Kopernikańskie smaczki na Dolnym Śląsku (GALERIA + #ciekawostki)

Kilka przykładów na związki z genealogią, dziełem, spuścizną i upamiętnieniem wielkiego astronoma. Będzie o Nysie,  Świdnicy, Wrocławiu, Legnicy, Jaworze oraz Kamiennej Górze. 

Wybór ciekawostek.

Mikołaj Kopernik (Nicolaus Copernicus, Nikolaus Kopernikus) – znany powszechnie z XIX -wiecznej sentencji „wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie go wydało plemię” (Jan Nepomucen Kamiński) urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu.

Wybitny naukowiec, który doprowadził do przewrotu w nauce, miał według badaczy śląskie korzenie! Jego ojciec mieszkał w Krakowie, jednak zdaniem biografów dziadek badacza naszego Układu Słonecznego, był mieszkańcem okolic Nysy, która historycznie leży na ziemiach Dolnego Śląska. Z kolei m.in. prof. Birkenmajer z Uniwersytetu Jagiellońskiego dowodził, że rodzina matki Kopernika pochodziła z okolic dzisiejszej Świdnicy, z wsi Pszenno. 

tablica Szlaku Kopernikowskiego przy Jeziorze Nyskim 

Ludwik Antoni Birkenmajer (ur. 1855 w Lipsku, zm. 1929 w Krakowie) – polski historyk nauki, fizyk, astronom, pedagog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w książkach na temat Kopernika dowodził, że rodzina matki astronoma pochodziła z okolic Świdnicy. Dziś te ustalenia są często podważane, materiały z książek Birkenmajera, za: POLONA

ulica Kopernika w Świdnicy, niedaleko wyjazdu na Pszenno, za: Google Maps

Astronom jest prawdziwą dumą Polaków, nic więc dziwnego, że w wielu miejscach natrafiamy na jego upamiętnienia. W latach 70. minionego wieku świętowaliśmy 500-lecie urodzin naukowca. Z tej okazji w Legnicy powstała ciekawa mozaika.

mozaika znajduje się przy ulicy prowadzącej z rynku do kościoła św. Jana Chrzciciela w Legnicy 

W samym centrum miasta artysta - plastyk Henryk Baca (uhonorowany Złotą Odznaką Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego) w 1973 roku ścianę jednego z budynków udekorował barwną mozaiką przedstawiającą renesansowego geniusza w otoczeniu ciał niebieskich. Po kilku dekadach dzieło zostało odrestaurowane.

niedaleko mozaiki, przy Muzeum Miedzi, znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona Witelonowi, średniowiecznemu przyrodnikowi, którego traktaty o optyce znane były Kopernikowi. W wielu pracach naukowych o Witelonie pisze się, jako o poprzedniku Kopernika i Leonarda da Vinci 

Również w 500-lecie urodzin wybitnego człowieka nauki uhonorował go Wrocław. Zresztą nieprzypadkowo. Kolegiata Świętego Krzyża i św. Bartłomieja we Wrocławiu to wspaniała świątynia znajdująca się na Ostrowie Tumskim tuż przy wrocławskiej katedrze w bezpośrednim sąsiedztwie dawnego zamku Piastów śląskich. Do zgromadzenia kanoników przy kościele Świętego Krzyża należał w latach 1503-1538 właśnie Mikołaj Kopernik. Ten fakt upamiętnia tablica wmurowana w ścianę świątyni.

tablica i kolegiata z posagiem św. Nepomucena 

W 1974 roku odsłonięty został również pomnik Mikołaja Kopernika we Wrocławiu. Jego autorem był prof. Leon Podsiadły. 

Pomnik Mikołaja Kopernika we Wrocławiu – w dzień i w nocy 

-----

Głównym dziełem – przełomową pracą dla nauki – był traktat Kopernika „De revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich). Dzieło ukazało się drukiem w Norymberdze w 1543 roku, na rok przed śmiercią autora. Od 1616 (5 marca - za: "Where Have All the Heavens Gone?: Galileo’s Letter to the Grand Duches") do 1835 (notowane w wydaniu z 1819 roku) - przez ponad 200 lat dzieło znajdowało się w Indeksie Ksiąg Zakazanych, co znacznie utrudniło upowszechnianie odkrycia Kopernika.

W tym czasie zarówno oryginał - rękopis, jak i wydania epokowego traktatu astronoma można było znaleźć na Dolnym Śląsku! 

Zamek piastowski w Jaworze 

Z katalogu, który powstał w 1667 roku, wiadomo, że manuskrypt rękopisu dzieła Kopernika przechowywany był w XVII wieku w bibliotece w zamku w Jaworze. Właścicielem zamku, jak i bezcennego skarbu w postaci książki był Otto von Nostitz (zmarł w 1664 roku) - który odkupił dzieło od czeskiego filozofa i reformatora Comeniusa. Później rękopis trafił do Pragi (najpierw do biblioteki Nostitzów, później do czeskiej Biblioteki Narodowej). Tam był do 1965 roku. Wówczas otrzymała go Biblioteka Jagiellońska (za: "De revolutionibus: Faksimile-Farbdruck der Handschrift des Copernicus...").

ex libris biblioteki von Nostitz w manuskrypcie dzieła Kopernika (foto: wolne media) 

autograf Nostitza w rękopisie Kopernika, kolaż: za: Nicolai Copernici Torunensis De revolutionibus orbium coelestium/ rękopis: https://jbc.bj.uj.edu.pl/

W 1999 roku unikatowy autograf „De revolutionibus orbium coelestium” został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata.

Co ciekawe „Katalog der von Wallenberg-Fenderlin'schen Bibliothek zu Landeshut i. Schl.” opracowany w XIX wieku przez  Ernsta Theodora Langera wymienia niezwykłe dzieło Kopernika (pod numerem 762). Oznacza to, że epokowy traktat (w wersji drukowanej z Norymbergi) był w posiadaniu niewielkiej acz bardzo znanej biblioteki działającej od końca XVIII wieku w Kamiennej Górze (Landeshut) przy ewangelickim Kościele Łaski. Dzieło Kopernika wymienia też - jeszcze wcześniej, bo w 1829 roku Wilhelm Perschke w katalogu „Verzeichniss der öffentlichen von Wallenberg-Fenderlinschen Bibliothek zu Landeshut in Schlesien” pod numerem 397.

„Katalog der von Wallenberg-Fenderlin'schen Bibliothek zu Landeshut i. Schl.” 

(źródło: Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk/ http://www.wbc.poznan.pl)

O tym, że książnica w sudeckiej Kamiennej Górze gromadziła skarby piśmiennicze także związane z Polską, informowały przewodniki jeszcze przed II wojną światową. O zbiorach Biblioteki Wallenberga wspomina m.in. katalog „Science polonaise” (wydany przez Gebethnera i Wolffa w 1934 roku). Po wojnie biblioteka w Landeshut uległa rozproszeniu.

na zegarze słonecznym w Kamiennej Górze umieszczona jest kopernikańska maksyma: Sol omnia regit- słońce rządzi wszystkim 

W dniu urodzin Kopernika w Polsce obchodzony jest Dzień Nauki Polskiej:

>> Dzień Nauki Polskiej (ciekawostki z Dolnego Śląska i nie tylko)

polecam również inne posty oznaczone tagami:
#historia,    #nauka,     #ciekawostka 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****