Jeździec bez głowy i... Liczyrzepa? - podróż Washingtona Irvinga, amerykańskiego autora horroru "Sleepy Hollow” przez sudeckie miasta! (ciekawostki z epoki powieści gotyckich)

Amerykańska opowieść o Jeźdźcu bez głowy z Sleepy Hollow to kultowe opowiadanie grozy. Proza w stylu gotyckim inspiruje już od 100 lat twórców kina z dreszczykiem. W 2020 roku minęło 200 lat od wydania tej niezwykłej historii! Co ciekawe historycy literatury widzą w niej wyraźne nawiązania do folkloru śląskiego! Chodzi o legendy związane z Liczyrzepą. Co więcej, trzy lata po publikacji „The Legend of Sleepy Hollow” - Washington Irving – autor nieśmiertelnego horroru – odwiedził Sudety i Dolny Śląsk! 

W moich wpisach wskazałem już na kilka ciekawych związków wielkiej światowej literatury z Dolnym Śląskiem i Sudetami. Pora na kolejny odcinek niezwykłych powiązań kultury o znaczeniu międzynarodowym z regionalnymi wpływami oraz kontekstami. 


Washington Irving urodził się 3 kwietnia 1783 w Nowym Jorku. Zmarł 28 listopada 1859 w Tarrytown. Był amerykańskim pisarzem i historykiem, popularnym również w Europie. Mówi się, że zapisał się, jako twórca amerykańskiej prozy romantycznej. Świetnymi, wciąż poczytnymi przykładami jego twórczości są opowiadania gotyckie. Najbardziej znanym jest niewątpliwie “Legenda o Sennej Kotlinie” (The Legend of Sleepy Hollow) ze zbioru “Szkicownik” (The Sketch Book of Geoffrey Crayon, Gent), który powstał w latach 1819–1820. Historia Ichaboda Crane’a, młodego nauczyciela, który przybył do Sennej Kotliny (Sleepy Hollow) i spotkał tam upiora bez głowy, inspiruje od 200 lat! Film na motywach tego opowiadania powstał już w 1922 roku. Kultowa ekranizacja Tima Burtona z Johnnym Deepem z 1999 roku tylko potwierdza żywotność opowieści.

Washington Irving, wolne media, wikimedia.org 

Johann Karl August Musäus, wolne media, wikimedia.org 

wydanie legend niemieckich Johanna Karla Augusta Musäusa z 1782 roku, wolne media, wikimedia.org 

Irving był również dyplomatą. Sporo czasu spędził w Europie. Na początku XIX wieku przebywał m.in. w Anglii, Niemczech czy Hiszpanii. Właśnie w czasie europejskich wojaży  napisał “Szkicownik” wydany w 1820 roku. Po publikacji tego dzieła, w 1823 roku przebywał w Dreźnie. Z Saksońskiego miasta wybrał się w maju (22-26 maja) na krótką podróż po Śląsku i Czechach. W jego pamiętniku można przeczytać o konnej przejażdżce przez Sudety od strony Frýdlantu, Liberca przez Jelenią Górę (w wydanych w połowie XIX wieku listach i wspomnieniach pisarza miasto błędnie nazwane Horschberg), Kowary, majestatyczny Hohenwald między Gruszkowem a Ogorzelcem, Kamienną Górę po Sadową. W tej ostatniej miejscowości pisarz spotkał nawet... “starego Rübezahla” czyli gospodarza, który przypominał mu Ducha Gór (za: “The Journals of Washington Irving”).

XIX-wieczne ilustracje inspirowane historią Jeźdźca bez Głowy, wolne media, wikimedia.org 

trailer filmu "Sleepy Hollow" (YouTube) 

Zakłada się, że amerykański pisarz znał legendy dotyczące mitycznego strażnika Karkonoszy. Prawdopodobnie czytał “Volksmärchen der Deutschen” iluminaty, Johanna Karla Augusta Musäusa. Jego zbiór legend zawiera m.in. kilka opowieści o Liczyrzepie. To niezwykłe kilkutomowe kompendium wiedzy i tematów dla pisarzy zostało opublikowane w latach 1782-1786. Już w 1791 roku opowieści, również te o sudeckim duchu, doczekały się angielskiego tłumaczenia i wydania (jako “Popular tales of the Germans”). Zwłaszcza V legenda o Duchu Gór (w angielskim XVIII-wiecznym tłumaczeniu występuje jako “Number-Nip”) jest niezwykle zaskakująca. Opowiada o spotkaniu z... jeźdźcem bez głowy i pościgu z jego udziałem! To sceny doskonale kojarzone z “Legendy o Sennej Kotlinie”  Irvinga. Na te wyraźne paralele zwracają uwagę krytycy i historycy literatury, m.in. Stanley Thomas Williams  w "The Life of Washington Irving", ale też  Henry A. Pochmann w “Irving’s German Sources in “The Sketch Book””.

opowieść o karkonoskim Jeźdźcu bez głowy w“Volksmärchen der Deutschen” Johanna Karla Augusta Musäusa, wydanie z XVIII wieku, Google Books 

powieść o karkonoskim Jeźdźcu bez głowy w angielskim tłumaczeniu z XVIII wieku, Google Books 

powieść o Jeźdźcu bez głowy z Sleepy Hollow z 1820 roku, Google Books 

Wszystko wskazuje na to, że Irving inspirował się ludowym folklorem Karkonoszy i Śląska oraz że unieśmiertelnił sudecką sagę w własnym, zamerykanizowanym utworze. Na dodatek krótko po wydaniu dzieła, magnetyzm gór na pograniczu Śląska i Czech przyciągnął go i zachęcił do osobistej wizyty w krainie Liczyrzepy! Jak widać góry mają wielką siłę!

wzmianki o Jeleniej Górze (omyłkowo Horschberg a nie Hirschberg), Kowarach (Schmiedeberg) i Kamiennej Górze (omyłkowo Landschut a nie Landeshut) w listach i wspomnieniach pisarza, za: Works of Washington Irving, 1864, Life and Letters of Washington Irving, 1867 (Google Books) 

polecam też:

• Joanna Schopenhauer o wyjątkowości Sudetów (GALERIA, ciekawostki)
• Karkonosz, czyli Liczyrzepa – Duch Gór z szlaku, literatury, muzyki, sztuki i filmu (GALERIA, ciekawostki - wybór)
• Gandalf – Karkonosz czy Wanderer?
• Wrocławska malarka zakochana w kultowym duńskim pisarzu – czyli związek w czasach zarazy (Andersen i Klara Heinke)
• Sudeckie korzenie robota - bracia Čapek, sudeckie miejscowości i niezwykła fabryka
• Baśniowy Dziadek do Orzechów i Bracia Serafiońscy na Dolnym Śląsku (Cieplice, Książ + Dziadki z dolnośląskich muzeów)
• Nauczyciel z Kłodzka, córka matematyka z Oławy, pisarz z Legnicy, niezwykłe zdjęcie i.... noblista Tomasz Mann (+ inne ciekawostki związane z życiem i twórczością pisarza)
• Śląska miłość wielkiego poety (szlakiem Wilhelmine Herzlieb z Sulechowa do Görlitz przez karty „Powinowactw z wyboru”)
• Śląska inkarnacja Szekspira i dzieła fenomenalnego Anglika na Dolnym Śląsku
• Robinsonada po Śląsku
• Ludzie pióra (wybór ciekawostek dolnośląskich, sudeckich i nie tylko)
• oraz posty z cyklu Goethe na Dolnym Śląsku i w Sudetach 

widok na Sudety, w tym Karkonosze z wieży widokowej na Trójgarbie 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Zapraszam!

- dodaj do zakładek i odwiedzaj:

welthellsicht.blogspot.com