Przegląd kilku wybranych ciekawostek dotyczących bitwy pod Legnicą i najazdem Tatarów, czyli najeźdźców "z piekła rodem".
Bitwa ta uznawana jest za jedną z najważniejszych w średniowieczu. Była częścią I najazdu mongolskiego na Polskę. Są z nią związane liczne niejasności i kontrowersje. Chodzi m.in. o wtórne, niepewne relacje kronikarskie z przebiegu walk, lokalizację pola bitwy, sporną kwestię użycia domniemanej broni chemicznej czy też dokładne okoliczności śmierci księcia Henryka. Pomimo wielu uwag, bitwa ta stała się doniosłym symbolem i niezwykle ważnym wydarzeniem w historii Śląska i Polski.
Jana Długosza Kanonika Krakowskiego Dziejów polskich ksiąg dwanaście, tłumaczenie profesora UJ Karola Mecherzyńskiego, 1868 (Google Books) - część IV księgi poświęcona bitwie pod Legnicą
To wątki, na które zwykle nie zwraca się uwagi, zwłaszcza w popularnych opracowaniach. Jednak numerologia, która była niezwykle ważna od antyku i szczególnie ceniona w średniowieczu czy baroku, daje ciekawe konteksty w powiązaniu z datą bitwy pod Legnicą. Wielu komentatorów zwraca uwagę, że czas najazdu: AD 1240/41 pokrywa się z datą AM 5000/5001 w kalendarzu hebrajskim, który określa czas od stworzenia świata. Do bitwy doszło więc w bardzo specyficznym okresie. Panowały wówczas nastroje eschatologiczne i rozmaici badacze pism tajemnych prorokowali nadejście Antychrysta lub ponowne przyjście Chrystusa - co jak wiadomo wiąże się z wizjami opisanymi w Apokalipsie św. Jana. M.in. w "Genghis Khan and the Making of the Modern World" czytamy, że katastroficzne oczekiwania dotyczące lat 1240/41 były bardzo widoczne w kronikach i pismach i silnie związane z biblijną numerologią. W "Tartars, Jews, Saracens and the Jewish–Mongol 'Plot' of 1241" czytamy, że wręcz oczekiwano, że rok 1240 będzie czasem przyjścia Mesjasza. Bitwę pod Legnicą w kontekście takich rozważań wspominają m.in. autorzy "Toward the Millennium: Messianic Expectations". Warto nadmienić, że badacze tych teorii wspominają m.in. o talmudycznym przesądzie, według którego dzieje świata, którego istnienie zostało przewidziane na 6000 lat, podzielone były na trzy okresy. Do bitwy doszło na samym początku ostatniego, szóstego milenium w 5001 roku, które miało być schyłkowym czasem nadejścia Mesjasza i jego walki z wrogami. Mając na uwadze rozmaite świeże przesądy dotyczące roku 2000 według rachuby gregoriańskiej, sami możemy powspominać, jak rozmaite wydarzenia urastały do rangi zwiastunów w tak przełomowym czasie. Kończyło się jedno tysiąclecie a zaczynało następne. Tak samo było w 1241 roku, ale w ujęciu hebrajskim. W dodatku w aurze klęski i najazdu obcych. Dawało to do myślenia. Tymczasem w Biblii mamy taki cytat: "A gdy się skończą tysiąc lat, będzie rozwiązan szatan z ciemnice swojéj i wynidzie i będzie zwodził narody, które są na czterech węgłach ziemie, Goga i Magoga, i zbierze je na walkę, których liczba jest jako piasek morski" (Apokalipsa w tłumaczeniu Wujka). Właśnie Gog i Magog – postać lub naród występujący w Biblii w kontekście apokaliptycznym związanym z najazdem - utożsamiany był z Tatarami. Na taką paralelę uwagę zwrócił m.in. w "Der Presbyter Johannes in Sage und Geschichte: ein Beitrag zur Voelker- und Kirchenhistorie und zur Heldendichtung des Mittelalters" w 1870 niemiecki orientalista Gustav Salomon Oppert. Z kolei inni historycy i badacze zwracają uwagę na tzw. narrację spisku żydowsko-tatarskiego. Mowa o nim m.in. w "Narratives of Violence, Suffering and Eschatology: Depictions of the Jews in the Chronica Majora of Matthew Paris", gdzie interpretacji poddana została jedna z średniowiecznych kronik. Również tam pojawia się wątek Gog i Magog oraz obrazy biblijnego Armagedonu, który miał się ziścić na oczach średniowiecznych mieszkańców Europy, kiedy Ziemia miała wedle biblijnej rachuby 5000 lat. Żydów utożsamiano z zewnętrznymi wrogami, którzy mogą być po stronie najeźdźców, chcących zniszczyć cywilizację chrześcijańską. W tym kontekście autorzy opracowań historycznych zwracają uwagę, że nie było przypadku w tym, że kilka tygodni po klęsce na Śląsku doszło do antyżydowskiego pogromu w Frankfurcie. Tym sposobem bitwa pod Legnicą ma swoje miejsce nie tylko w historii Śląska, ale w niezwykłej narracji związanej z przepowiedniami o końcu świata!
bitwa pod Legnicą, wystawa w Muzeum Miedzi w Legnicy, oddział Akademia Rycerska
Zdania legnickie
To domniemane, starsze od henrykowskich, historyczne polskie słowa. Słynne Zdania Legnickie to: „Biegajcie, biegajcie" (wypowiedziane być może przez żołnierza ruskiego w tatarskiej służbie) oraz „Gorze się nam stało" (wypowiedziane przez księcia Henryka Pobożnego). Zdania te są związane z ważną średniowieczną potyczką - bitwą pod Legnicą w 1241 roku. Zdaniem badaczy (za „Średniowiecze”) słowa te zostały spisane około 1260 roku w hipotetycznej kronice autorstwa pochodzącego z Śląska poety Wincentego z Kielczy. Dokument ten nie zachował się. Prawdopodobnie z tego źródła mógł korzystać Jan Długosz, pisząc – mniej więcej 200 lat później! - w drugiej połowie XV własne roczniki „Historii Polski" (za: „Podstawowe wiadomości gramatyki historycznej języka”). Zdania Legnickie uznaje się tym samym za najstarsze udokumentowane polskie wypowiedzi i zarazem jedne z najstarszych zapisanych zdań w języku polskim.
Kościół Marii Panny w Legnicy - według źródeł właśnie w tej świątyni książę modlił się przed bitwą z Mongołami. Niemal 650 lat później to miejsce odwiedził 21-letni Wyspiański – witraż z księciem oraz tablica upamiętniająca wizytę pisarza
W 1890 roku Stanisław Wyspiański odbył podróż po zachodzie Europy. Trafił też na Dolny Śląsk. Był między innymi w Legnicy. Pamiątką po tym są jego listy oraz echa tych odwiedzin w jego twórczości artystycznej. Chodzi o projekt witraża z Henrykiem Pobożnym dla katedry na Wawelu w Krakowie oraz rapsod o tym piastowskim księciu z Dolnego Ślaska. W Legnicy znajduje się też upamiętnienie odwiedzin artysty - tablica na ścianie kościoła Mariackiego.
współczesny witraż z księciem Henrykiem pod Legnicą zrealizowany według projektu Wyspiańskiego, oraz kopia nagrobka księcia - eksponaty w Muzeum Bitwy pod Legnicą w Legnickim Polu
Muzeum Bitwy Legnickiej to oddział Muzeum Miedzi w Legnicy. Placówka została otwarta w 1961 w kościele pod wezwaniem świętej Trójcy i Najświętszej Marii Panny w Legnickim Polu. Na ekspozycji można podziwiać pamiątki związane z bitwą oraz dzieła nawiązujące do jej historii.
eksponaty z Muzeum Bitwy Legnickiej w Legnickim Polu
Obok muzeum znajduje się Bazylika św. Jadwigi w Legnickim Polu – obiekt z listy Pomników Historii RP – perła baroku na Śląsku. Ołtarz główny w tej niezwykłej świątyni jest dziełem flamandzkiego malarza Johanna Franza de Backera. Przedstawia odnalezienie ciała księcia Henryka Pobożnego przez św. Jadwigę (jego matkę) i księżnę Annę.
ołtarz główny w bazylice w Legnickim Polu, scena odnalezienia zwłok księcia Henryka pozbawionego głowy przez Tatarów
Nagrobek księcia Henryka, poległego pod Legnicą, znajduje się w lapidarium na wystawie „Śląska rzeźba kamienna XII–XVI w.” w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
nagrobek Henryka Pobożnego
***
polecam również:
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Zapraszam!
- dodaj do zakładek i odwiedzaj:
- polub i obserwuj – codziennie rocznice, wspomnienia i upamiętnienia:
kilkadziesiąt nowych postów miesięcznie: Dolny Śląsk, Sudety, historia, przyroda, sztuka, muzyka, ciekawostki!
ponad 1200 galerii na Facebooku
ponad 2500 postów na blogu
niezależny, autorski projekt
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz