Polonez to tradycyjny polski taniec, który zachwycił Europę i od setek lat jest muzycznym znakiem rozpoznawczym polskiej kultury. Charakterystyczny rytm „chodzonego” zainspirował wielkich mistrzów kompozycji. Nie tylko Chopin, Moniuszko, Ogiński, Wieniawski czy Kilar skomponowali polonezy. Swoją własną wizję polskiego tańca mieli także inni mistrzowie muzyki poważnej od baroku z Bachem, Telemannem i Haendlem po romantyków z Lisztem, Wagnerem czy Czajkowskim. Współcześnie polonez króluje na studniówkach!
W grudniu 2023 roku taniec został wpisany na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. To szósta polska tradycja, która została w ten sposób wyróżniona. Warto zaznaczyć, że polonezy komponowali również mieszkańcy dawnego Dolnego Śląska, były one wydawane m.in. w wydawnictwach muzycznych we Wrocławiu oraz grywane podczas koncertów. Na Dolnym Śląsku gościli również wybitni kompozytorzy, którzy skomponowali polonezy. Właśnie o tym będzie ten wpis!
Zapraszam do artykuły ciekawostkowego z subiektywnym zestawem wybranych kontekstów związanych z polonezem i Dolnym Śląskiem. Do posłuchania kilkanaście różnych polonezów!
Polonez zwany „chodzonym”, taniec polski dworski, z metrum ¾ i charakterystycznym schematem rytmicznym. Inspirujący i uroczysty. W 2023 roku został wpisany na Listę Reprezentatywną Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Ogłoszenie odbyło się podczas 18. sesji Komitetu Międzyrządowego ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa w Kasane w Botswanie. Polonez jest szóstą polską tradycją wpisaną na tę listę UNESCO. Pierwszą było szopkarstwo krakowskie (o czym pisałem TUTAJ). Lista obejmuje tradycje i przekazy ustne, widowiska, obchody czy umiejętności oraz rzemiosło.
Na Dolnym Śląsku polonez tańczony dziś jest głownie na studniówkach. Od ponad 20 lat (od 2001) na wrocławskim rynku odbywa się uroczyste wydarzenie „Polonez dla Fredry”, z kolei kilkunastoletni staż ma tradycja „Poloneza nocą” w Chełmsku Śląskim. Warto także wspomnieć, że najsłynniejszy literacki opis poloneza zawarty jest w "Panu Tadeuszu" Adama Mickiewicza. Epopeja narodowa ma swoją instytucję właśnie we Wrocławiu - to oddział Ossolineum - Muzeum Pana Tadeusza. Skarbem placówki jest oryginalny rękopis arcydzieła.
Konteksty historyczne
Polonezy autorów związanych z Dolnym Śląskiem (wybór)
- Fryderyk Chopin – Polonez As-dur op. 53 zwany Heroicznym (fr. Polonaise héroïque)
Kompozytor gościł kilkukrotnie na Dolnym Śląsku, koncertując w Dusznikach-Zdroju (w 1826 roku, pierwszy publiczny koncert nastoletniego muzyka poza zaborem rosyjskim!) i we Wrocławiu. Kompozytora upamiętnia m.in. Festiwal Chopinowski w Dusznikach oraz pomniki m.in. w Dusznikach (w tym obelisk z 1897) i we Wrocławiu. Więcej o związkach Chopina z Dolnym Śląskiem TUTAJ.
- Michał Kleofas Ogiński (przypisywany) – Polonez a-moll „Pożegnanie Ojczyzny”
W 1792 roku kompozytor przebywał na leczeniu na Dolnym Śląsku, m.in. w uzdrowisku Alt Wasser (Stary Zdrój), obecnie część Wałbrzycha.
- Georg Friedrich Haendel - Concerti grossi, Op. 6, koncert No. 3, HWV 321, e-moll, cz. III Polonez
Wielki barokowy mistrz był wnukiem rzemieślnika z Wrocławia. Jego dziadek Valentin Handel urodził się w 1582 roku we Wrocławiu. Więcej na ten temat TUTAJ.
- Piotr Czajkowski – Polonez z III aktu opery „Eugeniusz Oniegin”
Kompozytor gościł we Wrocławiu w lipcu 1873 roku.
- Henryk Wieniawski – Polonez op. 4
Kompozytor i wirtuoz skrzypiec gościł na Dolnym Śląsku wielokrotnie, koncertując m.in. we Wrocławiu (1848, 1849, 1855, 1857, 1877) czy w Szczawnie-Zdroju (1855 i 1857). W uzdrowisku upamiętnia go Park im. Wieniawskiego, Teatr Zdrojowy im. Wieniawskiego, dwa pomniki i Festiwal Wieniawskiego. Więcej TUTAJ.
- Georg Philip Telemann - „Singe- , Spiel- und Generalbaß-Übungen” - pieśń No. 25, Sanfter Schlaf, TWV 25:63 (tekst Stoppe z Jeleniej Góry)
W latach 1704- 1708 był nadwornym kompozytorem w Żarach na pograniczu śląsko-łużyckim. Pisał wiele utworów do tekstów poety z Jeleniej Góry - Danela Stoppe i poety ze Strzegomia - Johanna Christiana Günthera. Na trasie Wrocław - Forst przez Żagań i Żary kursuje pociąg Kolei Dolnośląskich KD Sprinter Telemann. Więcej TUTAJ.
- Carl Maria von Weber - Polacca brillante, Op.72
Kompozytor w latach 1804 - 1806 był kapelmistrzem w teatrze we Wrocławiu. Pracował nad operą o Karkonoszu (Rybecalu). Więcej TUTAJ.
- Sylvius Leopold Weiss – Polonez z sonaty na lutnię
Znakomity barokowy lutnista, przyjaciel Jana Sebastiana Bacha, pochodził z Grodkowa na historycznym Dolnym Śląsku, był związany m.in. z dworem Karla Philippa von Pfalz-Neuburga we Wrocławiu.
***
- Ferenc Liszt - Polonaises, S.223
Kompozytor i wirtuoz fortepianu wielokrotnie koncertował w różnych dolnośląskich miastach m.in. we Wrocławiu, Lwówku Śląskim, Legnicy, Głogowie, Brzegu, Żaganiu (dwa ostatnie miasta historycznie na Dolnym Śląsku, obecnie w innych województwach). We Wrocławiu odbyło się prawykonanie jednego z jego utworów („Héroïde funèbre"). Z Dolnego Śląska pochodzili jego znakomici uczniowie i uczennice. Więcej TUTAJ.
- David Popper - Concert Polonaise, Op.14
Kompozytor i wirtuoz wiolonczeli był przez kilka lat (1863-1866) członkiem orkiestry książęcej w Lwówku Śląskim, gdzie poznał swoją pierwszą żonę, w Lwówku wystąpił pod batutą Wagnera. Koncertował również we Wrocławiu.
- Richard Wagner - Polonaise D-dur, WWV 23
Kompozytor gościł na Dolnym Śląsku w 1848 i 1863 roku, koncertował w Lwówku Śląskim i we Wrocławiu. Z Wrocławiem związana była jego rodzina - brat i siostra grali przez kilka lat w teatrze i operze we Wrocławiu. Wrocław był jednym z najważniejszych miast promujących muzykę Wagnera. Więcej TUTAJ.
- Clara Schumann (z domu Wieck) - Quatre polonaises, op. 1
Wybitna pianistka, żona Roberta Schumanna, wielokrotnie koncertowała na Dolnym Śląsku, wystąpiła we Wrocławiu jeszcze jako panienka w 1836 roku w sali muzycznej Uniwersytetu Wrocławskiego. Więcej TUTAJ.
- Karpiński/Kurpiński – kolęda „Bóg się rodzi” czyli „Pieśń o Narodzeniu Pańskim”
Muzyka kolędy przypisywana jest Karolowi Kazimierzowi Kurpińskiemu. Kompozytor gościł kilka dni w 1823 roku we Wrocławiu. Słowa kolędy napisał Franciszek Karpiński. W 1826 roku w oficynie Korna we Wrocławiu ukazały się "Dzieła" Karpińskiego wraz z kolędą "Bóg się rodzi" (na zdjęciu poniżej). Pod względem muzycznym kolęda jest polonezem. Więcej TUTAJ.
Polonezy wydane we Wrocławiu (wybór)
- Zygmunt Noskowski: „Trzy Kompozycje” op. 26: cz. III Polonez. Pierwodruk 1889 rok, wydawnictwo Juliusa Hainauera we Wrocławiu.
- Constantin von Sternberg: „Hochzeits-Polonaise”, op.9 . Pierwodruk 1875 rok, wydawnictwo Juliusa Hainauera we Wrocławiu.
- Ernst Eduard Taubert : „Polonaise für Pianoforte” Op. 30. Pierwodruk wydawnictwo Juliusa Hainauera we Wrocławiu.
- Moritz Moszkowski (ur. 23 sierpnia 1854 we Wrocławiu): „3 Klavierstücke in Tanzform”, Op.17: cz. I Polonaise. Pierwodruk 1878 rok, wydawnictwo Juliusa Hainauera we Wrocławiu.
- Józef Elsner (ur. 1769 w Grodkowie – historyczny Dolny Śląsk, w latach 1781 – 1792 był związany z Wrocławiem) – „Wybór pięknych dzieł muzycznych i pieśni polskich na rok 1805”: Polonez (wydawnictwo Grass i Barth we Wrocławiu).
***
- J.E. Förster: Polonez dedykowany hrabinie Schaffgotsch z Cieplic, druk we Wrocławiu, I połowa XIX wieku
***
- Eduard Lassen: "Musik zu Goethes Faust", Op.57: Polonaise, pierwodruk: Wrocław, drukarnia Juliusa Hainauera, II połowa XIX wieku
Polecam również:
******
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest Robert - muzealnik, dziennikarz, przewodnik, animator, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku
Koncepcja artykułu niezwykłe ciekawa. Sposób przedstawienia, libretto artykułów zachwyci nie tylko melomanów, ale wszystkich czytelników, dziękuję.
OdpowiedzUsuń