Tuż przed 210. rocznicą Bitwy Narodów pod Lipskiem i kilka tygodni przed premierą „Napoleona” Ridleya Scotta - 13 października 2023 roku - miałem przyjemność poprowadzić spacer napoleoński po Kamiennej Górze. Mieszkańcom zainteresowanym kontekstami historycznymi przedstawiłem wiele mało znanych i nieznanych, odkrytych przeze mnie, ciekawostek z czasów wojen napoleońskich. Rozprawiłem się też z kilkoma mitami, które dotyczą naszego regionu i zabytków. Także dla mnie ta podróż w czasie była niezwykłą przygodą!
"Dał nam przykład Bonaparte, jak zwyciężać mamy" - w 1803 roku autor tych słów odwiedził Kamienną Górę (co było wcześniej wątkiem mojego projektu "#POETYZOWANE - liryczna czasoprzestrzeń Kamiennej Góry"). Trzy lata później, w 1806, Józef Wybicki, bo o nim oczywiście mowa, wspólnie z generałem Dąbrowskim spotkał się z Napoleonem w Berlinie. Wizyta cesarza w Berlinie tego roku wiązała się również z... zabraniem do Paryża jako łupu wojennego kwadrygi z Bramy Brandenburskiej! Tym sposobem Napoleon dokonał wandalizmu i rabunku na berlińskim dziele C.G. Langhansa, architekta z Kamiennej Góry! ("Odbicie" rzeźby w 1814 było dla Niemców symbolem narodowej dumy. Nic dziwnego, że we Wrocławiu znajduje się portret króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III na tle bramy z odzyskaną kwadrygą! Ten sam władca w 1813 roku gościł w Kamiennej Górze na przeglądzie wojsk koalicji antynapoleońskiej – ale o tym dalej). Zbieg okoliczności? Ciekawy! A to nie koniec!
 |
| obraz przedstawiający Napoleona w Berlinie w 1806 roku, w tle Brama Brandenburska, z której cesarz zabierze kwadrygę na kilka lat do Paryża |
 |
| wzmianka o wizycie króla Fryderyka Wilhelma III w Kamiennej Górze 10 sierpnia 1813 roku - obelisk pod Antonówką w Kamiennej Górze |
 |
| Fryderyk Wilhelm III przed Bramą Brandenburską w Berlinie - w 1814 roku za panowania tego monarchy, do Berlina triumfalnie wróciła kwadryga, symbol pokonania Napoleona. Odnowiona brama stała się symbolem pruskiej dumy narodowej i znakiem zwycięstwa. Brama została wybudowana na życzenie Fryderyka Wilhelma II - ojca sportretowanego monarchy. Obraz na wystawie w Muzeum Miejskim Wrocławia |
Spacer z mieszkańcami Kamiennej Góry z Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków, zainteresowanych postacią Napoleona, zacząłem od ulicy Napoleońskiej (nazwana w 2017). Zakończyliśmy go pod obeliskiem defilady Armii Śląskiej VI koalicji antyfrancuskiej w 1813 roku (większość uczestników spaceru po raz pierwszy w życiu oglądała ten pomnik z bliska na własne oczy!). Pamiątkowe zdjęcia wykonaliśmy w miejscu, w którym wspomniany król pruski Fryderyk Wilhelm III i car rosyjski Aleksander I obserwowali przemarsz swoich wojsk, idących na wojnę przeciwko Napoleonowi w pamiętnym roku Bitwy Narodów. W 1817 roku córka Fryderyka Wilhelma III - Charlotte (Alexandra) - została żoną brata Aleksandra I - późniejszego cara Mikołaja I.
 |
| uzasadnienie uchwały nadającej nazwę ulicy Napoleońskiej w Kamiennej Górze, BIP gminy miejskiej Kamienna Góra |
 |
| uczestnicy spaceru |
Po drodze opowiedziałem o różnych ciekawostkach związanych z pobytem Napoleona i jego brata – Hieronima - na Dolnym Śląsku. Spacerowicze dowiedzieli się, jakie napoleońskie pamiątki znajdują się w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze (m.in. warcaby Napoleona z Gabinetu Osobliwości i niezwykła angielska chusta satyryczna z 1813!).
 |
| warcaby Napoleona z Gabinetu Osobliwości - obecnie zbiory Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze |
 |
| antynapoleońska angielska chusta satyryczna z 1813 roku, zbiory Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze |
Przekazałem również inne ciekawostki pośrednio związane z cesarzem, jak i wpływem jego działań na nasz region, w tym konteksty historyczne zbadane i odkryte przeze mnie.
Chodzi m.in. o kasatę klasztoru cystersów w Krzeszowie przeprowadzoną w 1810 roku na zlecenie króla pruskiego przez młodego syndyka Carla Haeckela (1781 - 1871), który pracował w Kamiennej Górze (urodził się w Jeleniej Górze). Pieniądze z kasaty klasztorów (na Śląsku procedura objęła łącznie 56 klasztorów męskich i 13 żeńskich) miały zasilić skarbiec obciążony przymusem zapłacenia ogromnej kontrybucji wojennej nałożonej na Prusy przez Napoleona w 1807 roku. Ten sam urzędnik kamiennogórski walczył w 1813 przeciwko Napoleonowi (pod dowództwem Lützowa i Blüchera). Jego syn - Ernst Haeckel- został słynnym naukowcem (biologiem, ewolucjonistom, filozofem) i był 4 razy nominowany do nagrody Nobla! Jako ciekawostkę można dodać, że do Kamiennej Góry syndyk Haeckel wrócił w 1863 roku podczas pobytu w śląskich uzdrowiskach. Opisał wówczas w listach do swojego słynnego syna uwagi na temat zmian, które zaszły w okolicach. Zachwalał m.in. rozwój przemysłu włókienniczego w Kamiennej Górze oraz nową drogę z Kamiennej Góry do Kowar.
Wspomniałem także o naukowcu, prof. Gleichu, który urodził się w Ptaszkowie - wsi pod Kamienną Górą. 200 lat temu, w 1823 roku wydał on w Lipsku antologię anegdot o Napoleonie.
Było także o innych osobach związanych z Napoleonem i wojnami napoleońskimi, które przebywały w Kamiennej Górze i okolicy (Carl von Clausewitz – słynny teoretyk wojskowości, walczący w wojnach napoleońskich, którego żona - Marie - ukrywała się w Kamiennej Górze, Theodor Körner – poeta, który zginął w 1813 roku w czasie walki, gościł w Kamiennej Górze w 1809).
 |
| listy i pamiętniki związane z Marie von Clausewitz - żoną słynnego teoretyka wojskowości |
Udało mi się także znaleźć wzmiankę o Kamiennej Górze we wspomnieniach, które Napoleon spisał na Wyspie Świętej Heleny (wydane jako „Correspondance De Napoleon I: Oeuvres De Napoléon I À Sainte Hélène” oraz „Mémoires Pour Servir A L Histoire De France Sous Napoléon Écrits A Sainte Hélène”). Znajduje się tam analiza bitwy zwanej „Pruskimi Termopilami” w czasie wojny śląskiej w 1760.
 |
| wspomnienia Napoleona z wzmiankami o historii Kamiennej Góry |
W czasie spaceru zaprezentowałem materiały źródłowe (skany publikacji i zdjęcia wspomnianych eksponatów - załączone w tym artykule).
Przy pomniku – obelisku (obecnie tuż obok przebiegu drogi S3) – mówiłem o przemarszu wojsk przeciwko Napoleonowi. XIX-wieczny pomnik niekiedy nazywany napoleońskim – rzeczywistości jest związany z wojskami, które walczyły przeciwko Napoleonowi (wspomniana Armia Śląska walcząca w VI koalicji antyfrancuskiej). Mitem jest również związek kamiennej pamiątki z Bitwą Narodów. Rzeźba upamiętnia wydarzenie z sierpnia 1813 roku, a bitwa pod Lipskiem odbyła się w październiku 1813 roku.
 |
| dawna fotografia obelisku pod Antonówką |
Dużym zaskoczeniem dla wielu uczestników była informacja na temat grobu generała Łączyńskiego w Wałbrzychu. Generał był bratem słynnej pani Walewskiej (którą przedstawił Napoleonowi). Był - co za tym idzie - wujkiem nieślubnego syna cesarza Napoleona, czyli księcia Aleksandra Colonna-Walewskiego.
 |
| grób gen. Łączyńskiego w Wałbrzychu |
Wyprawa w czasie o całe 200 lat wstecz wydarzeń historycznych , przypomnienie lekcji historii. Dziękujemy.
OdpowiedzUsuń