6 września 1780 roku słynny poeta Johann Wolfgang von Goethe zapisał ołówkiem na drewnianej ścianie domku myśliwskiego na Kickelhahn (861,1 m n.p.m.) koło Ilmenau „Nocną pieśń Wędrowca” II, znaną też jako „Ein Gleiches”.
Ta miniatura liryczna składająca się z jednej ośmiowersowej strofy (układ rymów ABABCDDC) zyskała kultowy wymiar. Muzykę do niej napisało wielu znamienitych kompozytorów. Inni literaci odnosili się do tego wiersza, a nawet go parodiowali! Chatka z Kickelhahn stała się natomiast atrakcją turystyczną, miejscem pielgrzymek wielbicieli kultury.
Über allen Gipfeln
(Ponad szczytami spokój)
Ueber allen Gipfeln
Ist Ruh',
In allen Wipfeln
Spürest Du
Kaum einen Hauch;
Die Vögelein schweigen im Walde.
Warte nur! Balde
Ruhest du auch.
Na wierzchołkach drzew
Noc cicha;
Ciszą każdy krzew
Oddycha,
Ledwo listek drży;
I ptaszki zamilkły wśród lasu.
Czekaj – do czasu –
Spoczniesz i ty.
(Goethe- Wandrers Nachtlied II", tłum. Hugo Zathey, za: "Ateneum"- domena publiczna)
widoki z Domu Śląskiego w Karkonoszach
Góra musiała mieć dla pisarza wyjątkowy klimat, ponieważ odwiedził ją wielokrotnie w latach 1780-1831. Ostatni raz tuż przed śmiercią. Chatka, na której ścianie zapisał wiersz, przetrwała do 12 sierpnia 1870 roku. Obecnie na Kickelhahn znajduje się jej replika wraz z kopią sławnego wpisu Goethego.
grafiki z kopią zapisu wiersza na ścianie chatki oraz widokiem na chatkę Goethego na Kickelhahn, domena publiczna, wikimedia.org
10 lat po odwiedzinach Kickelhahn i napisaniu cytowanej pieśni pisarz przybył na Dolny Śląsk i w Sudety. Zdobył między innymi w sierpniu, w dniu swoich urodzin, Szczeliniec Wielki w Górach Stołowych, Skalne Miasta w masywie Adršpašskoteplické skály czy też w połowie września Śnieżkę w Karkonoszach. Wspominam o tym w moich wpisach na temat podróży artysty – TUTAJ.
tablice i popiersie upamiętniające wizytę pisarza w Sudetach w 1790 roku (Adršpach i Szczeliniec Wielki)
Jak wspominałem utwór zyskał miano kultowego. Na fali popularności tej liryki powstały też pieśni wybitnych kompozytorów. Po Nocną Pieśń Wędrowca sięgnęli m.in.:
Schubert: Wandrers Nachtlied II, Op. 96 No. 3, D. 768
Liszt: Über allen Gipfeln ist Ruh, S.306
Warto nadmienić, że rodzice Franza Schuberta pochodzili z Sudetów! Zlaté Hory – historycznie leżące na Dolnym Śląsku, znane z Biskupiej Kopy, wydały na świat Elisabeth Vietz, matkę kompozytora. Z kolei jego ojciec, Franz Theodor, urodził się w miejscowości Vysoká w gminie Malá Morava w Masywie Śnieżnika. Natomiast Ferenz Liszt, genialny pianista i wirtuoz oraz wpływowy kompozytor, gościł na Dolnym Śląsku kilkukrotnie. We Wrocławiu, Legnicy i Głogowie już w 1843 roku. W Lwówku Śląskim w 1856. Jego uczniem był ceniony pianista, pedagog - Conrad Ansorge z Lubawki w Sudetach.
noc w Sudetach: widok nad zalewem w Radkowie na Góry Stołowe oraz panorama z Harcówki w Wałbrzychu
Nie tylko muzycy tworzyli dzieła nawiązujące do pieśni Goethego. Paul Heyse, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1910, napisał powieść pod tytułem „ Über allen Gipfeln”.
Ciekawym wierszem jest „Fisches Nachtgesang” (Nocna pieśń ryb) Christiana Morgensterna z tomu „Galgenliedern” z 1905 roku. To rodzaj tzw. poezji konkretnej. Zapowiedź futurystycznych eksperymentów literackich. Wiersz nie składa się z słów (w końcu ryby głosu nie mają!), a z graficznego zapisu przypominającego fale/rybią łuskę lub oznaczenie stóp metrycznych. „Nocną pieśń ryb” uważa się za parodię „Nocnej pieśni wędrowca” Goethego (za: „Über die Galgenlieder Christian Morgensterns”, „Goethe-Parodien: Zur Wirkungsgeschichte eines Klassikers”) i za jeden z pionierskich przykładów poezji konkretnej.
"Nocna pieśń ryb" Morgensterna - parodia "Nocnej pieśni wędrowca" Goethego, wolne media, wikimedia.org
Warto nadmienić, że poeta ten przebywał na Dolnym Śląsku (był uczniem słynnej szkoły Maria-Magdalenen-Gymnasium we Wrocławiu). Na blogu wspominałem już o jego odwiedzinach w hotelu zur Sonne w Głuszycy, gdzie pisarz nocował. Z okien hotelu roztaczał się zapewne w czasach świetności piękny widok na Góry Kamienne.
Co ciekawe jego ojciec, Carl Ernst Morgenstern, był cenionym malarzem pejzażystą, autorem licznych widoków Karkonoszy. Carl Ernst Morgenstern zmarł w Karpaczu. Jego uczennicą oraz żoną była wrocławska malarka, Elisabeth Morgenstern. Jej piękną pracę pt. „Nokturn” z nocnym widokiem na góry można podziwiać w zbiorach Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze (zaprezentowana była w 2020 roku na wystawie czasowej „Zauroczeni Karkonoszami”).
Elisabeth Morgenstern, "Nokturn", Muzeum Karkonoskie
Polecam również inne posty oznaczone tagami:
#Goethe, #poezja, #Sudety, #noc, #malarstwo
2700. post na blogu
opublikowany z okazji: 240.rocznicy napisania wiersza oraz 230.rocznicy odwiedzin Goethego w Sudetach
****
Spodobał Ci się ten post? Być może Twoi znajomi też by się zainteresowali? Udostępnij wpis na swojej osi. Dziękuję :)
Narzędzia do łatwego udostępniania na portalach społecznościowych i wysyłki email dostępne są poniżej. Zachęcam do korzystania :).
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Zapraszam!
- dodaj do zakładek i odwiedzaj:
- polub i obserwuj – codziennie rocznice, wspomnienia i upamiętnienia:
kilkadziesiąt nowych postów miesięcznie: Dolny Śląsk, Sudety, historia, przyroda, sztuka, muzyka, ciekawostki!
ponad 1300 galerii na Facebooku
ponad 2600 postów na blogu
ponad 4000 obserwatorów na FB
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz