Koty! - od kotów z Książa, przez koty kłodzkie po kocie języki, kocie łby, koty z gór i kotki z drzew i łąk (Dolny Śląsk i Sudety) (GALERIA i #ciekawostki)

Koty towarzyszą człowiekowi od tysięcy lat. Konkurują z psami o miano najlepszego przyjaciela człowieka. Obecne są nie tylko w życiu, jako towarzysze, ale i w sztuce. Ich nazwa została też skojarzona z wieloma innymi rzeczami naturalnymi i stworzonymi przez człowieka.

Zapraszam na koci przegląd. Ciekawostki związane z kotami i kotowatymi. Towarzyszyć nam będą znane koty z Dolnego Śląska i Sudetów oraz rozmaite zabytki, atrakcje i ciekawostki! 

Już antyczni Egipcjanie udowodnili, jak ważnym stworzeniem był kot. Do naszych czasów przetrwały kocie mumie i inskrypcje pokazujące kult tego zwierzęcia domowego. Dziś można również odnieść wrażenie, że koty rządzą choćby wirtualnie: internetem – mnogość zabawnych i rozczulających filmów czy stron na temat kotów jest niewiarygodna. Swój własny fanpage mają na przykład koty z zamku Książ w Wałbrzychu.

kot z zamku Książ w świątecznym anturażu 

koty z zamku Książ

Kot pojawia się w rozmaitych mitach i opowieściach. Są nawet legendy o tym, że mruczący kot Mau był w stanie uspokoić małego Jezusa w szopce. Za sprawą Maryi na jego głowie cudownie pojawił się wzór w kształcie litery M (do dziś mają go m.in. koty pręgowane) (za: „When Cats Reigned Like Kings: On the Trail of the Sacred Cats”). Kot Mruczysław jest z kolei bohaterem dwutomowej powieści E.T.A. Hoffmanna z początku XIX wieku. Pisarz epizodycznie pracował w Głogowie, a w 1819 roku udał się na odpoczynek w Cieplicach na Dolnym Śląsku (więcej na ten temat TUTAJ). Kotów literaturze i sztuce jest mnóstwo. Ciekawym przykładem mogą być koty z książki „Tajemnica i czary Glacelli”, która jest rodzajem kociego przewodnika po Kłodzku (po łacinie Glacio). Koci bohaterowie powieści zostali również przeniesieni fizycznie, jako atrakcja turystyczna - mała architektura, do przestrzeni miejskiej – niczym wrocławskie krasnale czy wałbrzyskie gwarki. Koty-posągi oprowadzają szlakiem po stolicy Hrabstwa Kłodzkiego.

koty z Kłodzka

Wrocław, artystyczne podwórko na Nadodrzu 

szkło użytkowe, Muzeum Szkła w Weißwasser (Górne Łużyce/dawnej administracyjny Śląsk) 

Dzikie koty – lwy, tygrysy – są symbolami również popularnymi od wieków w kulturze. Są też koty baśniowe. 

antropomorficzny kot - zabawka - Muzeum Zabawek w Karpaczu

koty z wystawy „Sny w Ogrodzie” Anny Malickiej-Zamorskiej w Muzeum Porcelany w Wałbrzychu 

kotowate znajdziemy też w scenach Raju Willmanna - wystawa "Willmann.Opus Magnum" Muzeum Narodowe we Wrocławiu 

także pierniki figuralne mogły mieć kształt kota - wystawa w Muzeum Regionalnym w Jaworze, ciastka z historycznych form piernikarskich

lew w Szczawnie-Zdroju

lew na bramie zamku Książ od strony Świebodzic

lew przed Teatrem Zdrojowym w Cieplicach Śląskich (Jelenia Góra)

Lew z ratusza w Lwówku Śląskim

lew przed pałacem Jedlinka w Jedlinie-Zdroju

lew z portalu kościoła Wang w Karpaczu

lwi rydwan, malowidło w pałacu królewskim we Wrocławiu

lwy z portalu budynku bramnego Zamku Grodno w Zagórzu Śląskimi

kot w Strzegomiu 

Görlitz: rzeźba "Junge mit Katze" znajdująca się w okolicy wiaduktu kolejowego łączącego Polskę z Niemcami. Görlitz leży na Pogórzu Łużyckim w Sudetach, miasto historycznie związane jest z Śląskiem (leżało w granicach administracyjnych Śląska między 1815 a 1945) 

kot towarzyszy wrocławskim krasnalkom Tekli i Martynce na Mostku Pokutnic na katedrze Marii Magdaleny - koty od wieków wiązane były z czarami i magią 

Kocie łby to popularna nazwa bruku (z niemieckiego Katzenkopf). Znane są od przełomu XIX i XX wieku czekoladki zwane kocimi językami (niem.: Katzenzunge). 

kocie łby na najwyżej położonym w Polsce rynku - w Boguszowie

kocie języki - forma do czekolady - Muzeum Miejskie Wrocławia

Związek frazeologiczny "kocia muzyka" - określa hałaśliwą i niemelodyczną kompozycję (polecam "Duetto buffo di due gatti" Rossiniego!). Mam też kilka pieśni związanych z kotami! Ich autorzy byli związani z Dolnym Śląskiem. 

Carl Loewe: 4 Fabellieder, Op. 64: No. 3, Die Katzenkönigin, według wiersza Adelberta von Chamisso.

Loewe odwiedził Dolny Śląsk w 1839 roku. Chamisso leczył się w latach 1835-36 w uzdrowiskach w Dusznikach-Zdroju i Jedlinie-Zdroju

Chamissos Werke: "Katzennatur" - do słów tego wiersza Loewe napisał swoją pieśń 

satyryczny wiersz "Mauskätzchen" prof. Augusta Heinricha Hoffmanna von Fallerslebena z kontrowersyjnego tomu "Unpolitische Lieder", który kosztował naukowca karierę na Dolnym Śląsku. 

Ze względu liberalną postawę dotyczącą Niemiec czy Polski wyrażoną w "Pieśniach apolitycznych" Hoffmann został w 1842 roku zwolniony po prawie 20 latach pracy z profesury we Wrocławiu i pozbawiony emerytury. Rząd oskarżył go o „politycznie kontrowersyjne idee i tendencje"

prof.  Hoffmann von Fallersleben napisał też wiersz dla dzieci o wróblu i kocie (skan za: Google Books). Muzykę do tej poezji skomponował Karl Gottfried Wilhelm Taubert (skan za: IMSLP)

na łamach "Monatschrift von und für Schlesien" w 1829 roku prof. Hoffmann von Fallersleben opublikował tekst starej łacińskiej bajki (wraz z tłumaczeniem na niemiecki) o kocie i lisie. Hoffmann zaczerpnął tę wersję z manuskryptu z biblioteki we Wrocławiu (gdzie pracował jako bibliotekarz). Ta sama baśń znalazła się w zbiorze braci Grimmów (skan za: SBC)

niezwykłym dziełem związanym z kotami jest satyryczna powieść fantasy: "Lebens-Ansichten des Katers Murr nebst fragmentarischer Biographie des Kapellmeisters Johannes Kreisler in zufälligen Makulaturblättern (Kota Mruczysława poglądy na życie obok fragmentów biografii kapelmistrza Jana Kreislera przypadkiem na strzępach makulatury zachowanych) z 1819. Jej autorem był E.T.A. Hoffmann, wybitny romantyk, twórca literatury fantastycznej. Hoffmann pisał to dzieło w 1819 roku. Przebywając w Cieplicach w tym samym roku, autor historii o gadającym kocie, zlecił wykonanie kryształowego kielicha z wizerunkiem Mruczysława! W karkonoskiej hucie powstała pamiątka, którą Hoffmann wręczył swojemu korektorowi, Hitzigowi, prywatnie ojcu Fryca i Klary – czyli dzieci, które zainspirowały powstanie „Dziadka do Orzechów”! Więcej na ten temat TUTAJ 

literatura to także złote myśli, anegdoty i ich antologie 

Karl Friedrich Wilhelm Wander (ur. w 1803 roku w Karpnikach koło Janowic Wielkich - zm. w 1879 roku w Kostrzycy koło Kowar) - leksykon przysłów "Deutsches Sprichwörter-Lexikon", bez mała 1000 haseł odnoszących się do kotów! W tym polskie wersje przysłów. Cytaty z tomu II potężnego dzieła (największy tego typu słownik niemiecki) ukończonego w 1870 roku w Sobieszowie pod Jelenią Górą,

Badacz związany z Jelenią Górą odnotował np. przysłowia "Gdy kota myszy nie czują, śmiało sobie tańcują" i "Żaden kota w worku nie kupuje" które opublikował Józef Lompa w dziele "Przysłowia i mowy potoczne ludu polskiego w Szlązku", 1858

 skany za Google Books

We Wrocławiu istniała ulica Koci Zaułek (niem.: Kätzel Ohle), z kolei koło Trzebnicy możemy znaleźć Kocie Góry czyli Wzgórza Trzebnickie (niem: Katzengebirge). Koty z tego miasta (Trzebnickie Koty - Koty z Kocich Gór) doczekały się własnej ścieżki (Kocia ścieżka) związanej z turystyczną grą miejską i figurek kotów o wdzięcznych imionach. 

W polskich Sudetach, w Górach Sowich możemy wybrać się na Koci Grzbiet (651 m n.p.m.) - szczyt, na którego zboczu w 2011 roku powstała platforma widokowa. 

Koci Grzbiet w Bielawie -latem i jesienią 

W czeskich Sudetach Božanovský Špičák (część Gór Stołowych) jest usiany skalnym zoo. Znajdujemy tam też kota - Kočka. Niedaleko znajduje się też pomnik przyrody Kocie Skały (Kočičí skály) oraz Kočiči hrad.

Božanovský Špičák - Kočka - znajduje się około 1,9 km od przejścia granicznego Pasterka - Machovski Krzyż

Kotki (z angielskiego catkin, po niemiecku Kätzchen) występują w botanice. To nazwa rodzaju kłosa lub kwiatostanu, który występuje na wierzbie oraz leszczynie. Takie kotki, pojawiające się od wczesnej wiosny – są ludowym materiałem do ozdabiania palm wielkanocnych. 

wierzbowe kotki w palmach wielkanocnych - świąteczny konkurs ludowy w Krzeszowie

kotki z wierzby, czyli bazie (Weidenkätzchen), zainspirowały Christiana Morgensterna do napisania wiersza dla dzieci. Pisarz wychował się na Dolnym Śląsku, gdzie jego ojciec był znanym malarzem i wykładowcą, 

za: archive.org 

Kocimiętka właściwa (Nepeta cataria) – to interesujący gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych, której zapach wabi koty. Roślinę opisał m.in. Heinrich Gottfried Graf von Mattuschka w swoim śląskim zielniku "Flora Silesiaca, oder Verzeichniß der in Schlesien wildwachsenden Pflanzen" z XVIII wieku. Podał m.in. jej regionalne nazwy związane z kotami: Katzensterz, Katzennessel, Katzenkraut. Wymienił Wrocław jako miejsce występowania tej rośliny (skan za: Google Books) 

Międzynarodowy Dzień Kota (ang.: World Cat Day, National Cat-Day, International Cat Day, wł.: Giornata mondiale del gatto) to święto obchodzone corocznie 17 lutego. Przypomina o roli kotów w życiu człowieka.

kot z platformy na Guzowatej w Radkowie

Wow! to mój zestaw ciekawostek, w których pokrótce opisuję niezwykłe zabytki czy widoki, jakie udało mi się uchwycić podczas moich wypraw. To rzeczy małe i duże. Często o niecodziennym kontekście lub niezwykłej historii. Zapraszam.

O psach TUTAJ.

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****