Powieść, która uchodzi za czeskie dobro narodowe. Opowiada o babci, która mieszkała na czesko-śląskim pograniczu w Sudetach, a także na ziemi kłodzkiej i w Nysie, historycznie na Dolnym Śląsku. W nieco autobiograficznym dziele XIX-wiecznej pisarki pojawia się m.in. księżna wzorowana na postaci Wilhelminy Żagańskiej. Niektóre teorie sugerują, że księżna żagańska (historyczne księstwo na Dolnym Śląsku), właścicielka dóbr nachodzkich była biologiczną matką pisarki, Boženy Němcovej! Jednym z ciekawych miejsc związanych z powieścią jest Babiččino údolí (Dolina Babuni) w pobliżu miasta Česká Skalice (Podgórze Karkonoskie).
Zaledwie 10 km w linii prostej na zachód od przejścia granicznego Kudowa Słone-Náchod, na terenie Pogórza Karkonoskiego w Sudetach, nad rzeką Úpa (wypływa w Karkonoszach, 2 km na zachód od Śnieżki) leży Babiččino údolí (Dolina Babuni). Miejsce jest związane z akcją kultowej powieści „Babička” z 1855 roku. Książkę napisała Božena Němcová, uznana czeska pisarka, która wiele lat mieszkała na śląsko-czeskim pograniczu w Sudetach. Jej powieść została przetłumaczona na kilkadziesiąt języków, była wielokrotnie ekranizowana i adaptowana, w tym inscenizować w teatrze dramatycznym i opracowana w formie opery. Do dziś jest to jedno z najważniejszych dzieł literatury czeskiej. Na kartach „Babuni” znaleźć można wiele interesujących sudeckich oraz śląskich kontekstów. Jest też polski wątek, m.in. związany z śmiercią męża babuni, który pochodził z Kłodzka. Zginął jako pruski żołnierz, przymusowo wcielony do armii, i walczący w nyskim pułku w bitwie z Polakami podczas Insurekcji Kościuszkowskiej. Bohaterką książki jest ponadto arystokratka wzorowana na księżnej żagańskiej, domniemanej matce pisarki.
Božena Němcová, z domu Barbora Novotná, urodziła się prawdopodobnie w 1820 w Wiedniu (niekiedy niektóre teorie mówią o tym, że urodziła się na Śląsku). Němcová zmarła 21 stycznia 1862 roku w Pradze. Za ojca pisarki uważa się Johanna Pankla, a za matkę Terezę Novotną. Prawdopodobnie byli to jednak jej rodzice zastępczy. W 1821 roku małżeństwo przeniosło się do osady Ratibořice. Jest to część część miasta Česká Skalice w Sudetach. W 1792 roku majątek w tej wsi kupił książę Piotr Biron, książę Żagania (zmarł w 1800 roku w Jeleniowie koło Lewina Kłodzkiego), a po nim na początku XIX wieku, dobra te odziedziczyła śląska księżna Wilhelmina Żagańska. Tamtejszy pałac spodobał jej się i wybrała go na swoją letnią rezydencję. Rodzice Němcovej pracowali na dworze księżnej, a młoda pisarka korzystała z biblioteki arystokratki.
Božena Němcová, wolne media, wikimedia.org
"Babunia" została ukończona w roku 1853. Od momentu wydania jest jedną z najpoczytniejszych powieści czeskich. Doczekała się licznych wydań i tłumaczeń. Książka opisuje sceny z dzieciństwa w Dolinie Babuni w czeskich Sudetach, w pobliżu granicy z Śląskiem. Centralną postacią narracji jest tytułowa Babunia, która przenosi się z Olesznic w Górach Orlickich do raciborzyckiej doliny, aby pomagać w wychowaniu wnuków. Jej opowieści zawierają wiele odniesień do ziemi kłodzkiej i Śląska, a także Sudetów. Już pierwszy rozdział przynosi ważny trop: „Babcia mieszkała w górskiej wiosce, na granicy śląskiej”. W kolejnych rozdziałowych pojawiają się wątki nawiązujące od innych miejsc: „Mój zmarły mąż Jerzy służył w armii pruskiej, a ja piętnaście lat spędziłam na Śląsku” - opowiada babunia, wspominając życie w Kłodzku i w Nysie. Jej mąż, wcielony do armii pruskiej, „zmarł od rany postrzałowej. Kiedy w Polsce wybuchł bunt i wkroczył tam król pruski i rosyjski, nasz pułk był tam". To nawiązanie do udziału wojsk pruskich z Śląska w tłumieniu powstania kościuszkowskiego. Babunia w innym miejscu stwierdza: „Dopóki byliśmy w Kłodzku było mi lepiej, wtedy byłam jak u siebie, było więcej czeskiego niż niemieckiego, ale w Nysie już panował niemiecki, a niemieckiego w ogóle nie mogłam się nauczyć”. Często pojawiają się rozmaite miejscowości leżące na pograniczu śląsko-czeskim, na Podgórzu Karkonoskim czy Pogórzu Orlickim. Wspominane są też Karkonosze oraz Góry Stołowe (Szczeliniec Wielki – Hejšovina).
„Babunia” doczekała się kilku ekranizacji, pierwszej w 1921 roku. Została też wystawiona w formie opery w 1900 roku. Dzieło zostało przetłumaczone na wiele języków, w tym na angielski czy niemiecki, już w XIX wieku. Powieść ukazała się też po polsku, a nawet w esperanto.
Dolina Babuni ma w Czechach status narodowego pomnika przyrody i kultury. W Czeskiej Skalicy znajduj się Pomník Boženy Němcové i Muzeum Boženy Němcové.
Post ukazał się w Dzień Babci. Post został opublikowany w 2022 roku z okazji 160. rocznicy śmierci pisarki, autorki „Babuni".
- Polskie tłumaczenie „Babuni” w wydaniu z 1927 roku można przeczytać online na portalu Biblioteki Narodowej POLONA: TUTAJ.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz