Zmienność pór roku jest jednym z spektakularnych procesów, które mamy sposobność podziwiać co roku. Z latem wiąże się wiele zjawisk, które wpłynęły na życie ludzi i znalazły odzwierciedlenie w kulturze. Przegląd letnich widoków oraz dzieł sztuki plus garść ciekawostek (jak zwykle z Dolnego Śląska i nie tylko).
letnie symbole świata Flory: róża z Zamku Książ
naparstnice z Gór Suchych
tulipanowiec z Kamiennej Góry
lawenda ze Szczawna-Zdroju
Lato zaczyna się 20/21 czerwca, ale za jego początek uważa się od wieków Noc Świętojańską, czyli noc z 23 na 24 czerwca, poprzedzającą wspomnienie liturgiczne Jana Chrzciciela. Końcem upalnego sezonu jest równonoc jesienna przypadająca na 22/23 września. Wówczas nadchodzi jesień, a w francuskim kalendarzu rewolucyjnym na przełomie XVIII i XIX wieku był to Nowy Rok! Letnimi miesiącami są zatem lipiec i sierpień oraz niewielka część czerwca i większa część września.
Uwertura do Snu Nocy Letniej Feliksa Mendelssohna, który gościł m.in. w Dusznikach-Zdroju (YouTube)
Z czym będziemy mieli do czynienia w tym poście? Z lipami, porzeczkami, dziurawcem, świetlikami, świętojańskimi obyczajami, letnimi festiwalami, muzyką, odpustami i pielgrzymkami, atrakcjami na upały.
Vivaldi - Lato, cz. Presto (YouTube)
inscenizacja "Śpiewaków Norymberskich" Wagnera, opery, której akcja dzieje się w okolicach św. Jana (YouTube)
Na świętego Jana
Z dniem św. Jana wiąże się wiele tradycji sięgających czasów pogańskich. To kultowe święto związane z najkrótszą nocą w roku – niegdyś Nocą Kupały, którą później zastąpiła wigilia św. Jana. Dzień św. Jana wypada równo 3 miesiące po Zwiastowaniu (który przez wieki był pierwszym Dniem Roku – o czym TUTAJ) i 6 miesięcy przed Bożym Narodzeniem.
obchody Nocy Kupały/Nocy Świętojańskiej na dawnych obrazach (wolne media, wikimedia.org)
Chrześcijańska tradycja mieszała się ze zwyczajami przejętymi od pogan. Stąd ogniska w noc św. Jana i rozmaite obyczaje, np. poszukiwanie kwiatu paproci, puszczanie wianków, taniec przy ogniskach, kąpiel w rzekach i jeziorach. W zależności od regionu celebrowanie niezwykłego święta było inne. Okres przesilenia letniego miał jednak w kulturze ważny wymiar.
św. Jan Chrzciciel z rynku w Nowej Rudzie
św. Jan Chrzciciel z chrzcielnicy w kościele Jana Chrzciciela w Legnicy
św. Jan Chrzciciel z chrzcielnicy w bazylice w Krzeszowie
Tak ważna uroczystość znalazła odbicie w literaturze. Wspaniałym przykładem w języku polskim jest cykl „Pieśń świętojańska o Sobótce” Jana Kochanowskiego. Co ciekawe to właśnie 24 czerwca obchodzi się tradycyjne imieniny wielkiego renesansowego poety (nieznana jest dokładna dzienna data urodzin, stąd pomysł na imieniny)!
Kochanowski, "Pieśń Świętojańska o Sobótce" w: "Pieśni: ksiąg czworo" (Google Books)
Także w muzyce są świętojańskie (i letnie) ciekawostki. Wymiar sakralny w swojej twórczości ujął Jan Sebastian Bach. Jego kantata BWV 7 - Christ unser Herr zum Jordan kam powstała właśnie na obchody św. Jana i miała premierę 24 czerwca 1724 roku. Inne dzieła kantora z Lipska na tę uroczystość to: BWV 30 - Freue dich, erlöste Schar oraz BWV 167 - Ihr Menschen, rühmet Gottes Liebe.
Wagner - "Śpiewacy Norymberscy", początek aktu 2 z pieśnią na świętego Jana (YouTube)
Świecki wymiar okresu świętojańskiego pojawia się zaś w operze „Śpiewacy norymberscy” Wagnera, która miała swoją premierę 21 czerwca 1868 roku. Drugi akt dzieła rozpoczyna się właśnie w dzień św. Jana chórem:
„Na święty Jan! Na święty Jan!
Szykujcie wstążki
w wesoły tan!
Z jedwabnych kwiatów wianuszek ten,
Niech spełni wkrótce najpiękniejszy sen”
tłumaczenie Bandrowskiego z 1903 roku.
Z kolei trzeci akt wypełnia wielki festyn ludowy z tańcami i konkursem.
Wagner - "Śpiewacy Norymberscy", interludium z 3 aktu z festynu na dzień św. Jana (YouTube)
Muzyczno-literackim dziełem związanym z porą letnią jest „Sen nocy letniej” Szekspira, do którego muzykę napisał romantyk Mendelssohn. Zarówno literacki pierwowzór, jak i autor muzyki mają związek z Dolnym Śląskiem. Na temat szekspirowskich kontekstów TUTAJ, natomiast o muzyce w wpisie TUTAJ.
W moim poście również inne kompozycje związane z latem w muzyce, od Vivaldiego po Gershwina.
kwitnące lipy, alejka przy zamku Kreppelhof w Kamiennej Górze
lilia złotogłów w Sudetach
łan złotego zboża czekającego na żniwa, Pagórek Monarchów w Kamiennej Górze
Z okresem świętojańskim wiążą się też przyrodnicze ciekawostki. Wcale nie chodzi tutaj o legendarny kwiat paproci. Dziurawiec nazywany jest kwiatem świętego Jana. W wielu krajach jego nazwa (St John's wort w języku angielskim czy Johanniskraut w niemieckim) wiąże się ściśle z czasem kwitnienia, które następuje właśnie w okolicy pierwszych dni lata (o dziurawcu w wpisie TUTAJ). Także porzeczki w języku niemieckim nazywają się na cześć Jana Chrzciciela, Johannisbeere. Właśnie w pierwsze dni lata następuje zbiór ich owoców.
Gershwin: Summertime z opery "Porgy and Bess" (YouTube)
Najpiękniejszy kwiat polskiej przyrody – lilia złotogłów, bywa nazywana lilią janową. Z kolei w świecie owadów wyróżniamy robaczki świętojańskie (po niemiecku Johannisglühwürmchen), czyli świetliki, które dzięki bioluminescencji rozświetlają czerwcowe polany i zarośla.
paproć
czerwone porzeczki na dawnej ilustracji (wolne media, wikimedia.org)
dziurawiec
lilia złotogłów
świetliki na dawnej ilustracji (wolne media, wikimedia.org)
Od imperatorów do kultury i nie tylko
Dwa najbardziej letnie miesiące, lipiec i sierpień, mają w wielu językach europejskich nazwy zaczerpnięte z antyku, a odnoszące się do imion rzymskich władców. Lipiec nazywa się po Juliuszu Cezarze (Juli/July), zaś sierpień po Oktawianie Auguście (August).
wizerunek Juliusza Cezara na fesku w zamku w Oleśnicy
złoty jeździec, czyli posąg konny w stylu antycznym przedstawiający króla Polski i elektora Saksonii Augusta II Mocnego, Drezno. Latem 300 lat temu poeta śląski Johann Christian Günther usiłował zostać nadwornym literatem tego władcy - na ten temat TUTAJ
W języku polskim 7. miesiąc roku nasi nazwę po lipach, które zwykle kwitną od czerwca do lipca, kusząc swoim miodowym zapachem. Więcej ciekawostek o lipach w moim wpisie TUTAJ. Sierpień to z kolei nazwa zaczerpnięta z tradycji wiejskich dotyczących żniw i dożynek (o sierpniu również TUTAJ). Te dwa, łącznie 62-dniowe miesiące, stanowią najbardziej letnią część roku. Właśnie wówczas odbywają się letnie festyny, festiwale (muzyki dawnej w Krzeszowie, bachowski w Świdnicy i inne), zabawy dożynkowe. Wtedy też w pełni jest sezon urlopowy, a zatem i turystyczny. Kwitnie rekreacja i wypoczynek nad wodą.
zdjęcia z letniego festynu w Zgorzelcu/Goerlitz
Góry jednak nie pustoszeją. Szlaki przyciągają wspaniałymi widokami. W upalne dni ulgę dają stare kościoły i zamki. Na temat destynacji na letnią turystykę piszę w poście TUTAJ. Oprócz rozrywki i wypoczynku czas letni jest też ważny w tradycji religijnej. W połowie sierpnia wypada ważne święto maryjne. W wielu sanktuariach organizowane są odpusty. Do świątyń przybywają licznie pielgrzymi i turyści.
zegar słoneczny
pole czekające na żniwa
nocne letnie niebo - to również czas obserwacji ciekawych zjawisk astronomicznych
Co zatem robić latem? Na pewno nie nudzić się!
Moje propozycje:
6 tras tematycznych, które pomogą nam w różny sposób odkryć uroku Dolnego Śląska i pogranicza w letnim klimacie.
- w poszukiwaniu ciekawych lip śladem ich słodkiej woni:
Goerlitz (cmentarz Mikołaja) – Karpacz – Siedlęcin (lipy sądowe) – Lipa (Rezerwat przyrody Wąwóz Lipa) – Unisław Śląski – Zagórze Śląskie – zamkowa lipa sądowa) – o lipach TUTAJ
lipa w Goerlitz
lipa z alejki zamkowej w Kamiennej Górze
zamek Grodno w Zagórzu Śląskim, gdzie rośnie ciekawa lipa sądowa
- nad wodą i w górach:
od Berzdorfer See z Błękitną Laguną i wulkanem Landeskrone w Goerlitz, przez Bukówkę i Zadzierną w Lubawce, Kolorowe Jeziorka + Rudawy Janowickie, Jezioro Bystrzyckie i Góry Sowie w gminie Walim, zalew radkowski i polskie oraz czeskie Góry Stołowe (Szczeliniec i Koruna) po baseny otwarte w Górach (Jelenia Góra + Karkonosze, Mezimesti + Góry Suche, Trutnov + Góry Krucze oraz Adrspach)
pary wodno-górskie: zalew w Radkowie i Radkowskie Bastiony...
oraz zalew i Koruna w oddali
Kolorowe Jeziorka i Rudawy Janowickie (np. Starościńskie Skały)
Kolorowe Jeziorka
Mezimesti (basen) i Góry Suche (Sokołowsko u stóp Stożka Wielkiego)
Berzdorfer See z Błękitną Laguną i wulkanem Landeskrone w Goerlitz
Berzdorfer See z Błękitną Laguną
Adršpašskoteplické skály i Trutnov (basen)
Zalew w Gorzuchowie niedaleko Kłodzka
Jezioro Bystrzyckie i Góry Sowie (zamek Grodno i góry)
zalew w Kamiennej Górze
Zadzierna i Jezioro Bukówka
jezioro Rozkosz koło Nachodu
- kościoły na ochłodę i szlak maryjny:
Krzeszów – Wambierzyce – Bardo – Henryków + Broumovskie Ściany z kaplicą Matki Bożej Śnieżnej na górze Hvezda. Inne kościelne propozycje na lato w moim zestawieniu na czas kanikuły TUTAJ. O maryjnych ciekawostkach w artykule TUTAJ.
sanktuaria i ważne kościoły maryjne: Bardo
Wambierzyce
Kaplica Matki Boskiej Śnieżnej na górze Hvězda
Henryków
Krzeszów
- pałace i ogrody oraz parki pełne przyrodniczych cudów:
Bad Muskau z ogrodami (na liście UNESCO) – Dolina Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej (z rezydencjami m.in. w Wojanowie, Łomnicy, Karpnikach, Bukowcu…+ przyroda Rudawskiego Parku Krajobrazowego) – na liście Pomników Historii, Książ i ogrody (+ przyroda Książańskiego Parku Krajobrazowego), Arboretum w Wojsławicach, Arboretum w Lądku-Zdroju, Ogród Japoński w Przesiece, Ogród Japoński w Jarkowie, Ogród Japoński we Wrocławiu, parki zdrojowe w uzdrowiskach (zwłaszcza Szczawno-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Polanica-Zdrój).
Szczawno-Zdrój
Ogród Japoński we Wrocławiu
pałac w Wojanowie
deptak w Kudowie-Zdrój
deptak w Świeradowie-Zdrój
Szczawno-Zdrój
widoki z herbaciarni w Bukowcu
zamek w Karpnikach
zamek Książ
pałac w Bukowcu
Park w Kudowie-Zdrój
Kudowa-Zdrój
- muzyka i zabawa:
latem w wielu miejscach czeka na nas ciekawa zabawa, polecam wydarzenia od Goerlitz/Zgorzelca (Jakuby i Altstadtfest) przez miejscowości na mapie muzycznych mniejszych i większych festiwali (Krzeszów – Muzyka Dawnych Mistrzów, Świdnica – Festiwal Bachowski, Szczawno – Festiwal Wieniawskiego, Duszniki – Festiwal Chopinowski, Kudowa – Festiwal Moniuszkowski, Bolków – Castle Party, Gorzanów - Hultaj i wiele innych). Odbywają się też wydarzenia poświęcone literaturze (Miedzianka, Nowa Ruda) czy teatralne (Jelenia Góra), artystyczne (Sokołowsko – Konteksty). W wielu kurortach natknąć się można letnie serenady plenerowe. Koncerty organowe to również letnia tradycja w wielu kościołach.
letni koncert plenerowy na wałbrzyskim rynku
zabawa na starym mieście - Zgorzelec/Goerlitz
mural promujący Festiwal Bachowski w Świdnicy
muzykujący anioł z Oratorium Marianum we Wrocławiu
z Sokołowska pełnego artystycznych kontekstów
z festynu letniego na starym mieście Zgorzelec/Goerlitz
muzykujący anioł z bazyliki w Krzeszowie
- śladem wielkich podróżników
– miejsca odwiedzone przez Goethego latem 1790 roku i Adamsa latem 1800 roku. Od Karkonoszy przez Adrspach po uzdrowiska i ważne historyczne miejscowości i ośrodki (na temat Goethego i jego wizyty TUTAJ, na temat Adamsa i jego wizyty TUTAJ)
popiersie Goethego w labiryncie skalnego miasta, Adršpašskoteplické skály
upamiętnienie wizyty Goethego i Adamsa, Szczeliniec Wielki
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz