Panna z kłosem, która żegna lato (zdjęcia i muzyka)

Od 23 sierpnia aż do równonocy jesiennej astrologicznym kalendarzem rządzi Panna. Zastąpiła Lwa, który królował w środku lata. Od pradawnych czasów zodiak Panny utożsamiany jest bóstwami żeńskimi, które miały sprzyjać zbiorom. Nie na darmo zarówno symbol, jaki i gwiazdozbiór znaku trzyma kłos. Kilka ciekawych zdjęć i muzyka z kontekstem. Plus trochę na temat nadchodzącego września. 

Panna (Virgo czy też Parthenos) jest szóstym znakiem zodiaku. Następuje wraz ze zmierzchem lata – 23 sierpnia – przynosząc czas dożynek i chłodnych letnich, coraz dłuższych nocy.

Zimowit, zwany jesiennym krokusem, jesienną lilią, w dialektach germańskich i angielskich pojawia się też jako "naga dziewczyna, panna" (od nagich kwiatów, które nie mają liści), roślina kwitnie własnie w zodiaku Panny 

W jednym z wpisów na blogu pisałem, że nazwa miesiąca sierpień wywodzi się od narzędzia związanego ze zbiorem plonów. Panna jest kolejnym kulturowym odniesieniem do pradawnego rytmu zmienności pór roku i związku ludzi z tym procesem.

Atrybuty Panny 
Już w gwiazdozbiorze Panny ludzie zauważali postać bogini trzymającej kłos (najjaśniejsza gwiazda konstelacji Spica bywa nazywana właśnie Kłosem). W zależności od kultury gwiazdozbiór był utożsamiany z inną wielką kobiecą postacią – od Persefony po Matkę Boską.

Zegar na wieży kościelnej w Jagniątkowie koło Jeleniej Góry. Co ciekawe sakralna budowla ma na sobie zodiaki. Panna wypada między 8 a 9 godziną (w kalendarzu VIII i IX miesiąc). 

Dekoracja zegara słonecznego w parku miejskim w Görlitz (Taras Różany) – płaskorzeźby zodiaków 

Schyłek lata – pełen słońca, a jednocześnie z coraz krótszym dniem, kojarzy się ze zbiorami, dożynkami, ogniskami na koniec wakacji, babim latem czy też ostatnim wybuchem flory w ogrodach. To właśnie czas Panny. We francuskim kalendarzu rewolucyjnym był to okres ostatniego miesiąca roku o nazwie Fructidor (od owoców).

zegar słoneczny w ogrodzie różanym w Świdnicy

górskie wrzosy 

owocujące maliny 

jesienne dalie

Taras Różany (Kaskadowy) w zamku Książ. W tle posąg autorstwa Augusta Gottfrieda Hoffmanna, który ozdobił zamek rzeźbami nawiązującymi do mitów

Wrzos i siódemka 
Głównym miesiącem znaku Panny jest wrzesień. Jego nazwa wzięła się od kwitnących wrzosów. W wielu językach europejskich to mniej obrazowa „siódemka” (September) odziedziczona z łaciny (gdzie w starożytności rok zaczynał się w marcu). W języku czeskim nazwa miesiąca ma nawiązywać np. do rykowiska jeleni (okres godowy zaczyna się właśnie we wrześniu).

róża w Parku Zdrojowym w Szczawnie-Zdroju

wrzos z Gór Stołowych

róże z polskich ogrodów i działek

Schyłek lata w muzyce 
Z okazji nadejścia Panny, końca lata i zbliżającego się września dwa utwory muzyczne. We wrześniu właśnie powstał zarówno tekst, jak i muzyka pieśni „September” (Wrzesień) duetu Hesse/Strauss. To druga w cyklu „Czterech Ostatnich Pieśni” Richarda Straussa. Kompozytor napisał ją we wrześniu 1948 roku. Wkrótce potem zmarł (8 września 1949 roku), nie usłyszawszy nigdy premiery dzieła. Słowa utworu to wiersz napisany również we wrześniu, ale 1927 roku przez noblistę Hermanna Hessego. Utwór opisuje klimat ostatnich dni lata. Podmiot liryczny usiłuje uchwycić charakterystyczny stan ogrodu, który bujnie kwitnie (róże), korzystając z ostatków słońca i ciepła (pojawiają się słowa: czekanie na kres, przedśmiertny), jednocześnie przyjmuje już jesienne oblicze (spadające złote liście akacji). Muzycznie pieśń jest pełna barwnych pasaży wokalnych i instrumentalnych. Jednocześnie jest w niej wiele refleksji i bierności (wyrażenia: sen, blady uśmiech, oczekiwanie odpoczynku, znużone oczy". W tym roku mija 70 lat od powstania cyklu, który święci tryumfy w salach koncertowych i często jest nagrywany.

Inny utwór, w którym czuć schyłek lata, to pieśń „W cieplarni” (Im Treibhaus) duetu kochanków Wesendocnk/Wagner. Słowa napisała poetka Matylda Wesendonck, a muzykę Richard Wagner. Kompozycja powstała w 1858 roku. Stanowi 3. część (napisana została jako ostatnia, podobnie jak „Wrzesień” Straussa) cyklu 5 pieśni. Właśnie ten cykl można uznać za wstęp do neoromantycznego pieśniarstwa, które wieńczą ostatnie pieśni Straussa (dzieli je równo 90 lat). W utworze pojawiają się opisy roślin zamkniętych w dusznej szklarni. To metafora życiowej pułapki i sztuczności („to nie nasz dom”). Matylda Wesendonck zmarła 31 sierpnia 1902 roku. W tym roku mija 160 lat od powstania cyklu, który był niejako muzycznym wstępem do arcydzieła „Tristan i Izolda” (melodia z pieśni „W cieplarni” pojawia się w 3. akcie dzieła). Obie kompozycje słowno-muzyczne przepełnione są charakterystycznym nostalgicznym klimatem i wybujałym (niczym letnio-jesienny ogród) estetyzmem czasów dekadenckich.