w 2023 i 340. rocznicy jego śmierci przypadającej w 2024 roku. Jako lokalny badacz i promotor dokonań wielkiego mieszkańca Kamiennej Góry pragnę poinformować o zasługach wyżej wspomnianego, uzasadniając wniosek.
Christoph Vielheuer był aptekarzem w Kamiennej Górze w XVII wieku. Został zapamiętany w historii nauki jako jeden z pionierów popularyzacji wiedzy farmaceutycznej. W Kamiennej Górze napisał książkę uznawaną za pierwszy niemieckojęzyczny leksykon wiedzy farmaceutycznej, będący jedną z pierwszych tego typu książek w Europie, napisaną w języku wernakularnym, czyli powszechnie używanym, a nie w stosowanej w nauce łacinie. Jego wybitne dzieło było przez ponad 100 lat cytowane przez naukowców oraz encyklopedystów. Badacze historii nauki uznają, że kamiennogórski farmaceuta jako pierwszy w języku niemieckim opisał nowinkę spożywczą – czekoladę. Dzięki niemu miasto Kamienna Góra, wspomniane w książce „Gründliche Beschreibung fremder Materialien und Specereyen Ursprung...” (1676), zapisało się w annałach jako ważny ośrodek farmaceutyczny z apteką prowadzoną przez pioniera demokratyzacji wiedzy farmaceutycznej. Historyk farmacji prof. Wolfgang-Hagen Hein (1920-2003) z Universität Würzburg, jeden z najważniejszych XX-wiecznych popularyzatorów dokonań aptekarza z Kamiennej Góry, napisał w swoim artykule, że Vielheuer zasługuje na „wyrwanie z zapomnienia” (za: "Das Materialienbuch des Apothekers Christophorus Vielheuer" 1969).
Naukowiec przypuszczalnie urodził się na przełomie 1622/1623 roku. Zmarł w Kamiennej Górze 3 V 1684 roku w wieku 61 lat. Był cenionym aptekarzem i obywatelem – m.in. udzielił magistratowi pożyczki na pilny remont wieży ratusza, w którym wówczas znajdowała się apteka. W 1644 roku Vielheuer rozpoczął praktykę w aptece Eliasza Jacobiego w Lesznie, znajdującym się wówczas w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W 1646 roku przeniósł się do Wrocławia. W 1662 roku mieszkał w Lipsku, gdzie pracował w aptece Weidmanna - najstarszej aptece w tym mieście (apteka działa od 600 lat do dziś). W 1664 roku przejął aptekę miejską w Kamiennej Górze (jedna z najstarszych na Śląsku, działająca od 1369). W 1669 otrzymał i sprowadził do Kamiennej Góry pierwsze drzewko pomarańczy. W 1676 roku w Lipsku wydał dzieło życia „Gründliche Beschreibung fremder Materialien und Specereyen Ursprung...” – leksykon substancji leczniczych. Podpisał się na nim jako Christophor Vielheuer Apotheckern in Landeshut. Zmarł w 1684 i został pochowany z honorami w Kamiennej Górze. W kamiennogórskiej księdze parafialnej odnotowano, że z tej okazji dzwony biły 19 razy.
Książka Vielheuera była na przełomie XVII i XVIII wieku jednym z najważniejszych dzieł dotyczących aptekarstwa (cytowana była przez innych niemieckich czy angielskich autorów, m.in. w publikacjach przyrodoznawczych, farmaceutycznych, a także encyklopedycznych – wiele haseł w największej niemieckiej oświeceniowej encyklopedii: „Universal-Lexicon aller Wissenschafften und Künste”). Wykaz substancji leczniczych sporządzony przez Vielheuera nie jest zwykłym opisem właściwości i pochodzenia ziół, minerałów czy produktów zwierzęcych. To ogromna kopalnia wiedzy i erudycyjny popis badacza, godny barokowego pisarza. Na przykład, opisując daktyle, aptekarz z Kamiennej Góry zacytował relację polskiego szlachcica i podróżnika Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła zwanego Sierotką o wyprawie do Ziemi Świętej.
W publikacji aptekarza wspominane są polonika i regionalizmy, np. sól z Krakowa (Wieliczki), bursztyn z Gdańska. Wzmiankowany jest też Duch Gór z Karkonoszy. W swojej bibliotece książkę Vielheuera mieli np. dr Carl Friedrich Philipp von Martius, XIX-wieczny niemiecki odkrywca, czy dr Helmut Vester, XX-wieczny niemiecki historyk, kolekcjoner i aptekarz (założyciel Archiwum Historii Farmacji Niemieckiej). W XX wieku artykuły na temat dokonań aptekarza z Kamiennej Góry opublikowali poważani specjaliści, m.in. wspomniany prof. Wolfgang-Hagen Hein czy francuski historyk farmakologii Julien Pierre („Un précurseur de Pomet: l'apothicaire silésien Vielheuer”, 1969). Jednym z ciekawszych cytatów dotyczących spuścizny aptekarza Vielheuera jest stwierdzenie cenionego berlińskiego antykwariusza i kolekcjonera cymeliów, Wolfa Muellera, pochodzące z „Bibliographie des Kaffee, des Kakao, der Schokolade, des Tee und deren Surrogate bis zum Jahre 1900” (1960). W swojej książce (efekt kilkudziesięciu lat badań!) uznał, że Vielheuer jako pierwszy podał po niemiecku opis czekolady.
Cenna książka autorstwa kamiennogórskiego aptekarza była przechowywana w słynnej Bibliotece Wallenberga przy Kościele Łaski w Kamiennej Górze. Po wojnie część ocalałej kolekcji bibliotecznej trafiła do Łodzi. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego dysponuje oryginalnym egzemplarzem „Gründliche Beschreibung” z pieczęcią Wallenberg-Fenderlin'schen Bibliothek zu Landeshut.
W ostatnich latach ciekawostki związane z książką Vielheuera były prezentowane w publikacjach i na wystawach, m.in.: Christopher Duffin (Natural History Museum w Londynie) "Fish, fossil and fake: medicinal unicorn horn” (2017), Aleksander Smakosz (Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu) "Leki z rogu jednorożca w kulturze medycznej i farmaceutycznej Europy" (2021), wystawa: "Das Tier in der Buchillustration" (Eine Ausstellung von zoologischen Abbildungswerken aus dem Bestand der Universitätsbibliothek Braunschweig) (1991/1992), wystawa: "The Unicorn Found: Science, Literature, and the Arts" John Carter Brown Library, Brown University (2015). W 2018 roku zorganizowałem wykład na temat Vielheuera i jego książki „Apteka pachnąca czekoladą i pomarańczami” w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze. Informacje na temat tego wykładu ukazały się m.in. na łamach lokalnych mediów, a także w „Schlesischen Gebirgsboten“, „Rynek Aptek”. W 2019 roku prelekcja odbyła się w Centrum Biblioteczno-Kulturalnym Gminy Kamienna Góra w Krzeszowie. Z kolei w 2021 roku jako „Czekolada, daktyle, emulgator E414 w książce kamiennogórskiego aptekarza z XVII wieku” w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa ponownie w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze. W 2024 roku z prelekcją o aptekarzu gościłem w Czarnym Borze na zaproszenie Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Związany z naszym miastem aptekarz jest osobą znaną specjalistom na całym świecie, a jego dokonania są wciąż badane i analizowane w publikacjach oraz na wystawach w ważnych ośrodkach naukowych. Związek Vielheuera z czekoladą ma dziś historyczny, ale i potencjalnie promocyjny wymiar.
Z mojej strony oferuję pomoc w merytorycznym opracowaniu treści tablicy pamiątkowej. Jako lokalizację umiejscowienia tablicy sugeruję płytę rynku – w miejscu dawnego ratusza/apteki miejskiej.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz