Bach wielokrotnie sięgał po twórczość poetycką liryków z Dolnego Śląska, o czym pisałem na blogu i mówiłem na moich wykładach. Tym razem chciałbym napisać kilka słów o jednej z moich ulubionych kantat mistrza z Lipska. Słowa do tego dzieła napisał pastor związany z Żarami na Łużycach Dolnych, związany również z dolnośląskimi miastami Żaganiem i Kożuchowem. Kantata odwołuje się do izajaszowej metafory, którą Bach przekomponował w niezwykły świat dźwiękowy. W sinfonii usłyszeć można padający deszcz i śnieg!
10.jpg)
Na tropie kontekstów związanych z geniuszem baroku.
Kiedy zwiedzałem >> kościół w Żarach na łużycko-śląskim pograniczu, wiedziałem, że chodzę po miejscu związanym z librecistą Jana Sebastiana Bacha. Później dowiedziałem się, że poeta ten miał też związek ze >> śląskimi Kościołami łaski cesarskiej.
.jpg)
Zacznę od poety. Pastor Erdmann Neumeister urodził się 12 maja 1671 roku w Uichteritz. Zmarł 18 sierpnia 1756 roku w Hamburgu. Od wiosny 1691 roku studiował protestancką teologię i poetykę w Lipsku. W 1706 roku został naczelnym kaznodzieją dworskim, radnym konsystorza i superintendentem w Żarach na Dolnych Łużycach (obecnie miasto w województwie lubuskim. Miasto leży między dwoma dopływami Odry: Bobrem i Nysą Łużycką). Wyjechał tam na dwór Promnitzów, mecenasów sztuki związanych z mistrzem baroku, Georgiem Philippem Telemannem. Kompozytor był od 1705 roku kapelmistrzem Promnitzów w Żarach. Od 1721 roku Telemann pracował w Hamburgu. Neumeister z kolei był od 1715 aż do swojej śmierci w 1756 roku głównym pastorem kościoła św. Jakuba w Hamburgu. Jak widać, biografie Neumeistera i Telemanna krzyżowały się m.in. w Żarach i Hamburgu. Właśnie dla Telemanna poeta napisał teksty kantat wydane pod tytułem „Geistliches Singen und Spielen, Das ist: Ein Jahrgang von Texten, Welche dem Dreyeinigen Gott zu Ehren bey öffentlicher Kirchen-Versamlung musicalisch aufgeführet werden von Georg. Philip. Telemann, F. S. Capellmeister und Secr.”. Zbiór ukazał się drukiem w 1711, kiedy poeta przebywał w Żarach, będąc kaznodzieją Erdmanna II von Promnitza (właściciela śląskich dóbr, zamków i pałaców m.in. w Pszczynie, Pieszycach czy Kamiennej Górze, radcy Augusta II Mocnego).
9.jpg)
Wcześniej, w 1709 roku, pojawiły się w życiu Neumeistera ciekawe propozycje kariery. Chodzi o budowę kościołów łaski cesarskiej na Śląsku. Dwie takie świątynie rozpoczęto wznosić w Żaganiu i Kożuchowie, położonych niedaleko Żarów, ale już na Śląsku (historyczny Dolny Śląsk, obecnie lubuskie). Neumeister został poproszony o napisanie kazań inauguracyjnych na poświęcenie budowy ważnych dla śląskich protestantów świątyń. Powstały kazania, które Neumeister wydał drukiem w Goerlitz. Ostatecznie pastor odmówił jednak objęcia stanowisk w śląskich miastach.
Die in der Stadt Sagan grünende Frucht Christi, welche am Grünen Donnerstage M.DCC.IX, nachdem [...] gemeldte Stadt die Erbauung einer neuen Lutherisch-Evangelischen Kirche und Schule [...] erlanget hatte in der ersten Predigt [...] auf dem Kirch-Hofe [...] gezeiget und hernach [...] zum Druck gegeben worden / von Erdmann Neumeistern [...].
Der vom Herrn gemachte Freuden-Tag des Freystädtlichen Zions, welcher am Sonntage Palmarum MDCC.IX als von Ihro Röm Käyser-und Königl. Majestät [...] die im Schlesischen Fürstenthum Glogau gelegene Weichbilds-Stadt Freystadt, die Gnade zur Auferbauung einer neuen Evangelischen Kirche und Freyheit des Religions-Exercitii [...] geseufzet, wiederumb erlanget [...] begangen [...] vorgestellet [...] / von Erdmann Neumeister [...].
Jeszcze za życia pastora po jego teksty sięgnął Jan Sebastian Bach. Znanych jest pięć kantat do słów Neumeistera opatrzonych muzyką Johanna Sebastiana Bacha, skomponowanych w latach 1711–1714. Jedną z tych kantat jest „Gleichwie der Regen und Schnee vom Himmel fällt” (BWV 18). Tekst do niej Bach znalazł w zbiorze „Geistliches Singen und Spielen" - tym, który Neumeister napisał dla Telemanna w 1711.
Początkowy tekst (cytowany w tytule utworu: "Gleichwie der Regen und Schnee vom Himmel fällt") – w kantacie stanowi część drugą, śpiewaną w formie recytatywu. Jest to poetyckie tłumaczenie fragmentu ze starotestamentowej Księgi Izajasza. W wersji Biblii Jakuba Wujka ten fragment wygląda następująco:
"A jako zstępuje deszcz i śnieg z nieba, a tam się więcéj nie wraca, ale napaja ziemię, i namacza ją, i czyni, że rodzi, i dawa nasienie siejącemu, i chleb jedzącemu: Tak będzie słowo moje, które wynidzie z ust moich: nie wróci się do mnie próżne, ale uczyni, cokolwiekem chciał, i zdarzy się mu w tem, na com je posłał".
Bach napisał tę kompozycję na niedzielę zwaną Sexagesimae. To okres przedpasyjny w kościele protestanckim (druga niedziela przed środą popielcową). Utwór w pierwotnej wersji powstał prawdopodobnie w 1713 roku na dworze w Weimarze (Neumeister był wówczas jeszcze pastorem w Żarach). Kompozycję tę Bach zabrał ze sobą do Lipska. Tam kantatę z tekstem Neumeistera wykonał na pewno 13 lutego 1724 roku. Neumeister mieszkał już wówczas w Hamburgu.
Sinfonia (instrumentalny wstęp) do kantaty „Gleichwie der Regen und Schnee vom Himmel fällt” w piękny barokowy sposób ilustruje deszcz i śnieg. Ta muzyczna programowa fantazja bezpośrednio nawiązuje do tekstu kantaty zaczerpniętego z proroctwa Izajasza.
Gleich wie der Regen und Schnee vom Himmel fällt, BWV 18, Sinfonia (za: YouTube)
zapraszam również:
#BACH
*****
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic (... a także innych miejsc, które odwiedziłem, oraz spraw, które mnie zainteresowały)
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej w podpisach - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
publikowane zdjęcia mojego autorstwa NIE POWSTAJĄ w wyniku użycia narzędzi AI (sztucznej inteligencji), ujęć z dronów, obróbki graficznej polegającej na montażu, dodawaniu i wymazywaniu elementów. Fotografie mają charakter dokumentacji odwiedzonych miejsc i obiektów, w takiej formie, w jakiej je oglądałem.
licencja praw autorskich materiałów własnych na blogu zezwalająca na użycie na określonych warunkach
CC BY-NC-ND
autorem bloga jest Robert - muzealnik, dziennikarz, przewodnik, animator, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz