W szkolnych ławach spędzamy sporą część młodości. Jedni tęsknią za szkolnymi czasami, inni są zadowoleni, że mają ten etap za sobą. Bez względu na sentymenty, edukacja stanowi istotny element naszego życia, a placówki edukacyjne są ważnymi instytucjami, z którymi związane jest nasze wykształcenie oraz postawy. Dla szkół często dumą są wybitni absolwenci, z kolei dla uczniów autorytetami bywają zasłużeni pedagodzy. Na Dolnym Śląsku i w Sudetach również od wieków rozwijało się szkolnictwo. W tym aspekcie ten region również ma wiele ciekawych postaci i instytucji do przedstawienia. Choćby wynalezienie matury – wręcz symbolu szkoły – jest związane z Dolnoślązakiem! Nie brakuje również miejsc, w których można poczuć klimat staroświeckiej klasy czy ducha historycznej edukacji.
Zapraszam na subiektywny przegląd zwierający wybór rozmaitych historycznych smaczków oraz miejsc, które związane są z szkolnictwem. Odwiedzimy lokalizacje na mapie Dolnego Śląska, a także wyjątkową czeską perełkę, w Sudetach, 16 km od przejścia granicznego w Kudowie lub 16 km od przejścia granicznego w Golińsku.
Podręczniki, zeszyty, oceny, świadectwa, przybory, lekcje, dzwonki, wywiadówki, sprawdziany, egzaminy, wagary… – rozmaite szkolne aspekty zajmują nas w dzieciństwie i w dorosłości. Szkolnictwo jest ogromną machiną o istotnych celach. Nic dziwnego, że generuje uwagę i wywołuje różne emocje. Jak w wielu przypadkach różne są spojrzenia, pomysły i oceny zasad działania szkół, ich organizacji, a także programu nauczania. Historia szkolnictwa jest bogata i wielowymiarowa, nie zawsze łatwa. Chciałbym zarysować na podstawie kilku przykładów niektóre wyjątkowe instytucje, epizody czy postaci związane z szkołą i nauczaniem na Dolnym Śląsku. Do tego przygotowałem również kilka miejsc – atrakcji turystycznych, które pozwalają na "podróż w czasie" i zetknięcie się z dawną szkołą.
Bodaj najsłynniejszą szkołą w historii Dolnego Śląska było wrocławskie Maria-Magdalenen-Gymnasium (Gymnasium zu St. Maria Magdalena). Ta placówka edukacyjna została założona jako szkoła łacińska jeszcze w średniowieczu, w 1267 roku i działała aż do końca II wojny światowej. W 1946 roku w gmachu szkoły otwarto polskie liceum. Edukacyjny przybytek nazywany „Magdalenäum” był znany daleko poza granicami Śląska i miał wielu ważnych nauczycieli i uczniów. Absolwentami tej szkoły byli znamienici naukowcy, politycy, którzy rozwiali karierę daleko poza rodzinnymi stronami (warto wspomnieć choćby o takich osobach, jak: noblista Paul Ehrlich czy poeta Martin Opitz).
Inną znaną wrocławską szkołą było Matthias Gymnasium. Instytucja powstała w 1659 jako jezuickiego gimnazjum. W latach 1773-1811 funkcjonowało jako gimnazjum akademickie związane z Uniwersytetem Leopoldyńskim (późniejszym Wrocławskim). Od 1811 gimnazjum mieściło się w barokowym kompleksie klasztornym Zakonu Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą. Obecnie w tym gmachu znajduje się siedziba Ossolineum. Warto wspomnieć o kilku wybitnych uczniach tej szkoły. Byli to np. Józef Elsner - muzyk, nauczyciel Fryderyka Chopina, Joseph von Eichendorff uznany romantyk i pisarz, Jan Dzierżoń - duchowny katolicki, słynny badacz pszczół.
Z kolei z Elisabeth-Gymnasium, szkołą mającą również tradycje sięgające średniowiecza, związany był Jerzy Samuel Bandtkie, który w latach 1798–1810 pracował we Wrocławiu jako nauczyciel języka polskiego. Jednocześnie badał historię Śląska. Był autorem takiej publikacji, jak: "Nowy elementarz polski z obrazkami zawierający różne do pojęcia dzieci stosowne wiadomości...". Po epizodzie wrocławskim rozwijał karierę naukową w Krakowie, gdzie był profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Na Dolnym Śląsku przed wiekami była również Miejska Szkoła Polska. Była to placówka edukacyjna we Wrocławiu, działająca w XVII i XVIII wiekach (1666 – 1766). W szkole tej uczono religii i języka polskiego, nauka odbywała się w dwóch grupach, dla początkujących i zaawansowanych. Kształciła się tam młodzież polska i niemiecka.
Edukacja rozwijała się również poza Wrocławiem. Warto choćby wspomnieć o Akademii Rycerskiej w Legnicy (Kaiserliche Ritterakademie zu Liegnitz). Była to męska szkoła średnia w Legnicy, która istniała od początku XVIII wieku do 1945 roku. Do dziś przetrwał potężny gmach tej placówki. Uczyli się tam również synowie polskich szlachciców, np. Udalryk Krzysztof Radziwiłł czy Feliks Franciszek Łoyko, mąż zaufania króla Stanisława Augusta.
Pora na kilka dodatkowych ciekawych nazwisk. Tym razem nauczycieli, którzy przyczynili się do rozwoju szkolnictwa, nie tylko w naszym regionie.
Taką osobowością na pewno był Valentin Trozendorf (Trotzendorf, urodzony jako Valentin Friedland 14 lutego 1490 w Trójcy, zmarł 26 kwietnia 1556 w Legnicy). Był on śląskim pedagogiem i teologiem protestanckim, rektorem gimnazjum w Złotoryi, wykładowcą na uniwersytetach w Wittenberdze i Legnicy. Pomnik tego reformatora i znanego europejskiego edukatora znaleźć można w Złotoryi.
Karl Abraham von Zedlitz und Leipe (urodzony 4 stycznia 1731 roku w Czarnym Borze) był pruskim baronem i ministrem. Odpowiadał m.in. za nadzór i reformę szkół za rządów Fryderyka II Wielkiego. Uważa się go za twórcę egzaminu maturalnego, który został ogłoszony w Prusach na podstawie jego pomysłu. Zedlitz był szanowany również przez słynnego filozofa - Immanuela Kanta! Więcej TUTAJ.
Z kolei Karl Friedrich Wilhelm Wander (urodzony 27 grudnia 1803 roku w Karpnikach w Rudawach Janowickich) był niemieckim pedagogiem i reformatorem. Publikował podręczniki i poradniki oparte na nowatorskich metodach nauczania, kładących nacisk na rozwój wiedzy i umiejętności ucznia. Wander usiłował, pomimo wielu przeszkód i oporów, wdrożyć reformatorskie podejście do kształcenia dzieci odstępujące od skostniałych dawnych reguł. Ponadto był autorem największego zbioru przysłów niemieckojęzycznych, w którym zawarł również odniesienia do odpowiedników z innych języków, w tym z czeskiego i polskiego.
Natomiast Auguste Schmidt (urodzona 3 sierpnia 1833 we Wrocławiu) była pionierką obecności kobiet – nauczycielek w powszechnym systemie edukacji. Uczyła m.in. we wrocławskim gimnazjum, jako pierwsza nauczycielka przedmiotów naukowych. Założyła związek nauczycielski Allgemeinen Deutschen Lehrerinnen-Vereins. Jej najwybitniejszą uczennicą była Clara Zetkin (niemiecka socjalistka, aktywistka ruchu feministycznego oraz pacyfistycznego. Jej zawdzięczamy Dzień Kobiet obchodzony 8 marca!).
Takich osób można wyliczyć znacznie więcej.
Na koniec sudecka ciekawostka od naszych południowych sąsiadów. To Stará roubená škola tak zwana “Dřevěnka”. XVIII-wieczna szkoła, która w formie muzeum-skansenu udostępniona jest w miejscowości Police nad Metují. To barokowy dwukondygnacyjny drewniany budynek z gontowym dachem mansardowym. W XVIII i XIX wieku na parterze były dwie klasy, a na pierwszym piętrze mieszkania dla nauczycieli. Obecnie na parterze są przygotowane sale wystawiennicze: dwie sale lekcyjne, a na pierwszym piętrze replika mieszkania z początku XX wieku. Wystawa ta została przygotowana przez Muzeum Regionalne w Nachodzie we współpracy z Gildią Rękodzieła. Niezwykła szkoła znajduje się zaledwie 16 km od przejść granicznych w Golińsku (powiat wałbrzyski) czy Kudowie (powiat kłodzki). Warto tam zajrzeć!
Przybytkiem, który uczniowie powinni odwiedzać jak najczęściej, są oczywiście biblioteki. Więcej TUTAJ.
Po maturze pora na studia. Na blogu znaleźć można m.in. galerie związane z Uniwersytetem Wrocławskim, ale też dolnośląskie ciekawostki dotyczące Uniwersytetu w Lipsku.
Na blogu można również znaleźć książkowe ciekawostki. Więcej TUTAJ.
Polecam również posty oznaczone tagami:
#nauka, #ciekawostka, #historia
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz