2021 rok - subiektywny zestaw ciekawych rocznic: Dolny Śląsk, Sudety i nie tylko (PRZEGLĄD)

Z setek rocznic dotyczących niezwykłych postaci oraz wydarzeń wybrałem kilkadziesiąt takich, które według mnie zasługują na szczególną uwagę. To głównie rocznice związane z Dolnym Śląskiem, Dolnoślązakami i Sudetami, lub też takie, które mają ciekawy regionalny kontekst. 

Są to też rocznice dotyczące postaci i wydarzeń, które opisałem już na blogu i można o nich przeczytać w moich artykułach. Przedstawiam je w kolejności, z datami dziennymi – jeżeli takie da się sprecyzować. 

Jest to wpis opublikowany na zasadzie work-in-process - możliwe są aktualizacje i uzupełnienia. 

Przypomnę, że archiwalne kalendaria można znaleźć tutaj:

• 2018
• 2019 
• 2020

Światowe obchody całoroczne:

• The International Year of Peace and Trust (Pokoju i Zaufania) 
• International Year of Fruits and Vegetables (Owoców i Warzyw)

Wybrane polskie całoroczne obchody: 

• Rok Tadeusza Różewicza (w 100. rocznicę urodzin)
• Rok Powstań Śląskich (w 100. rocznicę III powstania śląskiego) 
• Rok Konstytucji 3 maja (w 230. rocznicę uchwalenia)

Polecam również blogowe miesięczne kalendaria z zestawem rocznic i świąt: #BlogoweKalendarium

ZESTAW ROCZNIC 
na 2021 rok
- dolnośląskie i sudeckie konteksty:

• 1600 lat temu

według podań 25 marca 421 roku - powstała Wenecja!: 
- Wrocław - historyczna stolica Śląska - z uwagi na malowniczą lokalizację oraz ilość mostów (około 100!) bywa nazywany Wenecją Wschodu (Venedig des Ostens/Venice of the East) albo Północy (Venice of the North/Venedig des Nordens) - #Wrocław
- Z tym miastem związana jest kultowa książka "Śmierć w Wenecji" Tomasza Manna, literackiego noblisty. Jej główny bohater ma ciekawy związek z Dolnym Śląskiem! Autor napisał: "Gustav Aschenbach also war zu L., einer Kreisstadt der Provinz Schlesien, als Sohn eines höheren Justizbeamten geboren" (Gustav Aschenbach urodził się w L., mieście powiatowym na prowincji śląskiej, jako syn starszego komornika sądowego). Literaturoznawcy najczęściej twierdzą, że chodzi o Liegnitz, czyli Legnicę, jedno z najważniejszych miast historycznych na Śląsku! - więcej TUTAJ 

• 1010 lat temu 

1011 rok - trzęsienie ziemi w Karkonoszach („Najstarsze znane trzęsienie ziemi na Śląsku miało miejsce w 1011 roku i przeraziło miasta na skraju Karkonoszy, ale nie spowodowało większych zniszczeń...”). Warto dodać, że od 2021 roku dawny powiat jeleniogórski nosi nazwę powiatu karkonoskiego. Karkonosze na blogu: TUTAJ 

• 810 lat temu

1211 rok - nadanie praw miejskich Złotoryi przez Henryka Brodatego – prawnie najstarsze miasto w Polsce - #Złotoryja

• 800 lat temu 

1221 rok - pierwsza wzmianka o Szczawnie-Zdroju. Miejscowość notowana była pod nazwą Salzborn w 1221 roku w księdze henrykowskiej "Liber fundationis Claustri sanctae Martiae virginis in Heinrichow" ("quo uille circa Salzborn privilegiate cognoscuntur. Actum in Nemchi, anno gracie MCCXXI"). Później jako Salzeborne 1318 , Zalczinburn 1335. Przed II wojną światową jako - Bad Salzbrunn - a tuż po wojnie, krótko - Solice Zdrój. O Szczawnie TUTAJ. 

• 780 lat temu

1241 rok (9 kwietnia) - bitwa pod Legnicą z Mongołami, w której zginął książę Henryk II Pobożny: Bitwa pod Legnicą – zabytki, muzeum, ciekawostki językowe i Wyspiański na Dolnym Śląsku (GALERIA i wybór kontekstów)

• 720 lat temu

1301 rok (9 listopada) – zmarł Bolko I Surowy, książę śląski z dynastii Piastów, założyciel wielu miasta (np. Kamiennej Góry) i budowniczy zamków obronnych. Pochowany jest w Krzeszowie (Mauzoleum Piastów przy bazylice) 

• 700 lat temu

1321 rok - pierwsza wzmianka o zamku w Ząbkowicach Śląskich – zamek TUTAJ 

• 600 lat temu

1421 rok - 24. rektorem uniwersytetu w Lipsku został Nicolaus de Legnicz z Legnicy – więcej: Dolnośląskie ślady w historii Uniwersytetu Lipskiego (od rektora założyciela z Ziębic po pierwszą rektorkę, wnuczkę najmłodszego wrocławskiego profesora)

• 575 lat temu 

1446 rok - 75. rektorem uniwersytetu w Lipsku został Franz Kurcz (Kortz/Kurtz) z Wrocławia – więcej: Dolnośląskie ślady w historii Uniwersytetu Lipskiego (od rektora założyciela z Ziębic po pierwszą rektorkę, wnuczkę najmłodszego wrocławskiego profesora)

• 550 lat temu

1471  rok (21 maja) – urodził się Albrecht Dürer, niemiecki malarz, grafik, rysownik i teoretyk sztuki. W biografii tego mistrza renesansu pojawia się wzmianka z jego listów, w których mowa, że  w 1508 roku sprzedał wizerunek Maryi  hrabiemu Janowi V Thurzo, biskupowi Wrocławia (1506-1520) za 72 guldenów. Przy Muzeum Narodowym we Wrocławiu znajduje się XIX-wieczny pomnik Albrechta Dürera autorstwa Roberta Haertla, profesora Wrocławskiej Szkoły Rzemiosła Artystycznego.

• 515 lat temu

1506 rok (14 stycznia) odkryta została słynna rzeźba Grupa Laokoona, 255 lat temu Lessing wydał traktat inspirowany tym dziełem, napisany we Wrocławiu, 120 lat temu ukazało się polskie tłumaczenie tego wybitnego tekstu stworzone przez absolwenta Uniwersytetu Wrocławskiego! - więcej TUTAJ

• 500 lat temu

1521 rok - powstanie cechu płócienników w Kamiennej Górze – polecam: Sztuka włókna, włókno w sztuce, sztuka o włóknie (na Dzień Włókniarza – stukot kołowrotków i krosien w muzyce i teatrze + Dolnośląskie konteksty)

• 450 lat temu

1571 rok – urodził się Michael Praetorius - niemiecki kompozytor, kapelmistrz i organista przełomu renesansu i wczesnego baroku. Jego ojciec urodził się około 1515 roku w Bunzlau, czyli w Bolesławcu na Dolnym Śląsku. Do słynniejszych utworów Praetoriusa należy znana i śpiewana do dziś (głównie w Niemczech) kolęda Cudowna różdżka wzrosła (Es ist ein Ros' entsprungen) – więcej: Śnieżna róża i zabytkowa pieśń adwentowa (Ciemiernik w naturze, ogrodzie, zielniku i kulturze) (Dolnośląskie konteksty – galeria, poezja i muzyka)

• 420 lat temu

1601 rok – powstał najstarszy medyczny opis szczawieńskich wód mineralnych autorstwa Caspara Schwenckfelda – polecam: Schwenckfeld vs. Schwenkfeld - przyrodnik a reformator wiary (dwóch ciekawych Ślązaków)

• 410 lat temu

1611 (31 grudnia) - według niepotwierdzonych źródeł, które stały się w XIX wieku obiektem badań, na zamku piastowskim w Brzegu na życzenie księżnej Doroty Sybilli po raz pierwszy w dziejach dokonano świątecznej iluminacji drzewek choinkowych. Legenda od prawie 200 lat jest nagłaśniana, mimo krytycznego stosunku zawodowych historyków - więcej: Choinkowe światełka... wynalazek z Brzegu na Śląsku?! (niezwykła historia świątecznej ozdoby) (GALERIA + ciekawostki)

 

• 400 lat temu 

1621 rok (3 listopada) - we Wrocławiu odbył się hołd majątków śląskich składany cesarzowi Ferdynandowi II. Właśnie z tego powodu Heinrich Schütz odwiedził z dworem drezdeńskim Dolny Śląsk. W stolicy regionu zabrzmiała jego kompozycja na tę okazję: "Syncharma Musicum". Kompozytor pisał również muzykę do poezji wybitnego śląskiego pisarza, Opitza z Bolesławca – więcej: Śląski motet Heinricha Schütza i jego opera do słów Ślązaka – wielki poprzednik Bacha we Wrocławiu i jego współpraca z Bolesławianinem

• 400 lat temu 

1621 rok – ukazała się książka „Mysteria Apocalyptica”. Jej autorem był niejaki Ioannis a Liptitz, Nobilis Silesii – Johann von Liptitz, szlachcic Śląski. To dzieło jest zbiorem wywodów dotyczących końca świata i przepowiedni. Autor wskazał  wyliczenia na podstawie gematrii (numerologia) sugerujące, że Marcin Luter był inkarnacją apokaliptycznej liczbą 666 – więcej: Matematyczne i numerologiczne ciekawostki: o gematrii i chronostychu z dolnośląskimi i karkonoskimi kontekstami (π, Liczyrzepa, śląski mistyk, zięć Bacha)

• 385 lat temu

1636 rok (20 sierpnia) zmarł Valentin Händel, kowal i kotlarz, urodził się we Wrocławiu. Dziadek kompozytora  Jerzego Fryderyka Händla - więcej na ten temat: Wrocławskie korzenie Händla

• 350 lat temu

W 1671 roku w Bayreuth – mieście leżącym ponad 250 km na południowy-zachód od krańca Sudetów – wystawiono balet o intrygującym tytule "Sudetische Frülings-Lust" (Rozkosze sudeckiej wiosny). Okazja była niezwykle ważna: na dwór wrócił margraf Christian Ernst von Brandenburg-Bayreuth z poślubioną w Stuttgarcie żoną, Sophie Luise von Württemberg. Były to więc miejscowe uroczystości związane z ponownymi zaślubinami młodo owdowiałego władcy. Nowa małżonka zapewniła upragnione potomstwo – następcę, a nawet córkę, która została żoną króla Polski – więcej: Niesamowite!: Sudety jako Arkadia na barokowym weselu margrabiego z frankońskiego Bayreuth (góry, ciekawostka, muzyka)

• 340 lat temu

1681 rok (10 sierpnia) - poświęcenie kaplicy św. Wawrzyńca na Śnieżce – więcej: Niezwykła kaplica Ludzi Gór

• 325 lat temu

1696 rok (17 lutego) we Wrocławiu urodził się Ernst Gottlieb Baron , niemiecki kompozytor okresu baroku, lutniarz, miał o Weissie powiedzieć, że był on „pierwszym, który pokazał, że z lutni można wydobyć więcej, niż ktokolwiek by się spodziewał” - więcej: Ślązak związany z Wrocławiem – kolega i konkurent Bacha – muzyk określany jako „największy”, „najsłynniejszy”!

• 300 lat temu

1721 rok (7 lutego) – zmarł Daniel Vetter. Był on organistą i kompozytorem. Vetter urodził się w 1657 lub 1658 roku we Wrocławiu. Przeniósł się do Saksonii i osiadł w Lipsku, gdzie zdobył poważanie. Był organistą w kościele św. Mikołaja. Zmarł dwa lata przed przybyciem Bacha do tego miasta. Bach korzystał z jego kompozycji – więcej: Bachowski taniec życia i śmierci do słów wrocławskiego poety (+ ciekawe zegary dolnośląskiej stolicy)

• 300 lat temu

1721 rok (7 lutego) – we Wrocławiu urodził się Benjamin Gottlieb Faber. Był związany z szkołą i chórem przy kościele Marii Magdaleny we Wrocławiu. W Lipsku studiował medycynę, utrzymując wciąż kontakt z muzykującymi przyjaciółmi oraz Janem Sebastianem Bachem. Jest związany z ciekawą kompozycją Bacha. To Canon super Fa Mi a 7. post tempus musicus z numerem w katalogu BWV 1078. To kompozycja z 1 marca 1749 roku – powstała rok przed śmiercią Bacha – więcej: Trzech kolegów z Dolnego Śląska – ostatni uczniowie Bacha i niezwykła muzyka

• 300 lat temu

1721 rok (31 maja) – Jan Nepomucen został beatyfikowany przez papieża Innocentego XIII. Jego kanonizacja jest datowana na 1729 rok. Kult tego świętego był szczególnie popularny na Śląsku, czego świadectwem są liczne figury oraz ołtarze i kaplice – więcej: Nepomuki na święto Nepomucena

• 290 lat temu

1731 rok (24 kwietnia) - zmarł Daniel Defoe, pisarz angielski, prekursor powieści przygodowej, jego „Robinson Crusoe” zainspirował również podobną śląską śląską opowieść – więcej: Robinsonada po Śląsku (Defoe, Robinson i Dolny Śląsk - garść historycznych i literackich ciekawostek)

• 290 lat temu

1731 rok (4 stycznia) w Czarnym Borze urodził się Karl Abraham Freiherr von Zedlitz und Leipe, reformator pruskiej edukacji, pomysłodawca egzaminu maturalnego - więcej: Jak minister z Czarnego Boru postanowił egzaminować i wynalazł maturę! (Karl Abraham von Zedlitz i epokowa reforma oświaty)

• 275 lat temu

w 1746 roku Elias Gottlob Haussmann, portrecista z Lipska, namalował bodaj swoje najsłynniejsze dzieło – wizerunek Jana Sebastiana Bacha. Widzimy na nim dojrzałego już lipskiego kantora. Bach ma na głowie perukę, w ręku trzyma nuty – zwój z kanonem. Dzieło to znajdowało się przez około 100 lat na Dolnym Śląsku. Początkowo w XIX wieku we Wrocławiu. W pierwszej połowie XX wieku... w domu nauczyciela w Cieplicach w Jeleniej Górze! Niezwykłą historię wędrówki portretu opisuje w swojej książce „Bach: Music in the Castle of Heaven” zasłużony kapelmistrz John Eliot Gardinier – więcej: Masur i Gardiner – dwóch światowej sławy bachowskich dyrygentów i dolnośląskie konteksty (Cieplice, Wrocław, Brzeg)

• 275 lat temu 

1746 rok (4 lutego) – urodził się Tadeusz Kościuszko, polski i amerykański generał, uczestnik wojny o niepodległość USA, naczelnik powstania kościuszkowskiego. Ślązak Laube namawiał Wagnera do napisania opery o Kościuszce, a wrocławski pisarz Holtei napisał popularny wodewil „Stary wódz” o Kościuszce. We Wrocławiu przechowywana jest „Panorama Racławicka” związana z upamiętnieniem insurekcji kościuszkowskiej – więcej: „Jam za dwa ludy tylko toczył bój”- o Kościuszce na Dolnym Śląsku (konteksty i ciekawostki)

• 275 lat temu 

1746 rok (3 marca) – urodziła się Izabela Czartoryska, arystokratka, kolekcjonerka sztuki. W 1816 roku odwiedziła Dolny Śląsk – świadectwem tego są jej pamiętniki: „Dyliżansem przez Śląsk. Dziennik podróży do Cieplic” - więcej TUTAJ 

• 240 lat temu

1781 rok (16 stycznia) – utworzenie Górniczego Korpusu Oboistów (Berghautboisten - Korps für das Schweidnitzer Departement), kapela ta w 1876 roku przekształcona została w Wałbrzyską Orkiestrę Górniczą (Waldenburger Bergkapelle) – w wałbrzyskiej orkiestrze górniczej na początku XIX wieku działał wynalazca, który zrewolucjonizował budowę znanych dziś instrumentów: Górnik z Wałbrzycha i... historia muzyki! (WALDhorn a WALDenburg) - przełomowy wynalazek i Dolny Śląsk

• 240 lat temu

1781 rok - Kant wydał „Krytykę czystego rozumu” (Kritik der reinen Vernunft). W pierwszym wydaniu tego dzieła na samym wstępie czytamy dedykację. Dowiadujemy się z niej, że to kultowe dzieło oświecenia autor poświęcił baronowi Karlowi von Zedlitzowi z Dolnego Śląska - więcej: Filozof z Królewca i reformator z Czarnego Boru

• 230 lat temu

1791 (6 sierpnia) otwarta została Brama Brandenburska w Berlinie - najsłynniejsze dzieło śląskiego architekta Carla Gottharda Langhansa z Kamiennej Góry, więcej: Budowniczy świątyń, pałaców i teatrów – Langhans to nie tylko Brama Brandenburska

• 230 lat temu

1791 rok (23 września) - urodził się poeta Theodor Körner, zyskał przydomek przydomek „niemieckiego Tyrteusza”, autor zbioru "Leier und Schwert". Zginął w walce, mając 21 lat. W 1809 roku odwiedził Sudety. Pomniki Theodora Körnera w Sudetach znajdziemy m.in. na Smreku w Górach Izerskich czy na Landeskrone koło Görlitz. Refleksje z zwiedzania Sudetów zawarł w kilku wierszach z cyklu "Erinnerungen an Schlesien" z tomu "Knospen" z 1810, są to: "Am Elbbrunnen" - o źródłach Łaby, "Der Zackenfall" - o wodospadzie Kamieńczyka, "Buchwald" o parku romantycznym w Bukowcu, "Sonnenaufgang auf der Schneekoppe" - o wschodzie słońca na Śnieżce, "Auf der Riesenkoppe" o Karkonoszach. Do tej ostatniej pieśni muzykę napisał Franz Schubert: "Auf der Riesenkoppe", D 611. 

• 220 lat temu

1801 rok (16 lutego) w Żaganiu urodził się Konstantyn książę Hohenzollern-Hechingen - ostatni suwerenny książę Hohenzollern-Hechingen. Od 1849 roku mieszkał na Dolnym Śląsku w Lwówku Śląskim (jego matka Paulina była księżną Żagańską). W Lwówku Konstantyn zbudował Pałac Hohenzollernów (obecnie siedziba gminy i miasta Lwówek Śląski). Książę był wielbicielem muzyki. Założył cenioną w Europie orkiestrę dworską. Utrzymywał kontakty z najwybitniejszymi kompozytorami i wykonawcami jego czasów. Gościł w Lwówku m.in.: Berlioza, Liszta i Wagnera. Berlioz dedykował mu uwerturę "Karnawał Rzymski". Więcej: Pałac w Lwówku, niezwykła orkiestra i muzyczny czworokąt geniuszy

• 220 lat temu 

1801 rok - we Wrocławiu została wydana jedna z pierwszych biografii Jana Sebastiana Bacha! Chodzi o książkę „Johann Sebastian Bach nebst einer kurzen Darstellung seines Lebens und seiner Manier”, którą napisał Ludwig Anton Leopold Siebigk, więcej - Bachowski renesans we Wrocławiu – jak stolica Dolnego Śląska przywracała chwałę najsłynniejszemu barokowemu kompozytorowi (muzyka, zdjęcia, ciekawostki)

• 220 lat temu 

1801 rok - we Wrocławiu została wystawiona opera o Liczyrzepie: "Rübezahl, der Berggeist am Riesengebürge", muzykę napisał Vincenc Tuček (do libretta wrocławskiego poety Samuela Gottlieba Bürde) - więcej: Karkonosz, czyli Liczyrzepa – Duch Gór z szlaku, literatury, muzyki, sztuki i filmu (GALERIA, ciekawostki - wybór)

• 210 lat temu

1811 rok (22 października) – urodził się Ferenc Liszt, węgierski kompozytor i pianista, jedna z najwybitniejszych postaci romantyzmu w muzyce, filozof, eseista. Koncertował wielokrotnie na Dolnym Śląsku (m.in. we Wrocławiu i Lwówku Śląskim). Jego ostatni wybitny uczeń, Ansorge, pochodził z Lubawki - więcej TUTAJ 

• 210 lat temu 

1811 rok (21 listopada) - śmiercią samobójczą zmarł Heinrich von Kleist, pisarz, dramaturg, poeta i publicysta. W lipcu 1799 roku Heinrich von Kleist, jako student, udał się w Karkonosze. Była to rodzinna wyprawa z rodzeństwem. Zobaczyli m.in. ruiny zamku Chojnik oraz Śnieżkę. Wschód słońca w Karkonoszach zainspirował Kleista do napisania "Hymne an die Sonne". Podróż pisarza była inspiracją do organizacji wystawy "Über den Häuptern der Riesen - Kleists schlesische Reise" 

• 200 lat temu

1821 rok (13 sierpnia) – we Wrocławiu zmarł Rudolf vom Berge. Dramatopisarz związany z Dolnym Śląskiem.  Przyjaciel Beethovena, Carl Amenda, w liście z 1815 roku przesłał kompozytorowi tekst libretta do opery lirycznej „Bacchus” autorstwa wrocławskiego pisarza. Kompozytor był zainteresowany, ale ostatecznie dzieło nie powstało - więcej: Beethoven i Dolnoślązacy oraz mieszkańcy Sudetów (słynny kompozytor i jego kontakty z mieszkańcami regionu – wybór ciekawostek + zabytki)

• 200 lat temu

1821 roku (20 kwietnia w Wołowie) zmarł Franz Achard, badacz i wynalazca, który uruchomił pierwszą na świecie cukrownię we wsi Konary koło Wołowa na Dolnym Śląsku. Było to 1802 roku, na przełomie marca i kwietnia, po ponad roku przygotowań. Jego wytwórnia („Rübenkampagne”). przetwarzała „weiße schlesische Rübe" czyli słodkawy „biały śląski korzeń” - przodka dzisiejszych buraków cukrowych – więcej: Kawa, czekolada, cukier i ciastko... deserowe ciekawostki historyczne i zabytki z Dolnego Śląska oraz okolic

• 200 lat temu

1821 rok (9 kwietnia) – urodził się Charles Baudelaire, poeta i krytyk francuski, parnasista zaliczany do grona tzw. „poetów przeklętych”, prekursor symbolizmu i dekadentyzmu. Jego słynne „Kwiaty zła” z 1857 na niemiecki przełożył Wolf von Kalckreuth, poeta, który zginął śmiercią samobójczą w wojsku w wieku 19 lat. Jego matka pochodziła z rodu szlacheckiego Yorck von Wartenburg osiadłego na Dolnym Śląsku (w Oleśnicy Małej).  Młody pisarz spędzał czas m.in. w pałacu rodziny w dzisiejszych Jędrzychowicach w powiecie strzelińskim (tam na świat przyszło jego młodsze rodzeństwo - Johannes, Bertha). Ojciec poety - Leopold von Kalckreuth – znany malarz, na emeryturze przebywał od 1890 roku właśnie w dobrach na Śląsku, a w 1908 roku był jednym z członków-założycieli Śląskiego Związku Artystów Plastyków we Wrocławiu. „Kwiaty zła” (Die Blumen des Bösen) w przekładzie Kalckreutha, opublikowane pośmiertnie w 1907 roku, wydawane są do dziś. 

• 200 lat temu

1821 rok (12 marca) w Uniejowicach koło Zagrodna urodził się Hermann Hettner, historyk literatury, historyk sztuki. Jego traktat "Das moderne Drama: Aesthetische Untersuchungen" z 1852 roku wpłynął na Henryka Ibsena, co podkreślają biografowie słynnego pisarza nominowanego do nagrody Nobla.  Hermann Hettner w swojej książce poświęcił też sporo miejsca reformie teatru muzycznego, którą prowadził Wagner. Amerykański teatrolog Marvin A. Carlson w "Theories of the Theatre" stawia nazwisko Hettera obok takich XIX-wiecznych reformatorów, jak Wagner i Marx. Zaznacza również wpływ lektury "Das moderne Drama” na dojrzałą twórczość Ibsena. więcej TUTAJ 

• 200 lat temu 

1821 rok – Muza i miłość Goethego - Wilhelmine Herzlieb (urodzona w Sulechowie, zmarła w  Zgorzelcu) wyszła za mąż za 13 lat starszego prawnika Karla Wilhelma Walcha. Podobno nie było to szczęśliwe małżeństwo. Była pacjentką zakładu dla umysłowo chorych w Görlitz. Tam odeszła. W młodości była inspiracja dla Goethego, który pisał dla niej wiersze i stworzył postać wzorowaną na Minnie w powieści „Powinowactwa z wyboru”. Zaskakujące jest to, że Otylia z książki Goethego, która ukazała się ponad pół wieku przed śmiercią Minny, także umiera w wyniku depresji, utraty zmysłów i zagłodzenia się na śmierć! Minna została pochowana na Städtischen Friedhof w Görlitz – jej grób zachował się do dziś – więcej: Śląska miłość wielkiego poety (szlakiem Wilhelmine Herzlieb z Sulechowa do Görlitz przez karty „Powinowactw z wyboru”)

• 195 lat temu

1826 rok (14 sierpnia) – urodził się Hermann Brehmer, lekarz, pionier - założyciel pierwszego sanatorium leczącego gruźlicę, działalność medyczną prowadził w Sudetach, na Dolnym Śląsku w Sokołowsku – więcej: Sudeckie szpitale niczym z Czarodziejskiej Góry, czyli swojskie Davos (Sokołowsko, Kowary i Kamienna Góra)

• 195 lat temu

1826 rok (17 sierpnia) malarz z Wrocławia - August Kopisch odkrył na Capri Lazurową Grotę, która stała się kultową atrakcją turystyczną włoskiej wyspy - więcej: Lazurowa Grota ze snów wrocławianina – jak Dolnoślązak odkrył włoską atrakcję wartą miliony!

• 190 lat temu 

1831 rok (17 marca - list do matki) - odwiedziny Juliusza Słowackiego we Wrocławiu 

• 190 lat temu

1831 rok (o wydarzeniu poinformował numer „Breslauer Zeitung” z 11 czerwca) - artyści z Wrocławia: Langhans i Kopisch - zaprezentowali w stolicy Dolnego Śląska swój niezwykły wynalazek - symulację podróży łódką po Zatoce Neapolitańskiej! Urządzenie o nazwie pleorama było pierwowzorem wirtualnej rzeczywistości - więcej: Wrocławski Langhans i jego dolnośląskie oraz berlińskie dzieła (architekt i pionier VR)

• 180 lat temu

1841 rok (22 kwietnia) - powstał Universität Mozarteum Salzburg (Mozarteum) - założony jako archiwum dzieł Mozarta i szkoła muzyczna, placówka naukowa specjalizująca się w muzyce i sztukach dramatycznych. Mozarteum założyła wdowa po Wolfgangu Amadeuszu - Constanze Weber Mozart (zmarła w 1842). Pierwszym rektorem w latach 1841–1861 był Alois Taux, urodzony w 1817 roku w okolicy Ząbkowic Śląskich na Dolnym Śląsku. Taux organizował koncerty poświęcone twórczości Mozarta, dając początek festiwalowym tradycjom w Salzburgu  - więcej TUTAJ

• 180 lat temu

1841 rok (13 listopada) - uroczyste otwarcie Teatru Miejskiego we Wrocławiu (Stadttheater in Breslau) – początki Opery Wrocławskiej w współczesnej lokalizacji - galeria z wnętrz opery TUTAJ. o architekcie: Wrocławski Langhans i jego dolnośląskie oraz berlińskie dzieła (architekt i pionier VR)

• 180 lat temu 

1841 rok (13 kwietnia) odbyła się inauguracja I wersji Semperoper w Dreźnie, architektem gmachu był Gottfried Semper, syn kupca z Kamiennej Góry. Na otwarciu wykonane zostały utwory: Carla Marii von Webera (który pracował we Wrocławiu w latach 1804-06) i Johanna Wolfganga von Goethego (który odwiedził Dolny Śląsk w 1790 roku). Architekt odbudował operę po pożarze od podstaw- ta realizacja przetrwała do dziś - więcej: Wielki architekt, kolega Wagnera, syn kamiennogórzanina

• 175 lat temu

1846 rok (15 lutego) - w Proszkowie koło Środy Śląskiej urodził się Georg Hans Emmo Wolfgang Hieronymus. Był on niezależnym badaczem flory Argentyny, Boliwii, Brazylii i Urugwaju. Od 1883 roku pracował we Wrocławiu. W 1895 roku został członkiem prestiżowej akademii przyrodników Leopoldina. Hieronymus wydał we Wrocławiu w 1885 roku publikację "Über Rafflesia Schadenbergiana" – do dziś cytowaną, jako źródło temat badań na temat tej niezwykłej tropikalnej rośliny odkrytej na Filipinach przez innego dolnośląskiego badacza – więcej: Zapomniana historia: Najrzadszy kwiat świata i wrocławscy badacze – Dolnoślązacy na tropie rajskiej rośliny: „klejnotu Filipin”! (ciekawostka)

• 175 lat temu

1846 rok (23 września) - niemiecki astronom związany z Wrocławiem, Johann Gottfried Galle, odkrył Neptuna 

• 175 lat temu

1846 rok - początki przedsiębiorstwa Eduarda Seilera, legnickiego producenta fortepianów i pianin. Firma podbiła rynek europejski i nie tylko – była jednym z największych producentów w Europie Środkowej i Wschodniej. Po II wojnie światowej tradycję tę w rodzimej Legnicy kontynuowała Legnicka Fabryka Fortepianów i Pianin, działająca do 1998 roku. Z kolei firma Seilera znalazła swoją siedzibę w Bawarii. Od 2008 roku jest częścią koreańskiej marki Samick Musical – więcej: Fortepian a Dolny Śląsk – instrument, który zmienił muzykę, sławni pianiści i producenci fortepianów (wybór ciekawostek, muzyka, zdjęcia)

• 170 lat temu

1851 rok (1 lutego) - zmarła Mary Shelley, pisarka, autorka powieści grozy "Frankenstein" - istnieją teorie mówiące, że inspiracją twórczą były tragiczne wydarzenia, które miały miejsce w XVII wieku w Ząbkowicach Sląskich - więcej: Autorka Frankensteina, syn ministra Śląska, grabarze z Ząbkowic i hollywoodzki kompozytor z Chorzowa, który dzieciństwo spędził we Wrocławiu (Mary Shelley i śląskie konteksty)

• 150 lat temu

1871 rok (16 listopada) - w Znojmie urodził się Hugo Lederer, niemiecki rzeźbiarz. Autor wielu pomników m.in.  słynnej Fontanny "Szermierz" we Wrocławiu z 1904 roku

• 150 lat temu

1871 rok (21 grudnia) – zmarła Luise Aston - pisarka i feministka, obrończyni praw kobiet, demokracji, wolnej miłości i wyzwolonej seksualności. Autorka wiersza „Lied einer schlesischen Weberin" – związanego z buntem tkaczy śląskich w Górach Sowich w 1844 roku  - więcej: Powstanie Tkaczy Śląskich w Górach Sowich (1844) – wybrane konteksty

• 150 lat temu

1871 rok - zakończyła się rozbudowa i przebudowa sanatorium Brehmera w Sokołowsku. Z tego czasu pochodzi m.in. wieża z wiatrowskazem z datą. Jako Eko-wieża ponownie udostępniona po remoncie w 2015 roku. Są w niej sale wystawiennicze na piętrach, a na szczycie taras widokowy. 

• 150 lat temu

1871 rok (23 maja) - umieszczenie popiersia Karola Linneusza autorstwa Alberta Rachnera we wrocławskim ogrodzie botanicznym - #OgródBotaniczny

• 150 lat temu

1871 rok (choć niektóre publikacje podają również datę 1870) (5 marca) – urodziła się Róża Luksemburg, filozofka, ekonomistka, aktywistka antywojenna i socjalistka. Działaczka i ideolog polskiej i niemieckiej socjaldemokracji. Wielokrotnie bywała na Dolnym Śląsku. Pod koniec życia była więziona w areszcie we Wrocławiu – więcej: Czerwona Róża we wrocławskiej celi (Róża Luksemburg w więzieniu na Dolnym Śląsku i inne ślady)

• 150 lat temu

1871 rok (29 kwietnia) – urodził się William Louis Stern (właściwie Ludwig Wilhelm Stern). Zasłynął jako jeden z pionierów psychologii, przede wszystkim psychologii osobowości i psychologii różnic indywidualnych. Od 1897 roku był związany z Wrocławiem, gdzie wykładał na tamtejszym uniwersytecie. W mieście nad Odrą wychowywał swoje dzieci (min. we Wrocławiu urodzili się: Hilde Marchwitza - tłumaczka i członkini ruchu oporu przeciwko narodowemu socjalizmowi, oraz Günther Anders – filozof i mąż teoretyczki polityki Hanny Arendt). Obserwacja ich rozwoju pozwoliła badaczowi na budowanie wielu ciekawych teorii, w tym kształtowania się intelektu – i opracowanie koncepcji ilorazu inteligencji (IQ). Jedną z słuchaczek wykładów Sterna była filozofka i święta, Edith Stein – więcej: IQ – wynalazek z Wrocławia (Stern i jego praca na Dolnym Śląsku)

• 150 lat temu

1871 rok – Franciszek Liszt wydał fortepianową miniaturę  "Am stillen Herd" S.448 na podstawie opery Wagnera "Die Meistersinger von Nürnberg". Kompozycja dedykowana jest hrabinie Marie „Mimi” von Schleinitz, miłośniczce i patronce Wagnera. Wagner poznał hrabiankę we Wrocławiu w 1863 roku. Wspólnie z Tausigiem hrabianka „Mimi” prowadziła publiczne zbiórki funduszy na wagnerowski festiwal. Hrabina Schleinitz miała w sobie śląską krew. Jej dziadkami ze strony matki byli Léocadie von Nimptsch oraz Carl Friedrich von Nimptsch de Jaeschkowitz et Janowitz z pradawnej śląskiej rodziny szlacheckiej (mieli m.in. podwrocławski majątek). Ojczymem mecenaski Wagnera był Hermann Anton von Hatzfeldt z Żmigrodu. Brat przyrodni hrabianki, Hermann von Hatzfeldt, był nadprezydentem Śląska w latach 1894–1903. Ponadto w chwili spotkania Marie „Mimi” von Schleinitz z Wagnerem we Wrocławiu nadprezydentem Śląska (w latach 1848–1868) był Johann Eduard von Schleinitz, bliski krewny (kuzyn) męża hrabianki – więcej: Wagner i Dolny Śląsk oraz Dolnoślązacy (odwiedziny w regionie, znajomi i wykonawcy)

• 145 lat temu

1876 rok – zmarła Narcyza Żmichowska, ps. Gabryella, pisarka, feministka. Była kuracjuszką w Szczawnie-Zdroju - więcej: Pisarka, emancypantka, warszawianka, kuracjuszka... Żmichowska w Szczawnie-Zdroju. 

• 145 lat temu

1876 rok (od 13 sierpnia) – odbył się I Festiwal Wagnerowski w Bayreuth – w wydarzenie zaangażowani byli również artyści, dziennikarze i mecenasi z Dolnego Śląska (budowa teatru, wykonanie dzieł Wagnera, relacje): więcej Bayreuth i Kanon Bayreuth a Dolny Śląsk – dzieła i festiwal Wagnera, ich związek z Dolnym Śląskiem oraz z działalnością Dolnoślązaków (Wrocław, Legnica, Kłodzko, Jelenia Góra, Kamienna Góra, Lwówek Śląski, Sudety...)

• 140 lat temu

1881 rok (4 stycznia) - prawykonanie we Wrocławiu „Uwertury Akademickiej” Brahmsa, skomponowanej przez muzyka w dowód wdzięczności za otrzymanie doktoratu Uniwersytetu Wrocławskiego – więcej: Trzy orkiestrowe perły, które światową premierę miały we Wrocławiu! (muzyka Brahmsa, Liszta i Wagnera w stolicy Dolnego Śląska)

• 140 lat temu

1881 rok (2 kwietnia) - zwodowany został transatlantyk Elbe, na jego pokładzie w 1884 roku Gerhart Hauptmann popłynął do USA. W 1895 roku statek zatonął. Katastrofa zainspirowała pisarza do napisania powieści "Atlantis" - jej wydanie zbiegło się z katastrofą Titanica. Tego samego roku Hauptmann otrzymał nagrodę Nobla. Kilka miesięcy później nagrano słynny film katastroficzny na motywach powieści śląskiego autora - więcej: Pisarz z Sudetów i katastrofa Titanica! (Hauptmann i literacki zbieg okoliczności)

• 140 lat temu

1881 rok (20 października) zmarł wrocławski biskup Heinrich Ernst Karl Förster - niemiecki teolog, kaznodzieja, a także polityk, asystent tronu papieskiego, uczestnik I Soboru Watykańskiego - więcej: Biskup buntownik, mecenas artystów - Heinrich Förster (od proboszcza w Kamiennej Górze przez asystenta tronu papieskiego po śmierć w dawnym piastowskim zamku)

• 135 lat temu

1886 rok (25 stycznia) urodził się Wilhelm Furtwängler, powszechnie uważany za jednego z największych symfoników i dyrygentów operowych XX wieku. Był uczniem Conrada Ansorgego - wybitnego muzyka i pedagoga z Dolnego Śląska (dokładnie z Lubawki). Młody Furtwängler w latach 1906-1907 pracował we Wrocławiu jako répétiteur (akompaniator i korepetytor w czasie prób) przy orkiestrze w teatrze miejskim. Jedną z ostatnich wielkich kreacji tego kapelmistrza była premiera "Czterech ostatnich pieśni" Straussa. Słowa do ostatniej z nich - "Im Abendrot" - napisał wybitny śląski romantyk - Eichendorff

• 130 lat temu 

1891 rok (6 lutego) - pierwszy koncert Ignacego Jana Paderewskiego we Wrocławiu - więcej: Premier-artysta: Paderewski (i Wrocław)

• 125 lat temu

1896 rok – nowa drewniana Hala Spacerowa w Szczawnie-Zdroju zastąpiła zniszczoną w pożarze poprzednią, murowaną budowlę - więcej: Szczawno-Zdrój: od wód i zabytków po Chełmiec (dużo zdjęć – opisy, ciekawostki)

• 125 lat temu

1896 rok (2 grudnia) - w Berlinie odbyła się premiera dramatu Gerharta Hauptmanna "Zatopiony dzwon" z sudeckimi odniesieniami. Sztukę na język polski przełożył Kasprowicz (student Uniwersytetu Wrocławskiego). Dzieło było inspiracją dla wielu kompozytorów operowych – Niezwykłe opery związane z Dolnym Śląskiem (wybór ciekawostek)

• 125 lat temu

1896 rok (8 listopada) - na zamku Lauterbach (Jastrowiec) na Dolnym Śląsku zmarł hrabia Rudolf Hoyos. Został pochowany w grobowcu rodzinnym w pobliskich Starych Rochowicach. Był poetą i działaczem pacyfistycznym związanym z późniejszą noblistką Berthą von Suttner i nominowaną do nagrody Nobla pisarką Malwidą von Meysenbug – więcej: Pierwsza nominowana i pierwsza laureatka nagrody Nobla a pałac pod Bolkowem! O przyjaźni Malwidy von Meysenbug i Berthy von Suttner z właścicielem śląskiego zabytku

• 125 lat temu

1896 rok (15 stycznia) na Filipinach zmarł Alexander Schadenberg, wrocławianin. Odkrywca rośliny Rafflesia Schadenbergiana. Studiował chemię, farmację i botanikę na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1876 roku Schadenberg rozpoczął pracę w hurtownia leków w Manili. Na Dolny Śląsk wrócił na krótko w 1879 roku. Już w 1881 wyruszył znów do Azji. Do końca 1882 roku razem z Kochem badał przyrodę i kulturę Filipin. Po ekspedycji znów wrócił do Niemiec, gdzie zajął się badaniem zebranych materiałów i okazów. Został aptekarzem w Głogowie. Więcej - Zapomniana historia: Najrzadszy kwiat świata i wrocławscy badacze – Dolnoślązacy na tropie rajskiej rośliny: „klejnotu Filipin”! 

• 125 lat temu 

1896 rok (17 marca) – śpiewak  Leo Slezak debiutował jako Lohengrin. Od 1899 roku był mieszkańcem Dolnego Śląska. Otrzymał angaż w operze wrocławskiej. Na tyle zadomowił się w regionie, że właśnie we Wrocławiu ożenił się. W 1900 roku poślubił aktorkę Elisabeth Wertheim. Pieszczotliwie była ona nazywana... Elsą. Elsa to bohaterka „Lohengrina” Wagnera, żona głównego bohatera opery! Więcej - Łabędzi rycerz i Śląsk (Lohengrin Wagnera i kilka śląskich smaczków)

• 125 lat temu

1896 rok (20 maja) – zmarła Clara Schumann, pianistka, zona kompozytora Roberta Schumanna. Wielokrotnie koncertowała na Dolnym Śląsku – więcej: Clara - wielkość w cieniu sławy męża (Clara Schumann we Wrocławiu + o Ślązaku, kochanku jej matki)

• 125 lat temu

1896 rok (4 grudnia) – zmarła Rozalia Saulson. Była polską pisarką, znana jest jako autorka pierwszego przewodnika turystycznego po Karkonoszach napisanego oryginalnie po polsku – więcej: Niezwykły przewodnik sprzed wieków (Cieplice i okolice 170 lat temu, jak je Polka z Krakowa widziała i opisała)

• 125 lat temu

1896 rok (5 września) – w Nysie urodził się  Rudolf Nissen, chirurg, student uniwersytetu we Wrocławiu. Jego pacjentem był w 1948 roku Albert Einstein, któremu śląski medyk uratował życie. Einstein wysłał Nissenowi kultową fotografię, na której pokazał dziennikarzom język, z notatką: "To Nissen my tummy / The world my tongue".  – więcej: Einstein i Ślązacy – rówieśnicy, współpracownicy i kontynuatorzy (Born, Stern, London, Nissen - wybór ciekawostek)

• 115 lat temu 

1906 rok (26 maja) – zmarł Henryk Ibsen, dramatopisarz. Trzykrotnie nominowany do nagrody Nobla. Na jego twórczość wpływ miały teoretyczne uwagi historyka literatury z Dolnego Śląska,  Hermanna Hettnera – więcej TUTAJ 

• 110 lat temu

1911 rok (18 maja) – zmarł Gustav Mahler, austriacki kompozytor i dyrygent doby neoromantyzmu. Gościł na Dolnym Śląsku, przyjaźnił się z drem Neisserem z Wrocławia oraz pisarzem Hauptmannem – więcej Mahler – słynny symfonik oraz dolnośląskie konteksty (+ "Dziady" Mickiewicza)

• 100 lat temu 

1921 rok (5 stycznia) – urodził się Friedrich Dürrenmatt, szwajcarski dramaturg, prozaik, eseista i teoretyk teatru. Był 11 razy nominowany do nagrody Nobla. Autor "Wizyty starszej pani" (Der Besuch der alten Dame, 1956). Tragikomedia została wyreżyserowana przez Waldemara Krzystka w 2001 roku dla Teatru Telewizji (premiera 7 października 2002). W rolach głównych wystąpili: Krystyna Janda, Jerzy Stuhr, Marian Opania. Ekranizacja była kręcona w Kamiennej Górze (dworzec PKP) i w Chełmsku Śląskim! - więcej: Kamienna Góra, Chełmsko Śląskie i wielki teatr, czyli Wizyta Starszej Pani w gwiazdorskiej obsadzie

• 100 lat temu 

1921 rok (18 stycznia) – zmarł Georg Hans Emmo Wolfgang Hieronymus, badacz Flory, więcej pod datą 1846

• 100 lat temu

1921 rok (25 stycznia) powstało Muzeum Pocztowo-Telegraficzne. W 1956 roku przeniesione zostało do Wrocławia, gdzie znajduje się do dzisiaj...ale: na przełomie 2020 i 2021 zapowiedziano przeniesienie zbiorów i siedziby tej instytucji w inne miejsce. W tej sprawie zawiązała się akcja protestacyjna i utworzono petycję (> TUTAJ). Galerie blogowe z muzeum we Wrocławiu, TUTAJ

• 100 lat temu

1921 rok (4 lutego) - zmarł Carl Hauptmann, pisarz z Szklarskiej Poręby, brat literackiego noblisty, Gerharta - więcej TUTAJ . 

• 100 lat temu

1921 rok (9 października) – urodził się Tadeusz Różewicz, poeta, dramaturg, mieszkaniec Dolnego Śląska. Pochowany został w Karpaczu 

• 100 lat temu

1921 rok (2 stycznia – amatorska w Hradcu, oficjalna 25 stycznia w Pradze) – premiera sceniczna sztuki „R.U.R.” czeskiego pisarza z Sudetów (Góry Jastrzębie), Karela Čapka. Pojawia się w niej słowo „robot”. Wymyślił je brat pisarza, Josef Čapek z Hronova na pograniczu Gór Jastrzębich i Pogórza Orlickiego. Więcej: Sudeckie korzenie robota - bracia Čapek, sudeckie miejscowości i niezwykła fabryka

• 100 lat temu

1921 rok (7 lutego) – urodził się Stanisław Lenartowicz, reżyser i scenarzysta filmowy, jeden z twórców polskiej szkoły filmowej, związany z Dolnym Śląskiem 

• 95 lat temu

1926 rok (1 sierpnia) - zmarł Jan Kasprowicz, poeta, był studentem Uniwersytetu Wrocławskiego, został również we Wrocławiu skazany i odbywał karę więzienia. Pobyt w celi zainspirował cykl jego wierszy – więcej: "Tak mnie zmieniły te pręty i mury" - Kasprowicz we Wrocławiu – studia i...więzienie (o wybitnym poecie i tłumaczu Hauptmanna)

• 75 lat temu 

1946 rok (7 czerwca) – urodził się Jan Miodek, polski językoznawca, profesor nauk humanistycznych, związany z Instytutem Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, znany z kultowej audycji „Ojczyzna polszczyzna”

• 25 lat temu 

1996 rok (30 maja) – światowej sławy dyrygent Kurt Masur został Honorowym Obywatelem Brzegu. Muzyk urodził się na historycznym Dolnym Śląsku i w tym regionie zdobywał pierwsze muzyczne wykształcenie – więcej: Masur i Gardiner – dwóch światowej sławy bachowskich dyrygentów i dolnośląskie konteksty (Cieplice, Wrocław, Brzeg)

+ 

• 10 lat temu

2011 rok (2 października) – początek bloga Welthellsicht :)

Dziękuję za uwagę! 

** na zdjęciu głównym wnętrza pałacu w Gorzanowie 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****