Zdrowie i medycyna – dolnośląskie i sudeckie konteksty! (GALERIA, ciekawostki: słynni lekarze, nobliści, farmaceuci, apteki, uzdrowiska, sanatoria i nie tylko)

„Szlachetne zdrowie, nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz...” - zauważył wieki temu w swojej fraszce Kochanowski. Trafne spostrzeżenie. Zdowie, bezcenny dar, to kruchy stan naszego ciała i umysłu. Kiedy coś jest nie tak – szukamy pomocy. By wróciło do nas upragnione zdrowie, korzystamy z wiedzy, doświadczenia i umiejętności lekarzy oraz farmaceutów. Ogromną wagę mają też miejsca związane z leczeniem: sanatoria, szpitale, uzdrowiska i apteki. Nie bez znaczenia są też medykamenty: to często zioła, czyli rośliny mające właściwości lecznicze. 

Na Dolnym Śląsku od wieków zdrowie było ważnym tematem. Świadczą  tym tradycje laborantów, nazwiska wybitnych i zasłużonych lekarzy, rozwój kompleksu uzdrowisk czy też pionierskie sanatoria oraz apteki, których początki sięgają średniowiecza. Na Dolnym Śląsku zdrowia szukali też znani pacjenci uzdrowisk i sanatorów: Chopin, Hoffmann, Zamenhof, Żmichowska, Wieniawski i wielu innych. 

Szpital Wysoka Łąka w Kowarach

dawne sanatorium w Sokołowsku 

Zapraszam do korzystania z wpisów, które związane są z tematyką zdrowia. Do tego kilka zdjęć (w artykułach, które wspominam dodatkowe galerie - linki w opisach). 

WYBÓR CIEKAWOSTEK 

Asklepios (Eskulap) - bóg lekarzy - w Szczawnie-Zdroju (zakład przyrodoleczniczy) oraz w parku przy sanatorium w Sokołowsku 

Maseczki i rękawice chirurgiczne - doktor Jan Mikulicz-Radecki, wielki pionier i Dolny Śląsk
>>> (więcej w linku) Jan Antoni Mikulicz-Radecki (Johann Freiherr von Mikulicz-Radecki, urodzony 16 maja 1850 w Czerniowcach, zmarł 14 czerwca 1905 we Wrocławiu, pochowany w Świebodzicach). Lekarz, chirurg. Publikacje naukowe podają, że był pionierem w stosowaniu antyseptyki i aseptyki.

Mikulicz i jego dom w Świebodzicach 

Podwójne życie niezwykłego lekarza z Kudowy: leczył księcia anarchistów i wybitnych noblistów (Raphael Friedeberg – między sudeckim uzdrowiskiem a alpejską komuną na „Górze Prawdy”)

>>> (więcej w linku)  Na jego nazwisko można natrafić między innymi w międzywojennych książkach adresowych Hrabstwa Kłodzkiego, ale też w biografiach takich osób, jak Hermann Hesse czy Piotr Kropotkin. Bez Friedeberga nie ma też poważnej literatury na temat działalności ruchu Lebensreform i komuny w szwajcarskiej Asconie w Alpach Lombardzkich. Chodzi o wyjątkową osadę Monte Verità, którą odwiedzali słynni pisarze, muzycy, artyści, naukowcy, myśliciele i działacze na początku XX wieku. Ta oaza „odmieńców” zapowiadała nadejście ruchu hippisowskiego kilkadziesiąt lat później! 

Świadek przełomu – jak Dolnoślązak zapisał się w historii medycyny! (o lekarzu z Legnicy na wykładach w 1540 roku)

>>> (więcej w linku)  W 1540 roku w Bolonii dokonało się przełomowe zdarzenie. Studenci medycyny uczestniczyli w pierwszej publicznej, naukowej sekcji zwłok. Świadkiem tego epokowego procesu był naukowiec z Legnicy! W latach 50. ubiegłego wieku jego notatki z pamiętnych wykładów ujrzały po wiekach zapomnienia światło dzienne. Dzięki pracy badacza z Królewskiej Biblioteki w Sztokholmie nazwisko Baldasara Heselera, zawiązanego z Legnicą, Wrocławiem i Złotoryją, pojawiło się w podręcznikach na całym świecie. 

rekonstrukcja gabinetu lekarskiego - Muzeum Kolei w Jaworzynie Śląskiej 

Wrocławski okulista – pionier i lekarz wielkich (Cohn, zasługi, pacjenci: odkrywca Troi i żona Wagnera)

>>> (więcej w linku) Wrocławska medycyna na przełomie XIX i XX wieku była kuźnią światowej sławy talentów. Jednym z niezwykle zasłużonych lekarzy był wybitny specjalista – Hermann Cohn. Ten okulista nie tylko zapisał się w dziejach jako pionier profilaktyki i badań widzenia, ale też jako autorytet, któremu swoje zdrowie zawierzyli m.in. odkrywca Troi i Myken oraz dyrektorka festiwalu w Bayreuth, uznawana a jedną z najbardziej wpływowych kobiet XIX wieku.

grób Cohna na cmentarzu we Wrocławiu 

Światowej sławy autorytet naukowy z sudeckiego miasta (Viktor Hamburger z Kamiennej Góry: uczeń noblisty i mentor noblistów)

>>> (więcej w linku) Był wybitnym badaczem i specjalistą w dziedzinie embriologii rozwojowej. Jest uznawany za współodkrywcę czynnika wzrostu nerwów, za co jego uczniowie i współpracownicy otrzymali w 1986 roku nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Pominięcie wkładu Hamburgera w to odkrycie było szeroko komentowane. Laureatka Nobla w swoim odczycie nie tylko podziękowała kamiennogórskiemu profesorowi za badania, ale i dedykowała mu cały wykład noblowski wygłoszony podczas odbierania nagrody. 

Noblista od bakterii i jego pionierskie artykuły we Wrocławiu (Koch na Dolnym Śląsku)

>>> (więcej w linku) Jego odkrycia przyczyniły się do zrozumienia i zwalczania wielu chorób, które dręczą ludzkość. Na wielki talent naukowca uwagę zwrócili wrocławscy badacze! To właśnie stolica Dolnego Śląska była miejscem bakteriologicznego debiutu Roberta Kocha. Tu zaczęła się jego sława i droga, na której dokonał fundamentalnych dla cywilizacji odkryć. 

symbolika medyczna, jeden z grobów na cmentarzu we Wrocławiu 

650 lat kamiennogórskiego aptekarstwa
>>> (więcej w linku) Długa i ciekawa historia farmacji w śląskim mieście. Rok po śmierci Bolka II, który wcześniej wyswobodził Kamienną Górę z rąk czeskich słynnym fortelem trojańskim, dzięki przywilejowi wdowy po księciu, w średniowiecznym miasteczku, które liczyło wówczas 77 lat, powstała jedna z pierwszych śląskich aptek. Związany był z nią barokowy pionier, o którym pisali światowej sławy historycy farmacji. Z kamiennogórskim aptekarstwem wiążą się też inne ważne nazwiska, jak Schlöffel czy Gadamer. 

Sudeckie szpitale niczym z Czarodziejskiej Góry, czyli swojskie Davos (Sokołowsko, Kowary i Kamienna Góra)
>>> (więcej w linku) 24 marca, w rocznicę odkrycia bakterii powodujących gruźlicę, obchodzony jest World Tuberculosis Day, Światowy Dzień Gruźlicy. Choroba ta odcisnęła wielkie piętno na historii człowieka i kulturze. Pojawia się na kartach książek, dzieł muzycznych i teatralnych oraz w sztukach plastycznych. Pochłonęła wiele ofiar, nie tylko wśród artystów (w 2019 roku wypada 170. rocznica śmierci Chopina). Trzeba pamiętać, że to w niewielkiej sudeckiej wsi powstał pierwszy w Europie szpital leczący suchoty! Dziś mówi się o tej wsi Śląskie Davos. Ale to alpejski kurort powinien nazywać się szwajcarskim Sokołowskiem. Tam 160 lat temu powstał pionierski ośrodek leczenia choroby. 170 lat temu zaś urodził się polski specjalista od gruźlicy, któremu sudecka miejscowość zawdzięcza swoją obecną nazwę. 

Mieroszowski lekarz-aptekarz ze słynnej Leopoldiny (i jego późniejsi sudeccy koledzy)
>>> (więcej w linku) 15 sierpnia 1672 roku Melchior Friebe (Fribe, Frieben) został włączony w poczet uczonych zasiadających w Niemieckiej Akademii Przyrodników Leopoldina. To prestiżowa, po dziś znacząca instytucja, najstarsza tego typu nieprzerwanie działająca na świecie. Niemal 200 jej członków to nobliści. Friebe, urodzony w XVII wieku w Mieroszowie pod Wałbrzychem, był 43. członkiem szacownego grona naukowego. Najprawdopodobniej pierwszym mieszkańcem Sudetów w składzie Leopoldiny. 

pomnik w Cieplicach nawiązujący do historii leczniczych źródeł uzdrowiska u stóp Karkonoszy 

Cykl o XVII-wiecznym aptekarzu z Kamiennej Góry 
#Vielheuer
szczególnie polecam: 
Odkrywam kamiennogórską księgę – cz. VIII – AUTOR – życie, twórczość i dziedzictwo tajemniczego aptekarza
>>> (więcej w linku) Garść informacji na temat autora omawianego dzieła – pionierskiej i tajemniczej księgi aptekarza z Kamiennej Góry. Będzie o kilku faktach z jego życia, o jego dziele oraz o tym, dlaczego jest tak niezwykłe. Przyjrzymy się nauce w XVII wieku, wielkiej encyklopedii z XVIII wieku oraz wielu innym źródłom. Odwiedzimy Wrocław, Kamienną Górę i nie tylko. 

Odkrywam kamiennogórską księgę – cz. VI: wszystkie „straszne” dodatki „e” i co jeszcze w baroku było znane?
>>> (więcej w linku) W tym odcinku sprawdzamy składy specyfików z drogerii i sklepowych półek. Następnie zajrzymy do barokowego starodruku, by sprawdzić, czego współcześnie używamy w farmacji, produkcji spożywczej czy kosmetologii! W starej aptecznej księdze z Kamiennej Góry znajdziemy m.in. substancje ukrywające się w składach pod kodami E 120, E 132, E 170 czy E 414. Ale też mannę z nieba, mleko księżycowe z jaskini czy masę perłową. To i jeszcze więcej ciekawostek! 

Odkrywam kamiennogórską księgę – cz. IV – AKCENTY POLSKIE, ŚLĄSKIE I KARKONOSKIE
>>> (więcej w linku) Niezwykłe, barokowe dzieło kamiennogórskiego aptekarza aż kipi ciekawymi kontekstami. Kolejną część poznawania „Gründliche Beschreibung fremder Materialien und Specereyen Ursprung” poświęcimy... najbardziej regionalnym i swojskim wątkom. Będzie m.in. o superroślinie z Karkonoszy, kamieniołomie w Kamiennej Górze, soli z Wieliczki, bursztynie z Gdańska, daktylach pierwszego polskiego egiptologa oraz tolerancyjnym Lesznie. 

Muzeum Farmacji we Wrocławiu - medycyna arabska 

Czarodziej dźwięków kontra psychiatra – o tym jak Dolnoślązak zdiagnozował obłęd u geniusza (doktor z Lwówka ostrzega przed Wagnerem!)
>>> (więcej w linku) Czy jeden z najbardziej wpływowych artystów w dziejach był faktycznie poważnie chory psychicznie, a obcowanie z jego twórczością jest szkodliwe dla zdrowia? Te śmiałe tezy za życia Wagnera, bo o nim mowa, głosił młody psychiatra pochodzący z Dolnego Śląska. Theodor Puschmann uznawany jest za zasłużonego naukowca, który położył podwaliny pod historię medycyny. Jako młody, początkujący praktyk, tuż po obronie doktoratu narobił sporego fermentu publikując obszerne studium na temat przypadku sławnego kompozytora i teoretyka Ryszarda Wagnera. 

Muzeum Farmacji we Wrocławiu 

Muzeum Farmacji we Wrocławiu 

Schwenckfeld vs. Schwenkfeld - przyrodnik a reformator wiary (dwóch ciekawych Ślązaków)
>>> (więcej w linku) Zajmował się naturą i zyskał miano śląskiego Pliniusza, położył wielkie zasługi pod badanie leczniczych źródeł.

Ojciec uzdrowiska – August Zemplin i Szczawno-Zdrój
>>> (więcej w linku)  Na początku XIX wieku do ówczesnego Salzbrunn, czyli Szczawna, sprowadził się młody ambitny lekarz. Doktor August Zemplin swoją pracowitością i pomysłowością przyczynił się do rozkwitu i popularyzacji kurortu pod Wałbrzychem. 

Eskulap i Higiena - hala spacerowa w Szczawnie-Zdroju 

IQ – wynalazek z Wrocławia (Stern i jego praca na Dolnym Śląsku)
>>> (więcej w linku)  Próbowaliście już robić test na inteligencję? Liczyć swój iloraz? W internecie roi się (wynik wyszukiwań to miliony stron poświęconych temu zagadnieniu!) od tego typu testów. Są też liczne publikacje. Tuż po II wojnie światowej zostało nawet założone specjalne stowarzyszenie ludzi o wysokim ilorazie inteligencji: Mensa International. Kiedy i gdzie narodził się pomysł, by mierzyć zdolności rozumu? Okazuje się, że stało się to ponad 100 lat temu... we Wrocławiu!


Niezwykłe osoby:
Alfred Marcin Sokołowski - urodzony 11 listopada 1849 roku, zmarł 8 marca 1924 roku. Polski lekarz internista ftyzjatra, profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Związany z Sokołowskiem, gdzie praktykował w znanym pionierskim sanatorium leczenia gruźlicy. Po wojnie ta wieś w powiecie wałbrzyskim otrzymała nazwę właśnie na cześć tego lekarza. Sokołowski jest też patronem szpitala w Wałbrzychu.

Sokołowsko 

Ludwik Łazarz Zamenhof (Eliezer Lewi Samenhof, ײזער לוי זאַמענהאָף, Ludoviko Lazaro Zamenhof) - urodzony 15 grudnia 1859 roku w Białymstoku, zmarły 14 kwietnia 1917 roku w Warszawie. Był polskim lekarzem okulistą żydowskiego pochodzenia, opracował międzynarodowy język esperanto; ośmiokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla. Był kuracjuszem w Szczawnie-Zdroju.
Więcej TUTAJ

Bernhard Nocht (4 listopada 1857 w Landeshut/Kamiennej Górze na Dolnym Śląsku - 5 czerwca 1945 w Wiesbaden) - lekarz, specjalista chorób tropikalnych i zakaźnych oraz higieny, jego nazwisko nosi jeden z najsłynniejszych ośrodków leczenia chorób tropikalnych w Hamburgu (Bernhard-Nocht-Institut für Tropenmedizin). Badacz ten był w 1933 roku nominowany do Nagrody Nobla (za pracę nad leczeniem malarii chininą i plazmochininą oraz badania nad metodami leczenia beri-beri). Rok wcześniej, w 1932, został członkiem Niemieckiej Akademii Przyrodników Leopoldina (najstarszej instytucji tego typu na świecie)- w tym samym roku członkami tej organizacji zostali też m.in. Einstein i Maria Skłodowska-Curie. 

Z Legnicą związany był Gerhard Domagk, laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1939 roku.

zdrój Wojciech w Lądku-Zdroju 

Günter Blobel z Niegosławic koło Żagania, na historycznym Dolnym Śląsku, nagroda Nobla w dziedzinie medycyny w 1999 roku

Paul Ehrlich ( 14 marca 1854 w Strzelinie - 20 sierpnia 1915 w Bad Homburg) – niemiecki chemik i bakteriolog. Odkrywca salwarsanu przeciwko kile. Uważany jest za twórcę podstaw chemioterapii. Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny w 1908 roku.

We Wrocławiu mieszkał pochodzący z Świdnicy lekarz doktor Albert Neisser, autorytet w dziedzinie dermatologii (22. razy zgłaszany był do nagrody Nobla!). W jego willi często gościli słynni muzycy (np. Gustaw Mahler i Richard Strauss) czy pisarze (Hauptmann).

Na temat Neissera i Ehrlicha więcej TUTAJ.

medale pamiątkowe z wizerunkami słynnych lekarzy z Dolnego Śląska: Neissera i Ehrlicha, Muzeum Miejskie Wrocławia 

Ludwik Hirszfeld (nominowany do nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1950, zmarł we Wrocławiu w 1954 - jego imię nosi m.in. Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN imienia Ludwika Hirszfelda)

Więcej o noblistach i nominowanych z Dolnego Śląska i okolic TUTAJ. Polecam też wpis: Dzień Nauki Polskiej (ciekawostki z Dolnego Śląska i nie tylko)


niezwykłe miejsca:
Muzeum Farmacji we Wrocławiu 

Muzeum Farmacji we Wrocławiu 

Uzdrowiska na blogu:
(Szczawno-Zdrój, Jedlina-Zdrój, Lądek-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Polanica-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Świeradów-Zdrój, Cieplice Śląskie-Zdrój...)
tag: #uzdrowisko 

Szczawno-Zdrój 

Lądek-Zdrój 

Cieplice 

Duszniki-Zdrój 

Duszniki-Zdrój 

Świeradów-Zdrój 

Kudowa-Zdrój 

rośliny lecznicze:
posty z cyklu #zielnik oraz #z lasów i pól 

rośliny lecznicze: wrotycz i różeniec 

polecam posty oznaczone tagami:  #medycyna, #apteka, #farmacja, #uzdrowisko, #sanatorium 

Światowy Dzień Zdrowia przypada 7 kwietnia 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****