Na Dolnym Śląsku w wielu miejscach publicznych, w miastach oraz wioskach nie brakuje podobnych dzieł. Przedstawiam mój subiektywny zestaw plenerowych rzeźbiarskich ciekawostek z regionu, obok których trudno przejść obojętnie.
Na całym świecie od czasów antycznych wznosi się obiekty, które upamiętniają przedstawione osoby czy przedmioty. Podnoszą one estetykę okolicy lub wprowadzają inną ważną funkcję w krajobraz. Słynny był jeden z „7 cudów świata” tzw. Kolos z Rodos. W czasach współczesnych takimi kultowymi pomnikami i tym podobnymi konstrukcjami są choćby Statua Wolności w Nowym Jorku, Wieża Eiffela w Paryżu, Statua Chrystusa Zbawiciela w Rio de Janeiro. Także na Dolnym Śląsku nie brakuje zabytków i ciekawostek, z którymi turyści lubią się fotografować lub też takich, które wnoszą niezwykły klimat. Jedne są popularne – same w sobie stanowią niezwykłą atrakcję. Inne, choć mniej znaczące i niezwykłe, zasługują na uwagę. Oto mój subiektywny wybór 25 pomników, rzeźb ciekawych instalacji, które mają w sobie „to coś”. Są niezwykłe, upamiętniają nietuzinkowe osoby i wydarzenia, podkreślają genius loci danego miejsca, wyróżniają się artystyczna formą i intrygującym przekazem.
Fontanna z Szermierzem
To bodaj najbardziej fotogeniczna atrakcja w tym zestawieniu. Niewątpliwie jeden z „must have” jeżeli chodzi o architektoniczne tło na pamiątkowych fotografiach z odwiedzin Dolnego Śląska. Ten męski akt to dzieło profesora berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych Hugo Lederera. Posąg ustawiono na placu Uniwersyteckim 26 listopada 1904 roku. Co ciekawe rzeźba ma swojego autorskiego „klona” - zdobi on Zamek Czocha. Dodatkowo pierwowzorem tych dwóch pomników jest też model, który eksponowany jest w Muzeum Miejskim Wrocławia. W poszukiwaniu szermierza można więc odwiedzić aż trzy różne miejsca (w tym dwa we Wrocławiu).
wrocławski szermierz przy uniwersytecie
wersja z zamku Czocha
model w Muzeum Miasta Wrocławia
Pomnik ku czci Zwierząt Rzeźnych
Idąc z placu Uniwersyteckiego w kierunku rynku ulicą Więzienną, możemy lekko zboczyć z trasy i natrafić na ciekawą grupę rzeźb poświęconych zwierzętom. Ta ciekawostka znajduje się na ulicy Stare Jatki, gdzie już w średniowieczu znajdowały się zakłady związane z ubojem i handlem mięsem. Poszczególne elementy pomnika były wykonywane i montowane od lat 90. XX wieku do 2017 roku. Przedstawiają gatunki, które dostarczają ludziom pokarmu. Są to: gęś, koza, świnia, kogut, prosię, kaczka, królik, cielę. Same zwierzęta są urokliwe, jednak kontekst budzi u wielu osób na pewno spore uwagi. Dziękowanie naszym braciom mniejszym za ich służebny stosunek wobec człowieka (co kosztuje je też często życie), nie powoduje polepszenia losu zwierząt, choćby w hodowlach.
Pomnik ku czci Zwierząt Rzeźnych na wrocławskich Jatkach
Pomnik Anonimowego Przechodnia
Przy skrzyżowaniu ul. Świdnickiej z Piłsudskiego we Wrocławiu ustawiony jest jeden z najciekawszych pomników nie tylko w stolicy Dolnego Ślaska, Polsce, ale i Europie, a nawet na świecie! Dzieło z 2005 roku, wzorowane na instalacji „Przejście” Jerzego Kaliny z 1977, jest niezwykle intrygujące i zdobyło światowe uznanie oraz sławę. Pojawiło się w wielu uznanych zestawieniach promujących szczególnie ciekawe przykłady małej architektury.
Pomnik Anonimowego Przechodnia we Wrocławiu - fragment
Rzeźba Angelusa Silesiusa
W barokowym ogrodzie Ossolineum we Wrocławiu stoi pomnik poświęcony słynnemu śląskiemu XVII-wiecznemu mistykowi. To dzieło z 2007 roku, którego autorką jest Ewa Rossano. Angelus (Johannes Scheffler) jest postacią niezwykle ważną i wpływową (przyznawana jest nagroda jego imienia, patronuje placówkom i instytucjom). Na jego temat wspominam na blogu m.in. TUTAJ. Warto wspomnieć, że do jego słów muzykę pisał m.in. ceniony przez Bacha wielki barokowy kompozytor Buxtehude – na ten temat TUTAJ.
pomnik Silesiusa we Wrocławiu
Alegoria Rybołówstwa
Ten intrygujący pomnik ulokowany jest przy Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Rzeźbę wykonał pod koniec XIX wieku Christian Behrens. Dominującym elementem kompozycji jest głowa rybaka, nad którą kłębią się węże – symbole wody oraz niebezpieczeństwa, które niesie przyroda. Mityczny klimat tego dzieła i jego złowieszcze, dynamiczne oblicze sprawiają, że ma ono niezwykły artystyczny magnetyzm.
Alegoria Rybołówstwa przy gmachu Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Nawa na Wyspie Daliowej
Na niewielkiej wysepce Daliowej na Odrze we Wrocławiu, po rewitalizacji, w 2017 roku stanęła niezwykła konstrukcja. To dzieło Oskara Zięty. Projekt powstał w ramach Europejskiej Stolicy Kultury. Na kompozycję składa się ponad 30 stalowych łuków, które tworzą rodzaj bramy i amorficznej budowli. Nawa ulokowana jest przy zabytkowych budowlach (Uniwersytet, Ossolineum), z którymi tworzy ciekawe zestawienie.
rzeźba Nawa we Wrocławiu
Arlekin
Jest to rzeźba Alessando Mendiniego z 2018 roku. Projekt uznanego twórcy, doktora honoris causa wrocławskiej ASP, stanął przy teatrze muzycznym Capitol. To jedna z najbardziej kontrowersyjnych ozdób Wrocławia. „Arlecchino” kosztował miasto sporo. Teatralna wizja światowej sławy designera i teoretyka sztuki nie wszystkim przypadła do gustu (nie tylko z uwagi na koszta).
Arlekin przy tetrze Capitol we Wrocławiu
Orfeusz (z ptakami we włosach)
Głowa Orfeusza – mitycznego artysty - jest ozdobą, która ulokowana jest w szczególnym miejscu. W sąsiedztwie takich instytucji kultury, jak: Muzeum Teatru, Narodowe Forum Muzyki, Opera Wrocławska, Muzeum Miejsce Wrocławia. Rzeźba według projektu Theodora von Gosena z połowy XX wieku została wykonana przez Stanisława Wysockiego i Michała Wysockiego. Rzeźba została odsłonięta w 2016 roku.
Orfeusz przy NFM we Wrocławiu
We Wrocławiu znajduje się kilka wizerunków słynnego czeskiego świętego. Szczególny jest pomnik św. Jana Nepomucena na Ostrowie Tumskim – to największe dzieło rzeźbiarskie upamiętniające tego męczennika z Pragi. Monumentalna barokowa rzeźba położona jest na placu przed kolegiackim kościołem św. Krzyża. Łącznie z cokołem pomnik ma prawie 10 metrów wysokości. Oprócz świętego są tam postaci aniołów, amorków (są też unikatowe: łyse amorki!), a także płaskorzeźby z scenami z życia Nepomucena. Jest to dzieło Jana Jerzego Urbańskiego.
Inne przedstawienia Nepomucena TUTAJ.
Nepomucen na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu
Srający chłopek
Mieliśmy już świętych, mistyków, kultowe postaci kultury, alegorie... pora na coś bardzo przyziemnego, ale jakże niezwykłego. W Świdnicy znajduje się niezwykłe, już niemal 100-letnie, przedstawienie... mężczyzny załatwiającego potrzebę fizjologiczną. Pomnik przy oczyszczalni ścieków zdobył sławę i liczne interpretacje. Nazywa się go nawet „Bolkiem Myślicielem”. Atrakcja jest uznawana za historyczny kicz, ale i ewenement czyniący z niego doskonałą atrakcję dla poszukiwaczy nietuzinkowych pamiątek.
pomnik nazywany Srającym Chłopkiem ulokowany jest na obrzeżach Świdnicy
Duch Gór jak z horroru
Było "śmieszno" – teraz trochę "straszno". Pora na Ducha Gór. Figura prezentująca demoniczne, najstarsze wyobrażenie karkonoskiego Liczyrzepy znajduje się przed Muzeum Karkonoskie Tajemnice w Karpaczu. To realizacja z 2012 roku. Podobna figura jest też w Szklarskiej Porębie. Duch Gór jest wzorowany na postaci, którą na swojej mapie z XVI wieku umieścił Martin Helwig. Na temat Karkonosza i jego wizerunków również TUTAJ.
Duch Gór w Karpaczu
Mamut
Skoro mowa o mitycznym potworze, pora na prehistorycznego giganta. W Szczytnej u stóp Gór Stołowych stoi model mamuta. Potężna sylwetka zwierzęcia, które wyginęło wieki temu, znajduje się przy placu zabaw. Obecność tej rzeźby jest dość zaskakująca. W każdym razie mamut stał się jedną z atrakcji miasteczka.
mamut z Szczytnej
Orzeł na pamiątkę
Wspomniany wyżej mamut może się kojarzyć z bohaterem kreskówki lub odkryciami archeologicznymi. O wiele donioślejszym zwierzęcym symbolem jest orzeł. Niezwykły pomnik związany z tym ptakiem herbowym znajduje się w Ziębicach. Ponad miastem góruje wzniesienie, na którym postawiony jest ceramiczny orzeł piastowski upamiętniający 1000-lecie Państwa Polskiego. Jest to unikatowa rzeźba w takiej skali wykonana z takiego materiału.
Piastowski Orzeł w Ziębicach
Książęcy pies
Z Piastami śląskimi związany jest też pomnik innego zwierzęcia. Wiernego psa. Chodzi o figurę, która przedstawia czworonoga księcia brzeskiego. Przekazy mówią, że pomnik upamiętnia psa należącego do zasłużonego Jerzego II, Piasta związanego z Legnicą i Brzegiem, słynnego mecenasa sztuki z XVI wieku. Jego pies miał tragicznie zginąć. Został upamiętniony. Losy tej rzeźby były niezwykle zawiłe. Przez lata zdobiła ona park w Szczawnie-Zdroju. Oryginał wrócił wreszcie po długiej tułaczce do Brzegu, gdzie eksponowany jest w lapidarium zamkowego muzeum. Z kolei w szczawieńskim parku nadal znajduje się piękna replika wiernego psa. To jedna z ciekawych atrakcji uzdrowiska. O psach w sztuce TUTAJ.
pomnik psa w Szczawnie-Zdroju, kopia
pomnik psa,oryginał po powrocie do Brzegu
Byk i Europa
Ostatni w tym zestawieniu akcent zwierzęcy, a jednocześnie ciekawostka mityczna. Scena porwania księżniczki Europy przez Zeusa pod postacią byka. To kultowa mityczna opowieść, po którą sięgali wielcy artyści od Tycjana po Rembrandta. Z mitem wiążą się inne opowieści tebańskie oraz gwiazdozbiór zodiakalny. Europa jest zaś patronką kontynentu, a także księżyca Jowisza (czyli planety, która ma nazwę od rzymskiego odpowiednika Zeusa). W Jeleniej Górze znajduje się pomnik przedstawiający scenę. Dzieło wykonał armeński rzeźbiarz Vahan Bego w 2014 roku. Rzeźba znajduje się przy ul. 1 Maja i upamiętnia 10. rocznice wstąpienia Polski do Unii Europejskiej.
porwanie Europy w Jeleniej Górze
Żelazna Lipa
Pora na odrobinę flory. Nie tylko zwierzęta mają swoje pomniki. W pobliżu Zagórza Śląskiego, w Podlesiu, części wsi Olszyniec w gminie Walim znajduje się zabytkowe upamiętnienie drzewa. To żelazna lipa, pomnik na cześć drzewa, które upodobał sobie król pruski Fryderyk II w czasie wojen śląskich. Kiedy drzewo powaliła w XIX wieku burza, berliński dwór zlecił wykonanie odlewu lipy, który stoi do dziś. Jest to ciekawa pamiątka położona z dala od gwarnych ulic czy placów. Niewątpliwe jednak jest to niezwykle intrygujący i unikatowy pomnik. O ciekawych lipach – w tym pomnikach przyrody – TUTAJ.
żelazna lipa w Podlesiu
Memento
Krzyż pokutny z takim napisem jest kultową pamiątką w Rudawach Janowickich i legendarnej Miedziance. Zabytek związany z średniowieczną tradycją stanowi obecnie atrakcję malowniczej okolicy. Położony jest niedaleko browaru. Roztaczają się stąd wspaniałe widoki. Łaciński napis „memento” od maksymy „memento mori” (pamiętaj o śmierci), ale też przypominający o dokonanym czynie anonimowego „fundatora” krzyża – może być też metaforą wspomnień. Trudno zapomnieć o widokach, które ujrzymy w tych górach.
krzyż w Miedziance
Serce pod Szczelińcem
Z Rudaw wracamy w Góry Stołowe. W Pasterce, niewielkiej wsi „na końcu świata”, która ma legendarny klimat znajduje się tablica znana sudeckim piechurom. Obiekt padał już łupem złodziei i wandali. Jedni są urzeczeni jego sentymentalnym charakterem i wkomponowaniem w krajobraz gór, inni oceniają jako kiczowatą ingerencję w otaczającą przyrodę. Trudno już sobie wyobrazić krajobraz Pasterki bez tego architektonicznego akcentu. O Pasterce więcej TUTAJ.
Oko wieczności i... buty
Przy rondzie w Zgorzelcu znajduje się nawiązanie do życia i twórczości kolejnego obok wspomnianego Anioła Ślązaka, mistyka związanego z Śląskiem. Tym razem chodzi o Jakuba Boehmego. Zarówno Angelus Silesius, jak i Boehme byli źródłami wielu fascynacji na przestrzeni wieków, o czym świadczyć mogą choćby „Zdania i uwagi” Adama Mickiewicza. Boehme, żyjący przed narodzinami Silesiusa, był szczególnie związany z Łużycami. Mieszkał w Zgorzelcu. W tym przygranicznym mieście znajduje się jego pomnik (oraz w niemieckiej części grób). Polskie upamiętnienie szewca-mistyka jest nawiązaniem do jego rzemiosła (buty), jak i myśli (księga z symbolem cudownego Oka Wieczności - Wunder Auge der Ewigkeit). Intrygujący pomnik niezwykłej postaci. Na temat Boehmego - szewca od boskich spraw - TUTAJ.
pomnik Boehmego w Zgorzelcu
Umarłym...
Pomniki związane z śmiercią są szczególne. Na Dolnym Śląsku nie brakuje zabytków, które związane są z upamiętnieniem ofiar I wojny światowej. To zwykle tablice z nazwiskami żołnierzy, którzy nie wrócili z frontu do swoich domów. Często pojawiają się napisy o bohaterach i symboliczne przedstawienia wojowników czy też broni, albo zarys Eisernes Kreuz - krzyża żelaznego - odznaczenia. Uwagę zwraca niezwykły pomnik z 1922 roku w Lwówku Ślaskim. Ukazuje on stylizowaną na antyczną figurę postać mężczyzny w statycznej, ale boleśnie skurczonej postawie, która wywołuje w nas współczucie czy smutek. Dzieło przepełnione jest raczej szczerym żalem niż propagandowym i patetycznym heroizmem (jedynie tarcza jest oznaką waleczności).
pomnik wojenny w Lwówku Śląskim
Ciężka praca
W parku w Świdnicy znajduje się pomnik ukazujący mitycznego kowala Wielanda. To dzieło rzeźbiarki Dorothei von Philipsborn z 1922 roku. Pierwotnie zawierał on inskrypcję i kontrowersyjne zawołanie po niemiecku "Pamiętajcie o Górnym Śląsku". Choć posąg nawiązuje do germańskiej mitologii, widać na nim przede wszystkim fizycznie pracującego mężczyznę. Nie jest to częsty widok w sztuce sprzed II wojny światowej, a zwłaszcza w formie plenerowej rzeźby.
kowal z Świdnicy
Miłosna Pani
Pora na powrót do tematyki związanej z mitami greckimi i rzymskimi. Ciekawy pomnik znajduje się w parku przy pałacu w Trzebieszowicach. To kopia słynnej Wenus z Milo. Rzeźba ta została odkryta 200 lat temu i jest skarbem paryskiego Luwru. Stała się kultowa – naśladowana, kopiowana. Była nawet obiektem miłości, co opisał jeden z psychiatrów w XIX wieku. Parkowa Wenus z Trzebieszowic jest jedną z kopii kultowego posągu. Doskonale ukazuje, jak silnym sentymentem darzone są przez europejczyków pamiątki związane z sztuką antyczną.
Więcej na temat Wenus TUTAJ.
Wenus z Trzebieszowic
Tropem Owidiusza
Dziedziniec Honorowy zamku Książ w Wałbrzychu zdobią barokowe figury. Są to postaci alegoryczne i sceny mitologiczne dłuta mistrza - Augusta Gottfrieda Hoffmanna. Szczególnie ciekawe wydają się niezwykle dynamiczne sceny nawiązujące do „Metamorfoz” Owidiusza, np. mit Boreasza porywającego nimfę Orejtyję. Kamienny posąg wydaje się unosić wraz z bohaterami. To metafora powietrza i wiatru.
posąg Boreasza z dziedzica zamku Książ
Nike z Oleśnicy
Przed ratuszem w Oleśnicy znajduje się kolumna zwycięstwa postawiona w II połowie XIX wieku – związana z tryumfami Prus (bliźniaczy, jednak bardziej monumentalny projekt z tych samych czasów - Siegessäule - jest atrakcją Berlina). Kolumnę wieńczy rzeźba antycznej bogini zwycięstwa nazywana Wiktorią lub Nike. Po II wojnie światowej wiele dolnośląskich pomników związanych z pruskimi triumfami militarnymi oraz dumą narodową zostało rozebranych. Ten na oleśnickim rynku przetrwał, choć pozbawiony pierwotnych tablic, mówiących o jego ideologicznym przeznaczeniu. To niezwykle zwiewne i szczególnie kobiece dzieło w tym zestawieniu.
Nike wieńcząca kolumnę zwycięstwa w Oleśnicy
Potężny Chrystus i dwóch łotrów
Figury ukrzyżowanego Chrystusa nie są czymś szczególnie wyjątkowym – znajdują się w kościołach, kaplicach, kalwariach. Przydrożne krzyże to również powszechny element krajobrazu. Niezwykłe przedstawienie sceny ukrzyżowania można znaleźć w Bardzie. To element tzw. kaplic różańcowych z przełomu XIX i XX wieku. Męka Chrystusa na Golgocie to grupa rzeźb. Ukazanie postaci jest niezwykłe. Chrystus przypomina muskularnego atletę, który nadludzką siłą niemal wyrywa się z krzyża. Tak samo mocarni są ukrzyżowani po lewej i prawej stronie dobry i zły łotr. Rażąca wręcz biel postaci dodatkowo potęguje dziwny majestat tych postaci.
scena ukrzyżowania w Bardzie
polecam też:
posty oznaczone tagami: #pomnik, #rzeźba,
oraz posty:
- Dolny Śląsk – piękne i ciekawe zakątki na 12 miesięcy (subiektywny wybór + GALERIA)
- 10 miejsc na Dolnym Śląsku, w których sztuka poruszy każdego (GALERIA)
- Zamki, pałace, dwory na Dolnym Śląsku - wybór (GALERIA)
- Magia wody – wybór dolnośląskich potoków, rzek, jezior, fontann i wodospadów (GALERIA)
- Dolny Śląsk i okolice wirtualnie! (kompilacja)
- To nie żarty! Dziwneee, straszne i zabawne eksponaty z dolnośląskich muzeów (subiektywny wybór 10 ciekawostek)
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Zapraszam!
- dodaj do zakładek i odwiedzaj:
- polub i obserwuj – codziennie rocznice, wspomnienia i upamiętnienia:
kilkadziesiąt nowych postów miesięcznie: Dolny Śląsk, Sudety, historia, przyroda, sztuka, muzyka, ciekawostki!
ponad 1200 galerii na Facebooku
ponad 2500 postów na blogu
niezależny, autorski projekt
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz