Już w lutym zapowiadają nadejście wiosny! Są śnieżnobiałe, z nazwy i barwy "zimowe", ale symbolizują odrodzenie życia i bujnej zieleni. Zdarza się, że przebijają się przez warstwę śniegu lub lodu, czasami ich kwiaty pokrywa nowy opad…. Śnieżyczka przebiśnieg i śnieżyca wiosenna są niezwykłymi ozdobami lasów i polan. Ich obecność da się również zauważyć w sztuce, literaturze oraz muzyce! Inspirują nie tylko do radosnych spacerów, ale i do tworzenia!
W tym wpisie zaproszę do poznania miejsc, w których spotkać można wspaniałe łany kwitnących śnieżyczek i śnieżyc, ale też do poznania utworów i dzieł, w których pojawiają się te wczesnowiosenne kwiaty. Wybrałem kilka pieśni, które napisane zostały przez poetów i kompozytorów związanych z Dolnym Śląskiem – mieszkańców tego regionu! To piękne perełki wykonywane wciąż przez wspaniałych artystów na całym świecie. Przejrzałem też stare zielniki i książki botaniczne dotyczące przyrody Śląska i Sudetów. Tam również znaleźć można rozmaite ciekawostki!
Oto kolejny wpis z cyklu „Z lasów, pól i ogrodów” – poświęcony niezwykłym roślinom i grzybom, które nie tylko cieszą nas w naturze, ale i są symbolami, bohaterami dzieł sztuki i literatury. Tym razem wiosenna para!
Śnieżyczka przebiśnieg po łacinie (w języku nauki) nazywa się Galanthus nivalis. Nazwa łacińska pochodzi od greckich słów „gála” – mleko i „ánthos” – kwiat. Jest to więc mleczny kwiat. Z kolei nazwa gatunkowa „nivalis” znaczy w łacinie – śnieżny, ośnieżony. Jest to gatunek rośliny należący do rodziny amarylkowatych. Powszechnie kojarzony jako symbol przedwiośnia, gdyż kwitnie już od lutego. Śnieżyczki są zatem jedną z najwcześniej zakwitających roślin. Inne, ludowe nazwy tej rośliny to: gładysz, śnieguła, śniegułka, śnieżyca i przebiśnieg. Od razu rzuca się w oczy to, że określenia te bardzo niewiele lub nawet wcale nie różnią się od nazw zupełnie innej rośliny - śnieżycy wiosennej, która również ma takie pospolite imiona. W języku niemieckim (naukowym i gwarowym) śnieżyczkę nazywa się: Kleine Schneeglöckchen, Gewöhnliches Schneeglöckchen, Schneeblümchen, Schneeflocken, Schneegaken, Schneegallen itp. Część z tych nazw używana była dawniej na Śląsku. Większość nazw kojarzona jest z śniegiem („Schnee”) z uwagi na porę roku i biel kwiatów rośliny. Nazwa „Glöckchen” pochodzi od dzwonkowego kształtu kwiatów. Piękne śnieżyczki można spotkać nie tylko w ogrodach. W różnych miejscach rosną one dziko w wielkich skupiskach. Właśnie Dolny Śląsk jest tym regionem, w którym roślina ta występuje w skali Polski szczególnie okazale. Na piękne łany tej rośliny można natrafić m.in. w Parku Krajobrazowym Doliny Bystrzycy, ale też w Wąwozie Lipy czy nad Stawami Milickimi i w Dolinie Odry. Najczęściej śnieżyczki można spotkać tak, gdzie rosną dęby i buki. Jest to roślina częściowo objęta ochroną prawną! Zalicza się do gatunków miododajnych.
Jako historyczną ciekawostkę naukową podam dzieło, które napisał śląski przyrodnik, Karl Gustav Wilhelm Stenzel (urodzony 21 listopada 1826 roku we Wrocławiu, zmarł 30 marca 1905). Ten botanik i wrocławski nauczyciel opublikował w 1890 roku na łamach serii "Bibliotheca Botanica" artykuł pod tytułem „Blütenbildungen beim Schneeglöckchen (Galanthus nivalis) und Samenformen bei der Eiche (Quercus pedunculata) gesammelt”. Znaleźć tam można nie tylko wyczerpujący naukowy opis rośliny, miejsce jej występowania, ale i ilustracje. Dodam, że siostrą autora tego tekstu była nauczycielka i pisarka Hedwig Haberkern z domu Stenzel, autorka tekstów piosenki dla dzieci „Schneeflöckchen, Weißröckchen”.
Na opis śnieżyczki, wraz z nazwami ludowymi, natrafić można w dziełach znakomitych śląskich botaników, jak Heinrich Gottfried von Mattuschka („Flora Silesiaca…” 1776) czy Emil Fiek („Flora von Schlesien….” 1881). Autorzy podają m.in. miejsca występowania rośliny.
Śnieżyca wiosenna nazywa się po łacinie Leucojum vernum. Określenie to pochodzi od greckich słów "leucon ich" – biały fiołek. W Polsce śnieżyca rośnie głównie w Sudetach i Karpatach. Podobnie jak śnieżyczka należący do rodziny amarylkowatych. W języku niemieckim nazywa się naukowo i potocznie: Frühlings-Knotenblume, Märzenbecher, Märzbecher, Märzglöckchen i Großes Schneeglöckchen (nazwa niemal identyczna jak w przypadku śnieżyczki). Śnieżyca kwietnie od lutego. Spotkać ją można w lasach, nad potokami, szczególnie w Sudetach. Wspaniałe połacie śnieżycy występują w Górach Kamiennych, Górach Stołowych, Rudawach Janowickich, Górach Kaczawskich.
Z uwagi na podobieństwo jej nazwy, jest mylona lub kojarzona z śnieżyczką przebiśniegiem.
Na opis śnieżycy, wraz z nazwami ludowymi, również natrafić można w dziełach znakomitych śląskich botaników, jak Heinrich Gottfried von Mattuschka („Flora Silesiaca…” 1776) czy Emil Fiek („Flora von Schlesien….” 1881). Autorzy podają m.in. miejsca występowania rośliny.
Zwróciłem uwagę, że śnieżyca i śnieżyczka często bywają mylone i nazywane identycznie. Nie tylko w języku polskim. Nazwa Schneeglöckchen w języku niemieckim była używana zamiennie wobec tych dwóch gatunków. Właśnie ta nazwa, niesprecyzowana, pojawia się w pieśniach, jako utworach literackich i muzycznych. Wybrałem kilka z nich. To takie utwory, których twórcy związani byli z Dolnym Śląskiem i Sudetami!
- Carl Maria von Weber i Georg Friedrich Konrad Ludwig Gerstenbergk: "Das Mädchen an das erste Schneeglöckchen"
Pieśń pochodzi ze zbioru „6 Lieder” op.71 z około 1819 roku. Autor muzyki - Carl Maria von Weber - od 1804 pełnił funkcję kierownika muzycznego opery we Wrocławiu. Został szefem ważnej instytucji jako ledwie 18-letni artysta! W latach 1806–1807 działał na dworze księcia Eugeniusza Wirtemberskiego w miejscowości Pokój na Opolszczyźnie. Weber w czasie pobytu we Wrocławiu planował napisanie opery o Liczyrzepie. Na Śląsku kompozytor napisał kilka swoich utworów. Gerstenbergk był partnerem Joanny Schopenhauer (o jej wizycie w Sudetach i na Śląsku pisałem TUTAJ). Więcej o Weberze TUTAJ.
***
- Robert Schumann i August Heinrich Hoffmann von Fallersleben: "Frühlingslied"
Pieśń wiosenna romantycznego kompozytora do słów profesora Uniwersytetu Wrocławskiego pochodzi z cyklu „Lieder-Album für die Jugend” op. 79. Pieśń skomponowana została około 1849 roku. Schumann był wybitnym romantycznym kompozytorem niemieckim. Jego żona, Clara, była znaną pianistką, która często występowała na Dolnym Śląsku (na ten temat TUTAJ). Z kolei August Heinrich Hoffmann von Fallersleben w 1823 roku został powołany na stanowisko kustosza biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 1830 był we Wrocławiu profesorem języka i literatury niemieckiej. Zapisał się jako aktywny uczestnik życia intelektualnego stolicy Dolnego Śląska. Z regionem był związany przez 20 lat. Badał tutejszy folklor i historię literatury i wydawał własne dzieła. W jego tomie „Gedichte. Neue Sammlung” wydanym we Wrocławiu w 1837 roku znajduje się pieśń "Frühlingslied". Zaczyna się od słów: „Schneeglöckchen klingen wieder, Schneeglöckchen bringen wieder…”
- Erich Wolfgang Korngold i Joseph von Eichendorff: „Schneeglöckchen”
Pieśń pochodzi z cyklu „6 Einfache Lieder” op. 9 z 1911 roku. Erich Wolfgang Korngold był austriackim kompozytorem, dyrygentem i pianistą związanym z Hollywood. Jego wpływ na rozwój muzyki filmowej był ogromny. Był laureatem dwóch Oscarów za najlepszą muzykę do filmów. Był „cudownym dzieckiem”, komponującym od wczesnego dzieciństwa. Jego utwory, w tym opery i balety, popularne były w przedwojennym Wrocławiu.
Joseph Karl Benedikt Freiherr von Eichendorff urodził się 10 marca 1788 w Łubowicach (dziś w powiecie raciborskim), a zmarł 26 listopada 1857 w Nysie, gdzie zachował się jego grób. Eichendorff był poetą wysoko cenionym, tłumaczonym na inne języki, w tym polski, i do dziś jest chętnie czytany. W 1801 roku Józef wraz ze swym o dwa lata starszym bratem Wilhelmem został wysłany do katolickiego gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Tam uczył się i uzyskał maturę. Między rokiem 1855 a 1857 mieszkał i pisał w Nysie. Spędzał też czas w sudeckim zamku Javorniku (historycznie Dolny Śląsk) na dworze Heinricha Förstera, biskupa wrocławskiego. Pomnik Eichendorffa znajduje się m.in. w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Do słów Eichendorffa muzykę napisało wielu znamienitych kompozytorów od Schumanna, Brahmsa i Mendelssohna po Pendereckiego. Inne posty związane z Eichendorffem TUTAJ.
Był to 30. odcinek z cyklu „Z lasów, pól i ogrodów”. Przedstawiam w nim ciekawe rośliny (i nie tylko). Takie, które nie tylko zachwycają swoim wyglądem w naturze, ale mają też ważne miejsce w kulturze (w archiwalnych postach m.in.: naparstnica, poziomka, dziurawiec, zawilec, len, lipa, przywrotnik, magnolia, narcyz, wawrzynek, różeniec, zimowit, cis, dziewięćsił, wrotycz, trzmielina, muchomor, bluszcz, niecierpek, niezapominajka, czartawa, róża, bez czarny, ciemiernik, jemioła, przetacznik, łubin, mniszek, miesiącznica...) Zapraszam >>> TUTAJ.
Polecam również posty oznaczone tagami:
#kwiaty, #ciekawostka, #muzyka
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz