Pod koniec życia niejaki Hermann Ottomar Friedrich Goedsche, znany w świecie literackim jako Sir John Retcliffe, zamieszkał w Cieplicach. Zmarł w 1878 roku w karkonoskim starym kurorcie. Ten konserwatywny twórca swoim pisarstwem wykreował słynną antysemicką teorię spiskową! Fikcja literacka z „Auf dem Judenkirchhof in Prag“ z 1868 doprowadziła do sfabrykowania jednej z największych i najdonioślejszych mistyfikacji w dziejach! Historia zatoczyła koło, kiedy Retcliffe sam stał się bohaterem powieści „Cmentarz w Pradze” Umberto Eco z 2010 roku.
Śląskie uzdrowiska miały wielu niezwykłych kuracjuszy, o których pisałem na blogu. Muzyków, pisarzy, polityków, artystów czy aktorów. Jednym z intrygujących mieszkańców sudeckiego zdroju był też kontrowersyjny pisarz, którego dzieła, choć dziś zapomniane, mają poniekąd wpływ nawet na dzisiejsze społeczeństwo i historię.
„Protokoły mędrców Syjonu” to sławetna antysemicka broszura. Została sfabrykowana i wydana na początku XX wieku przez nieznanych redaktorów na podstawie kilku fikcyjnych tekstów. Ta kompilacja spiskowych teorii jest wciąż uważana za wpływowy element ruchu antysemickiego i myślenia spiskowego. Protokoły miały przede wszystkim zdemaskować rzekome plany żydowskich spiskowców dotyczące przejęcia władzy nad światem. Pierwsza, rosyjskojęzyczna wersja, pojawiła się w 1903 roku w carskiej Rosji. Po I wojnie światowej tekst w tłumaczeniach był rozpowszechniany na arenie międzynarodowej. Komentatorzy zwracają uwagę, że „Protokół” jest zbudowany z plagiatów i zapożyczeń z różnych tekstów, które często były po prostu literaturą fikcji. Tak było w przypadku powieści śląskiego pisarza, która również została wykorzystana przy tworzeniu skandalicznego i dezinformującego pamfletu.
Hermann Ottomar Friedrich Goedsche urodził się 12 lutego 1816 roku w Żmigrodzie (wówczas Trachenberg) na Dolnym Śląsku (taką datę podaje m.in. Abenteuerliteratur des 19. Jahrhunderts in Deutschland, Lexikon der deutschen Dichter und Prosaisten, Kürschners deutscher literatur-kalender czy Der zeitgeschichtliche Sensationsroman in Deutschland). Zmarł 8 listopada 1878 roku w Cieplicach Śląskich (wówczas Warmbrunn) – obecnie dzielnicy Jeleniej Góry. Znany był pod pseudonimem Sir John Retcliffe. Uczęszczał do liceum we Wrocławiu. Następnie pracował w redakcjach czasopism. Podróżował i pisał powieści. Wydał m.in. „Schlesischer Sagen-, Historien- und Legendschatz” o fantastycznych historiach z jego rodzinnych stron. Ale nie to dzieło zapewniło mu rozgłos i wpływ na historię. Goedsche pisał głównie powieści historyczno-polityczne, przesycone jego własnym, bardzo konserwatywnym niemieckim światopoglądem. W fabułę, zwykle bardzo tendencyjnych dzieł, wpisywał reminiscencje z realnych wydarzeń jego czasów oraz inspirował się słynnymi postaciami.
Rozdział „Auf dem Judenkirchhof in Prag“ („Na żydowskim cmentarzu w Pradze”) z jego powieści „Biarritz” z 1868 roku stanowi jedno z źródeł wspominanych antysemickich broszur z początku XX wieku, czyli „Protokołów mędrców Syjonu”. Scena opisana w powieści przedstawia członków Dwunastu Plemion Izraela na jednym z ich corocznych zgromadzeń na Cmentarzu Żydowskim w Pradze. Intryga oparta jest na snuciu planu ustanowienia żydowskiej dominacji nad światem. Goedsche, inspirując się podobnymi tekstami, napisał antysemicką fikcję, którą wzięto jednak za prawdę. Rozdział był następnie tłumaczony i drukowany w rozmaitych gazetach oraz broszurach, traktujących ten opis jako relację z faktycznego wydarzenia! Sir John Retcliffe był brany za prawdziwego dyplomatę, który ujawnił spisek! 10 lat po wydaniu powieści autor nie żył. Nie zdołał przekonać się, jak bardzo jego wykreowana afera zdołała „narozrabiać”. Sprawy potoczyły się bardzo źle. Wymyślona sensacyjna opowiastka krążyła wśród podatnych na mistyfikację ludzi, budując grunt na narodziny systemowego antysemityzmu i tragedii XX wieku. W 1874 Goedsche zakończył pracę w jednym z czasopism i przeniósł się do Cieplic, gdzie objął administrację wojskowego pensjonatu zdrojowego. Tam zmarł i został w zasadzie zapomniany. Żyła, zupełnie niezależnie, stworzona przez niego manipulacja. Niczym fakenews opowieść o spiskowcach z praskiego cmentarza krążyła i rosła w siłę.
Oszukane „Protokoły mędrców Syjonu”, które czerpały z twórczości Retcliffe’a, stały się fundamentem nie tylko rozwoju antysemityzmu, ale i pożywką dla miłośników teorii spiskowych, którzy wciąż czerpią z tego źródła.
Niechlubny udział dolnośląskiego pisarza w propagowaniu antysemickiego spisku został zauważony przez jednego z najważniejszych pisarzy naszych czasów. Mowa o Umberto Eco. Włoski profesor, autor bestsellerowego „Imienia Róży”, w 2010 roku wydał „Il cimitero di Praga”. Jego „Cmentarz w Pradze” bezpośrednio odwołuje się do omówionej wyżej twórczości Goedschego. Co więcej, śląski pisarz występuje jako drugoplanowa postać literacka w powieści Eco! Jedno z ostatnich dzieł zmarłego w 2016 roku pisarza zostało uznane za najlepszą powieść Eco od czasu „Imienia róży”. Jako ciekawostkę dodam, że Eco zmarł 19 lutego, tydzień po 200. rocznicy urodzin Goedschego.
polecam również:
a także posty z uzdrowiska:
o ciekawej literackiej mistyfikacji pisałem również:
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
***
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz