Jeleniogórski organmistrz i ulubione instrumenty Brahmsa i Brucknera (Buckow i jego dzieła: Goerlitz, Jelenia Góra, Mysłakowice, Legnica i inne)

Nie tylko barok kochał brzmienie organów. Również romantyzm na fali renesansu twórczości Bacha korzystał z magicznego dźwięku piszczałek. Narodził się romantyczny styl budowy tego instrumentu. Ich brzmienie było symfoniczne, potężne. W 1829 roku w Jeleniej Górze firmę założył Carl Friedrich Ferdinand Buckow. Dzieła tego organmistrza osiadłego na Dolnym Śląsku wysoko cenili XIX-wieczni wiedeńscy organiści-kompozytorzy. 

Buckow to kolejny, obok Schlaga z Świdnicy, ciekawy budowniczy organów z XIX-wiecznego Śląska. W 2019 roku minęła 190. rocznica powstania jego firmy, która budowała instrumenty od Kotliny Jeleniogórskiej po stolice Czech i Austrii. 



Schlag, o którym pisałem, zaczął karierę po śmierci Buckowa. Równo pięć lat po tym, jak jeleniogórski organmistrz zmarł podczas pracy nad kolejnym instrumentem, w Świdnicy w 1869 roku – 150. lat temu - narodziła się znana w Europie Środkowej forma Schlag&Söhne. O organach tych mistrzów pisałem TUTAJ. W tym poście nieco o pracy jeleniogórskiego rzemieślnika. A także o muzyce na jego instrumencie.

Carl Friedrich Ferdinand Buckow urodził się w Gdańsku 15 września 1801 roku (za: „The Organ: An Encyclopedia” i gedanopedia.pl). Karierę zaczynał jako uczeń tamtejszego mistrza Wegnera. Następnie sporo podróżował, doskonaląc umiejętności na Pomorzu, w Niemczech czy Francji. Wreszcie osiadł u podnóża Karkonoszy w Jeleniej Górze. Był uczniem i współpracownikiem Schinkego, z którego synem również krótko współpracował. Jedną z jego pierwszych realizacji była przebudowa słynnych organów w kościele Piotra i Pawła w Goerlitz (uznawał ten remont za swoje pierwsze dzieło).

Carl Buckow, wolne media, wikimedia.org

W 1829 roku  Buckow usamodzielnił się, zakładając własny warsztat. Był zaangażowany w remont organów w jeleniogórskim Kościele Łaski – jego pierwszą zupełnie samodzielną realizację (za: „Schlesisches Tonkünstler-Lexikon”). Katalog dzieł  Buckowa obejmuje ponad 50 opusów (numerów). To naprawy, rozbudowy (romantyzacje) i budowy zupełnie nowych organów. Na tej liście znajdują się kościoły nie tylko z wspomnianego Goerlitz czy Jeleniej Góry, ale i Legnicy, Lwówka Śląskiego, Mysłakowic. Jedne z ostatnich dzieł wykonał, już jako uznany rzemieślnik, w Wiedniu. Właśnie te organy – szczególnie w kościele pijarów Maria Treu z 1858 roku – bardzo cenili słynni romantycy.

słynne "Słoneczne" organy w kościele Piotra i Pawła w Goerlitz, przebudowane na początku XIX wieku przez Buckowa - na zdjęciu prospekt 

organy w kościele w Mysłakowicach, wybudowane przez Buckowa - na zdjęciu prospekt 

organy w Kościele Łaski w Jeleniej Górze przebudowane w 1829 roku przez Buckowa - na zdjęciu prospekt z ołtarzem 

Grali na nich swoje kompozycje m.in. Brahms czy Bruckner. Na instrumencie jeleniogórskiego organmistrza u wiedeńskich pijarów 21 listopada 1861 roku Anton Bruckner zdał egzamin praktyczny na kompozytora. W „The Organ: An Encyclopedia” czytamy, że uznawał te organy za jedne z najlepszych w stolicy Austrii. Ten słynny symfonik, uznawany za wagnerzystę, był też znakomitym organistą. Często improwizował, co cenili jego słuchacze. W jego improwizacjach pobrzmiewały melodie z dzieł popularnego mistrza Brucknera, czyli właśnie Wagnera, ale wykonywał też organowe kompozycje Felixa Mendelssohna Bartholdy'ego , Johanna Sebastiana Bacha i George'a Friderica Haendla. Sam napisał zaledwie 5 dzieł przeznaczonych na organy solo. Partie przeznaczone dla organów pojawiają się jednak również w jego dużych kompozycjach sakralnych, jak „Te Deum”. W 2019 roku wypadła 195. rocznica urodzin tego muzyka.

Anton Bruckner, wolne media, wikimedia.org 

Bruckner: Te Deum na solistów, chór, orkiestrę i organy (YouTube) 

Bruckner: Perger Präludium in C-Dur (WAB 129) z 1884 roku na organy solo (YouTube)

Także młodszy od Brucknera Johannes Brahms znał instrumenty jeleniogórskiego organmistrza (za: „The Organ Music of Johannes Brahms”, "Musical Heritage Review"). Ten romantyczny symfonik, w przeciwieństwie do Brucknera, słynął z tego, że był przeciwieństwem Wagnera (przynajmniej za takiego był uważany przez grono wielbicieli i krytyków muzycznych). Brahms – określany jako jeden z „trzech wielkich B w muzyce” obok Beethovena i Bacha - był honorowym doktorem Uniwersytetu Wrocławskiego (na ten temat TUTAJ). Zaszczytu muzyk dostąpił 140. lat temu w 1879 roku. Brahms był wiedeńczykiem z wyboru. Komponował nie tylko muzykę na fortepian czy orkiestrę, ale i na organy (oraz organy z chórem). Istnieją nagrania jego kompozycji właśnie na organach  Buckowa (za: „Ars organi”).

Johannes Brahms na pamiątkowym medalionie Uniwersytetu Wrocławskiego 

kompozycje Brahmsa grane na organach Buckowa w Wiedniu! (YouTube) 

Buckow wykonał też zamówienia dla Miłkowa pod Jelenią Górą, Głogowa, Pławnej oraz Poznania. Zmarł w mieście Komárno w 1864 roku podczas pracy nad swoim ostatnim dziełem.