Historia uczelni, na której kształcili się: Leibniz, Goethe, Wagner, Nietzsche czy... Angela Merkel, związana jest z wieloma Dolnoślązakami, którzy odcisnęli znaczący ślad w dziejach jednego z najstarszych uniwersytetów Niemiec i Europy.
Już początki istnienia ponad 600-letniego uniwersytetu związane są z naukowcami pochodzącymi z Dolnego Śląska. Dolnoślązacy wielokrotnie byli rektorami lipskiej szkoły wyższej. W gronie uczniów tej placówki naukowej znaleźć można zasłużonego wrocławskiego drukarza Elyana, czy Paula Ehrlicha, noblistę pochodzącego ze Strzelina.
Zapraszam na historyczny „spacer” przez dzieje niezwykłego uniwersytetu w poszukiwaniu śladów obecności Dolnoślązaków w wiekowej saksońskiej szkole - Universität Leipzig.
Dolnoślązacy, mieszkańcy regionu słynącego z światłych postaci (nie bez powodu mówi się Lux ex Silesia) długo nie mieli własnej, prężnie działającej uczelni. Nie powiodły się plany utworzenia uniwersytetu w 1505 roku. W latach 1526– 1530 w Liegnitz, czyli Legnicy funkcjonował pierwszy w Europie uniwersytet protestancki. Efemeryczna uczelnia nie utrzymała się jednak długo i na powstanie kolejnego uniwersytetu trzeba było czekać aż do XVIII wieku. W 1702 roku nastąpiła inauguracja działalności Akademii Leopoldyńskiej, która od 1811 roku działała jako uniwersytet we Wrocławiu. Zwłaszcza w czasie, kiedy na Śląsku nie było uczelni, mieszkańcy regionu poszukiwali wiedzy w innych ośrodkach. Choćby w Pradze czy Krakowie. Uniwersytet w Lipsku, oddalonym 350 km od Wrocławia – był od XV do XVIII wieku jednym z popularniejszych miast uniwersyteckich dla Dolnoślązaków (co ciekawe Praga i Kraków leżą bliżej, bo około 250 km od Wrocławia).
Narodziny w cieniu sporu i „ojcowie założyciele” z Dolnego Śląska
Początki uniwersytetu związane są z konfliktem na uczelni w Pradze. Czeska szkoła wyższa przeżywała rozdarcie kadrowe spowodowane rosnącym sporem między zwolennikami Husa a sprzymierzeńcami papieża. W końcu doszło do rozłamu. Papież zatwierdził powstanie nowego uniwersytetu, który przyjął do siebie wykładowców niezgadzających się z klimatem praskiej szkoły. Tak powstał uniwersytet w Lipsku, bogatym kupieckim mieście związanym z Miśnią. Jego działanie zostało potwierdzone dokumentem z 2 grudnia 1409 roku i tę datę uznaje się za początek Alma Mater Lipsiensis. Na rektora wybrano Johannesa Otto von Münsterberga – naukowca pochodzącego z Ziębic na Dolnym Śląsku. Kluczową rolę w kształtowaniu nowej akademickiej społeczności odegrał też inny Dolnoślązak - Johann Hoffmann von Schweidnitz z Świdnicy, który także piastował urząd rektorski w Lipsku. Kadra i studenci uniwersytetu należeli w zależności od pochodzenia do czterech grup, w których wyróżniali się Ślązacy i Polacy.
W XIX-wiecznej publikacji "Geschichte Schlesiens" można znaleźć wzmiankę, że „w latach 1409-1500 nie mniej niż 25 Ślązaków piastowało urząd rektora Uniwersytetu Lipskiego”. Postanowiłem sprawdzić tę ciekawą informację. Przeanalizowałem zapiski w „Beitrag zur Geschichte der Universität Leipzig: die Rectoren der Universität Leipzig nebst summarischer Übersicht der Inscriptionen vom Jahre der Gründung bis zur Gegenwart ; Denkschrift zum 2. Juni 1869”. To publikacja zawierająca historię powstania uczelni oraz wykaz jej rektorów aż do połowy XIX wieku. W pierwszym stuleciu działania uniwersytetu najwyższy urząd obejmowali w Lipsku ponad 20 razy profesorowie pochodzący z Dolnego Śląska! Poniżej zestawienie nazwisk tych naukowców oraz miejscowości, z których pochodzili. Cyfry na początku to liczba porządkowa (kolejność na liście rektorów) oraz data urzędowania (w pierwszych stuleciach rektorzy wybierani byli na semestr).
1. 1409 Johannes Otto von Münsterberg z Ziębic (Jan z Ziębic – nawet autorzy niemieccy w dawnych opracowaniach podkreślali jego polskie korzenie)
8. 1413 Johann Hoffmann von Schweidnitz z Świdnicy
12. 1415 Johannes Czach (Zach) z Wrocławia
20. 1419 Guntherus de Prato (von Wiesa) z Legnicy (prawdopodobnie z Wieży koło Gryfowa Śląskiego)
24. 1421 Nicolaus de Legnicz z Legnicy
36. 1427 Nicolaus Weygil (Weigel) z Brzegu (historycznie na Dolnym Śląsku)
53. 1435/36 Petrus Pirner z Środy Śląskiej
67. 1442/43 Caspar Weygil (Weigel) z Brzegu
71. 1444/45 Johannes Swofheim (Schwoffheim) z Legnicy
75. 1446/47 Franz Kurcz (Kortz/Kurtz) z Wrocławia
79. 1448/49 Andreas Wagner z Namysłowa (historycznie na Dolnym Śląsku)
83. 1450/51 Gregorus Steynbrecher (Steinbrecher) z Strzegomia
91. 1454/55 Nicolaus Gerstman z Lwówka Śląskiego
95. 1456/57 Nicolaus Melczer (Meltzer) z Głogowa
99. 1458/59 Christoph Thime (Thyme) z Kożuchowa (historycznie Dolny Śląsk)
103. 1460/61 Marcus Sculteti z Głogowa
107. 1462/63 Jeronimus Swoffheim (Schwoffheim) z Legnicy
115. 1466/67 Thomas Hertil (Hertel)z Jawora
119. 1468/69 Stanislaus Pechman (Poehmann) z Świdnicy
127. 1472/73 Heinrich Thyme z Kożuchowa
163. 1490/91 Melchior Ludwig z Kożuchowa
171. 1494/95 Mathias Frawendinst (Frauendienst) z Świdnicy
179. 1498/99 Nicolaus Zceler (Zeler) z Wrocławia
183. 1500/1501 Nicolaus Fabri z Zielonej Góry (historycznie na Dolnym Śląsku)
195. 1506/1507 Martin Meendorn (Meyendorn) z Jeleniej Góry
(uwaga: nie wliczałem profesorów z Goerlitz, Żar i innych łużyckich miejscowości – zwłaszcza tych, które nie znajdują się obecnie na terenie województwa dolnośląskiego)
Długa historia związków
W kolejnych wiekach natrafiłem na wielu innych profesorów, którzy zostali rektorami w Lipsku. To zestawienie również nie obejmuje większości terenów Łużyc czy Górnego Śląska oraz Wielkopolski. Pominąłem też część rektorów, którzy wywodzili się z Wrocławia, Legnicy i innych miast wymienionych wyżej.
203. 1510/1511 Petrus Wirth z Lwówka Śląskiego
215. 1516/17 Johannes Langer z Bolkowa
223. 1520/21 Martin Titius z Jawora
247. 1532/22 Petrus von Prokottendorff (Brockendorf) z Wrocławia
251. 1534/35 Valerius Pfister z Legnicy
263. 1540/41 Georg Zeler z Szprotawy (historycznie Dolny Śląsk)
(...)
383 1600/01 Georg Weinrich z Jeleniej Góry
411. 1614/15 Sigismund Schilling z Ząbkowic Śląskich
515. 1666/67 Valentin Alberti z Wlenia
531. 1674/75 Friedrich Geisler z Raszowa koło Kamiennej Góry (czasami błędnie podawana jest Rusinowa w Wałbrzychu)
539. 1678/79 Gottfried Schilter z Kamiennej Góry
631. 1724/25 Christian Ludovici z Kamiennej Góry (był również konrektorem Szkoły św. Tomasza w Lipsku, w której zatrudniony był za jego kadencji Jan Sebastian Bach, jako jego bezpośredni pracownik – więcej na ten temat TUTAJ)
671. 1744/45 Johann Heinrich Winckler z Jałowca koło Lubania (wyjątkowo Łużyce, obecnie województwo dolnośląskie) (ponownie w 1747, 1749, 1751, 1755 – był kolegą Jana Sebastiana Bacha i odkrywcą. Na jego wykłady uczęszczał Goethe – więcej na ten temat TUTAJ)
711. 1764/65 Johann Christian Pohl z Lubiatowa
(...)
803. 1810/11, Ernst Karl Wieland z Wrocławia (ponownie w latach: 1812/13, 1814/15, 1816/17)
Po założeniu uniwersytetu we Wrocławiu i zwłaszcza po zajęciu Śląska przez Prusy nastąpił znaczny spadek udziału Dolnoślązaków w kadrze zarządzającej na Uniwersytecie w Lipsku.
Jako ciekawostkę można wymienić Hermanna Brockausa, 885. rektora, który poślubił siostrę Richarda Wagnera – Otylię. Jego brat Heinrich również poślubił kolejną siostrę Wagnera – Luise. Bracia byli więc podwójnymi szwagrami słynnego kompozytora. U Brockhausów trzecią Wagnerównę – Cecylię – poznał księgarz Avenarius. Jego wnuk, słynny malarz Johann Maximilian Avenarius przyszedł na świat w Gryfowie Śląskim (więcej TUTAJ).
W momencie wybuch II wojny światowej rektorem w Lipsku był lekarz Arthur Knick, pochodzący z Wrocławia.
Z lipską uczelnią związani byli nie tylko profesorowie z Dolnego Śląska. W 1455 roku studia w Lipsku ukończył Caspar Elyan z Głogowa – znany wrocławski drukarz. To właśnie w jego warsztacie wydrukowane zostały statuty zawierające pierwsze znane polskie druki (więcej na ten temat TUTAJ).
Z kolei w XIX wieku w Lipsku studiował Paul Ehrlich z Strzelina. W 1878 roku na tej uczelni uzyskał tytuł doktora medycyny. Laureat nagrody Nobla w dziedzinie chemii – jest on uważany za ojca chemioterapii.
Warto nadmienić, że na liście studentów uniwersytetu znajdują się niezwykle znane osoby, artyści, naukowcy czy politycy. Także nobliści. Najczęściej wymieniane osoby to: Leibniz, Goethe (o jego odwiedzinach na Dolnym Śląsku i związkach z Dolnoślązakami TUTAJ), Friedrich Nietzsche (o jego związkach z Dolnoślązakami TUTAJ), Robert Schumann, Richard Wagner (o jego odwiedzinach na Dolnym Śląsku i związkach z Dolnoślązakami TUTAJ), Tycho Brahe, Georgius Agricola czy Angela Merkel. Na uczelni studiowało wielu Polaków. W 1629 roku rektorem został Janusz Radziwiłł, który jako postać literacka występuje w „Potopie” Henryka Sienkiewicza.
Tragedia i nowe życie
Naloty w czasie II wojny światowej doprowadziły do zniszczenia 60 proc. uniwersyteckich budynków i 70 proc. księgozbioru. Uczelnia jednak została reaktywowana. Od 1991 roku ponownie nazywa się Uniwersytet w Lipsku. W 2009 roku szkoła świętowała 600-lecie.
Dwa lata później nastąpił przełom w historii uczelni. Po raz pierwszy kobieta została szefową tej szacownej instytucji naukowej. Beate Schücking jest pierwszą rektorką w historii Lipska. Objęła urząd jako 968. osoba u sterów szkoły założonej przez Dolnoślązaków. Jej krewni związani są zarówno z historią Lipska, jak i Dolnego Śląska. Dziadek ze strony ojca Beate Schücking - Walther Schücking, był niemieckim liberalnym politykiem, profesorem prawa międzynarodowego i pierwszym niemieckim sędzią w Stałym Trybunale Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze! Tytuł profesora otrzymał w 1900 roku we Wrocławiu jako... 25 latek!
Był wówczas najmłodszym profesorem nadzwyczajnym w Prusach. Za swoje działania na rzecz pokoju i sprawiedliwości był 29 razy nominowany do nagrody Nobla. Jego brat – dziadek stryjeczny rektorki w Lipsku – prof. Levin Ludwig Schücking w latach 1916-1925 był profesorem anglistyki i literatury angielskiej na Uniwersytecie Wrocławskim (Universität Breslau).
polecam posty z tagiem:
#nauka, #uniwersytet, #historia, #ciekawostka
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz