„Robinson Crusoe” to prawdziwy hit literackiej fikcji. Kamień milowy w dziedzinie rozwoju beletrystyki. Mówi się, że już w XIX wieku pionierska praca londyńczyka doczekała się kilkuset (!) wersji (wariantów i adaptacji) w wielu językach. Powieść zaskoczyła czytelników. Wielu odebrało fabułę jako prawdziwą relację (specyficzne zastosowanie narracji). Pierwszy raz fikcja tak bardzo zbliżyła się do rzeczywistości (w polskiej literaturze temat podjął w 1776 roku Ignacy Krasicki w dziele "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki"). Wielu autorów podchwyciło temat i metodę. Już rok po wydaniu oryginału „Robinsona” na terenie ówczesnych Niemiec krążyły rozmaite tłumaczenia dzieła.
Daniel Defoe (3 września 1660 - 24 kwietnia 1731), wolne media - wikimedia.org
Moda na robinsonady spowodowała prawdziwą powódź książek zainspirowanych przygodami rozbitka. Opracowania historyczne jak "Colonial Fantasies" czy "A History of German Literature" podają, że w zalewie wielu różnych Robinsonów wydawanych od 1722 roku po niemiecku natrafić możemy na pozycję o intrygującym tytule "Schlesische Robinson". (pełny tytuł to oczywiści barokowa tyrada, która znaczy mniej więcej tyle: "Śląski Robinson: albo Frantz Anton Wentzels z C * *, pamiętne życie śląskiego szlachcica, osobliwe pułapki losu i przeżyte przygody, z wiarygodnych przekazów znane....").
"Schlesischer Robinson: oder, Frantz Anton Wentzels v. C" (Google Books)
Książka została opublikowana we Wrocławiu i Lipsku w 1723 roku (jak podaje m.in. "Grundriss der Geschichte der deutschen National-Literatur". "Class List for English Prose Fiction") - wydawcą był Ernst Christian Brachvogel. Jej autorem - przypuszczalnym, bo dzieło zostało opublikowane anonimowo - miał być Christian Stieff, pochodzący z Legnicy poeta i rektor wrocławskich szkół (za : "Handbuch zur Kinder- und Jugendliteratur : Von 1570 bis 1750"). Jego autorstwo było sugerowane już w XVIII wieku. W XIX wieku Stieffa za autora uznawał m.in. S. Kleemann - autor "Zur Geschichte der Robinsonaden". Jego autorstwo rozpatrywał też doktor Karl Konrad w artykule "Der „Schlesische Robinson" und sein Verfasser" na łamach "Mitteilungen Schlesischen Gesellschaft Für Volkskunde" z 1938 roku.
Christian Stieff, wolne media - academica.edu.pl
notki biograficzne na temat pisarza, XVIII i XIX wiek
Robinson (jako imiennik) nie jest bohaterem tego dzieła, a jedynie motywem. Można powiedzieć, że imię z kultowego dzieła Defoe jest użyte jako chwyt marketingowy (anonimowy autor już na wstępie ujawnia źródło inspiracji, zaczynając przedmowę od słów: "Pełne niezwykłych przypadków dzieje angielskiego ROBINSONA CRUSOE, które po wielu latach wyszły na jaw najpierw w języku angielskim, a później w innych językach...", "Teraz oto prezentuje się śląski ROBINSON i czeka na oceny uczonych i miłośników historii").
Akcja śląskiego Robinsona nie jest związana z tropikami. Dzieje się m.in. w Legnicy, Wrocławiu, Lipsku czy w Wiedniu obleganym przez Turków. To rodzaj powieści edukacyjnej (prawdziwe wydarzenia historyczne i miejsca) oraz modnej w Niemczech powieści o formowaniu (dojrzewaniu). Pojawiają się też liczne wątki polskie (nazwiska, miejscowości wyrażenia, jak choćby: Władysław IV Waza, Jan II Kazimierz Waza, Bohdan Chmielnicki, Radziwił, Kijów, Smoleńsk, Wieluń, Zamość, Przemyśl, Jarosław, pospolite ruszenie).
mapa Śląska w XVII wieku, wolne media - wikimedia.org
Na temat fenomenu "Śląskiego Robinsona" pisano w dziełach literaturoznawczych i encyklopedycznych już w XIX wieku:
oto kilka cytatów:
"The most notable of the earlier ones is "Der Schlesische Robinson" 1723"
(„Najbardziej godną uwagi z wcześniejszych [Robinsonad] jest „Der Schlesische Robinson" z 1723”)
za: "A Chronological Index to Historical Fiction"
"Man zählt von 1728-70 über 50 Robinsonaden , unter denen der schlesische Robinson , 1723"
("Między 1728-70 można doliczyć się ponad 50 Robinsonad, w tym "Robinsona Śląskiego")
za: "Grundriss der geschichte der deutschen literatur"
"Deutschland allein binnen 35 Jahren 45 Robinsonaden hervorgerufen wurden , unter denen der schlesische Robinson ( 1723 ) wohl noch der beste ist"
("W samych Niemczech wydano 45 Robinsonad w ciągu 35 lat, z których "Robinson Śląski" (1723) jest prawdopodobnie najlepszy")
za: "Skizzen und Studien zur deutschen Literaturgeschichte"
"Eine der besten dieser abenteuerlichen Erfindungen nach dem Vorgange von Defoe soll der Schlesische Robinson (Bresl . 1723)"
(„Mówi się, że jedną z najlepszych przygodowych opowieści według Defoe jest "Robinson śląski" (Wrocław. 1723)”
za: "Pierers Universal-Lexikon"
O popularności "Śląskiego Robinsona" może świadczyć dobitnie fakt, że w połowie XVIII wieku dzieło doczekało się tłumaczenia na niderlandzki i wydania w Amsterdamie!
.jpg)
wersja niderlandzka "Śląskiego Robinsona' (za: Google Books)
Co ciekawe już rok po publikacji „Robinsona” sam Defoe wydał książkę pod tytułem „Memoirs of a Cavalier” (1720), która stanowi wspomnienia z czasów wojny trzydziestoletniej. Swoje książki historyczne na tym dziele wzorował literacki noblista Winston Churchill. Na kartach „Memoirs of a Cavalier” pojawiają się m.in. takie lokalizacje, jak Głogów.
plan Głogowa z XVII wieku, wolne media - wikimedia.org
Polecam również moją rozmowę z 2023 roku z portalem wrocław.pl na temat śląskiego "Robinsona":
polecam też posty z tagami:
#literatura, #ciekawostka
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz