Cóż lepiej pasuje do lipca niż słodki lipowy aromat! Nic dziwnego, że urodzony 7 lipca kompozytor Gustav Mahler w lipcu 1901 roku napisał uroczą pieśń do słów wiersza „Podzięka za gałązkę lipy”. Liryczną miniaturę w XIX wieku napisał Friedrich Rückert, ojciec Heinricha Rückerta z Uniwersytetu Wrocławskiego. Po raz pierwszy publicznie utwór wykonał w 1905 śpiewak, który debiutował w Brzegu na historycznym Dolnym Śląsku. Piękną kompozycję nagrał m.in. wybitny dyrygent pochodzący z Wrocławia, uczeń Mahlera – Otto Klemperer.
Zapraszam na lipową ucztę z wierszem i dźwiękiem!
Gustav Mahler urodził się 7 lipca 1860 roku. Był jednym z najwybitniejszych kompozytorów i dyrygentów przełomu XIX i XX wieku. W młodości rozpoczął pisanie opery (nieukończonej) do libretta opartego na legendach o Rybecalu, czyli Królu Gór z Karkonoszy (Liczyrzepie). Przyjaźnił się m.in. z Gerhartem Hauptmannem, noblistą z Szczawna-Zdroju (mieszkańcem Jagniątkowa), a także z doktorem Albertem Neisserem z Wrocławia (pochodził z Świdnicy). Asystentem Mahlera był podczas prapremiery 8 symfonii młody wrocławski kapelmistrz, Otto Klemperer, późniejszy propagator twórczości swojego mistrza. Mahler odwiedził Wrocław m.in. 20 grudnia 1905 i 24 października 1906 roku. Dał wówczas koncerty, w czasie których wykonał swoje kompozycje: 3 i 5 symfonię oraz pieśni, w tym „Ich bin der Welt abhanden gekommen” z cyku „Rückert -Lieder” (rok po prapremierze cyklu, która odbyła się 29 stycznia 1905 roku w Wiedniu. Partię wokalną w prawykonaniu wykonał Friedrich Weidemann, baryton, który debiutował w 1896 roku w teatrze miejskim w Brzegu, historycznie na Dolnym Śląsku!). Są to pieśni na głos i fortepian lub orkiestrę Gustava Mahlera do tekstów romantycznego poety, Friedricha Rückerta. W tym cyklu znajduje się 5 pieśni. Oprócz wymienionej, którą Mahler osobiście dyrygował we Wrocławiu, na uwagę zasługuje też „Ich atmet’ einen linden Duft” (Oddycham zapachem lipy). Oryginalnie wiersz nazywa się "Dank für den Lindenzweig” (Podzięka za gałązkę lipy). Napisał go wspomniany Friedrich Rückert.
Rückert urodził się 16 maja 1788 roku, a zmarł 31 stycznia 1866 roku, kiedy Mahler miał zaledwie kilka lat. W tym czasie we Wrocławiu profesorem był Heinrich Rückert (14 lutego 1823 w Coburgu – zmarł 11 września 1875 we Wrocławiu) – historyk i germanista, najstarszy syn Friedricha Rückerta. Heinrich (Junior) od 1852 roku był profesorem filologii germańskiej na Uniwersytecie Wrocławskim. Napisał m.in. „Entwurf einer systematischen Darstellung der schlesischen Mundart im Mittelalter”. Z kolei Friedrich (Senior) napisał m.in. wiersz „General Vandamme”, w którym pojawia się fraza „Da er in Breslau lag” - utwór odnosi się do czasów wojen napoleońskich i jednego z wodzów cesarza - Dominique Vandamme. To właśnie ten generał wsławił się oblężeniem śląskich miast i twierdz Głogów, Wrocław (6 stycznia 1807), Srebrna Góra, Kłodzko i Nysa.
.jpg)
"Dank für den Lindenzweig” to liryczna miniatura o ciekawym układzie ABCCBA ABCBCA. Intrygujące jest zastosowanie przez poetę gry językowej np. linden Duft!/ Lindenduft! - która sprawia, że słowo "lipa" (Linde) ujawnia się również w innych wyrażeniach, które przenika jakby dominujący zapach lipy.
Mahler napisał do tej pieśni muzykę przepełnioną słodyczą i śpiewnością. To prawdziwa perełka, która delikatnie rozpływa się w miękkich i jasnych dźwiękach. Skład zespołu orkiestrowego ogranicza się do instrumentów dętych, rogu i harfy, skrzypiec oraz altówek, a także czelesty.
Friedrich Rückert: Gesammelte Gedichte, 1843 (Google Books)
Kompozycja jest wykonywana przez wielu wybitnych muzyków i nagrywana. Sięgnął po nią m.in. wspomniany wyżej Otto Klemperer, uczeń i współpracownik Mahlera. Klemperer pochodził z Wrocławia i był pierwszym niemieckim muzykiem, który zdobył nagrodę Grammy. Jego sława była na tyle wielka, że został wzmiankowany w powieści Thomasa Manna!
Mahler - Ich atmet' einen linden Duft - Ludwig / Philharmonia / Klemperer [urodzony 14 maja 1885 we Wrocławiu], 1964 (w 1963 roku otrzymał nagrodę Grammy w kategorii „Best Classical Performance – Choral Other Than Opera“) (YouTube)
Mahler: Rückert-Lieder: "Ich atmet' einen linden Duft!”, Joyce DiDonato, klip z płyty "Eden" (2022) (YouTube)
Mahler: Rückert-Lieder, Op. 44 - 1. Ich atmet' einen linden Duft (Renée Fleming, 2019) (YouTube)
******
Polecam również:
Mahler – słynny symfonik oraz dolnośląskie konteksty (+ "Dziady" Mickiewicza)
Mistrz batuty z Wrocławia (Klemperer – kilka ciekawostek)
Józef Lompa, słowiańskie lipy i artykuł w „Schlesische Provinzialblätter” - czyli jak XIX-wieczny działacz krzewił słowiańskie tradycje na pruskim Śląsku (kultowe drzewo, Mickiewicz, Kochanowski i Rej w gazecie wydawanej na Dolnym Śląsku)
a także posty oznaczone tagami:
#muzyka, #pieśń, #poezja
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz