Filozof z Królewca i reformator z Czarnego Boru - o Kancie i Zedlitzu, czyli dedykacja z kultowej "Krytyki czystego rozumu"

Jedno z najważniejszych dzieł filozoficznych rozpoczyna się dedykacją dla śląskiego miłośnika nauki. Immanuel Kant, wpływowy filozof epoki oświecenia, symbolicznie ofiarował swoją „Krytykę czystego rozumu” ministrowi i twórcy matury z Czarnego Boru! 

Losy dwóch prominentnych postaci nauki oświecenia były splecione, choć bohaterowie tego tekstu znali się jedynie korespondencyjnie. Kant w zasadzie nigdy nie opuścił Królewca w Prusach Wschodnich. Jego wielbiciel i promotor, von Zedlitz, pochodził z śląskiej prowincji. 


Kanta za twórcę kamieni milowych nowożytnej filozofii. Rewolucyjność opracowanych przez niego koncepcji i ich wpływ na dalszy rozwój filozofii oraz nauk humanistycznych porównuje się do przewrotu kopernikańskiego w nauce.

Immanuel Kant -wolne media - wikimedia.org

Właśnie ten myśliciel zadedykował swoje naczelne dzieło Dolnoślązakowi. Chodzi o młodszego od niego zaledwie 7 lat hrabiego Karla Abrahama von Zedlitz. Był on związany z ważnymi rodami śląskiej szlachty, w tym prawdziwych sudeckich magnatów:  von Zedlitz i po matce von Czettritz. Zapewne za sprawą swojej rodzicielki, Evy Eleonory Elisabeth von Czettritz, przyszedł na świat w pałacu Czettritzów w Czarnym Borze. Ten piękny budynek istnieje po dziś. Działa w nim zakład leczenia odwykowego. 4 stycznia 1731 roku urodziła się w nim jedna z wpływowych postaci nauki w XVIII wieku.

pałac w Czarnym Borze, grafika Dunckera, wolne media - wikimedia.org

Czarny Bór – Legnica – Walim 
Karl von Zedlitz zrobił karierę na pruskim dworze jako urzędnik państwowy czasów Fryderyka Wielkiego. Zajmował się nauką. Dokonał ważnej reformy, opracowując koncepcję egzaminu dojrzałości. W 2018 roku minęła 230. rocznica oficjalnego wprowadzenia matury - jako egzaminu kończącego szkołę średnią i przepustki na studia, której pomysłodawcą był właśnie czarnoborzanin. Zedlitz usiłował zmienić szkolnictwo ówczesnych Prus tak, by było ono dostosowane do koncepcji nowoczesnego państwa, do jakiego królestwo wówczas aspirowało. Potęga aparatu administracyjnego i militarnego miała iść w parze z rozwojem kulturalnym. Zapewnić to miał sprawnie działający system edukacji.

Fryderyk Wielki, król Prus, na jego dworze ministrem był von Zedlitz - eksponat na wystawie w Muzeum Ziemi Kłodzkiej w Kłodzku 

Właśnie w czasie berlińskiej kariery Ślązak nawiązał współpracę z filozofem, który urzędował w odległym Królewcu. Badacz zagadek świata i ludzkiego umysłu oraz reformator korespondowali ze sobą i wspólnie inspirowali do dalszych działań. Zedlitz usiłował ściągnąć Kanta do Halle. Nie udało się to i myśliciel do końca swoich dni pozostał wierny rodzinnym stronom.

strona wydania "Krytyki..." Kanta - wolne media - wikimedia.org

Kant cenił wysoko tę znajomość, skoro urzędnikowi z dworu Fryderyka Wielkiego dedykował „Krytykę czystego rozumu".
Po utracie stanowiska w Berlinie zajmował się reformowaniem Akademii Rycerskiej w Legnicy.

Akademia Rycerska w Legnicy, jeden z przystanków w pracy reformatorskiej von Zedlitza 

Czarnoborzanin zmarł w 1793 roku na śląskiej ziemi, a pochowany został, według najnowszych ustaleń historyków, w kościele w Walimiu, który jak Czarny Bór leży współcześnie również w powiecie wałbrzyskim. W krypcie kościoła, który wybudowali członkowie jego rodu, znajduje się miejsce pochówku wielu reprezentantów domu  Zedlitzów, w tym właśnie Karla.

kościół św. Jadwigo w Walimiu, epitafium jednego z von Zedlitzów oraz krypta z grobami członków rodu 

Miłośnikowi i światłemu znawcy 
Kant, jak wspomniałem, był niezwykle wpływowym filozofem. Jego przemyślenia stanowiły podstawę wielu dyskusji i dalszych poszukiwań przez kolejne generacje. Jak na twórcę przełomowego przystało, jego dzieło wzbudzało i krytykę, i zachwyt. Za największą pracę filozofa uznaje się „Krytykę czystego rozumu” (Kritik der reinen Vernunft) z 1781 roku. W pierwszym wydaniu tego dzieła na samym wstępie czytamy dedykację, którą Kant poświęcił baronowi von Zedlitzowi. Wspomnianym ministrem był właśnie czarnoborski reformator.

Karl von Zedlitz wolne media - wikimedia.org

Warto podkreślić, że jednym z badaczy Kanta był słynny humanista, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, Wilhelm Dilthey, pionier współczesnej humanistyki. Zapoczątkował on inicjatywę akademickiego wydania (Akademieausgabe) pism filozofa z Królewca.

karta "Krytyki..." Kanta z dedykacją dla Zedlitza (wolne media - POLONA - pełna treść książki dostępna TUTAJ) 

Post opublikowany w 2019 roku z okazji 295. rocznicy urodzin (22 kwietnia) i 215. rocznicy śmierci (12 lutego) Immanuela Kanta

polecam również inne posty oznaczone tagami:

#ciekawostka,   #filozofia 

*****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora, lub jeśli nie regulują tego w inny sposób przepisy powszechne dotyczące praw autorskich) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.