Za twórców Białego Złota uznaje się Johanna Friedricha Böttgera i Ehrenfrieda Walthera von Tschirnhausa (pochodził z Łużyc, obecnie na polskim Dolnym Śląsku), którzy pracowali na zlecenie króla Augusta II Mocnego. Nie bez powodu jego syna, Augusta III, Matejko przedstawił na portrecie z filiżanką w dłoni.
Początki europejskiej twardej porcelany mają niezwykłe źródła. Artystyczne tworzywo powstało w oparach alchemii. Przy próbach stworzenia złota. W warunkach praktycznie więziennych. Twórcom zapewniła nieśmiertelną sławę. Drezdeńskim królom źródło dumy. Pierwsza manufaktura działa do dziś. Jej produkty od dawna sygnowane skrzyżowanymi mieczami nadal stanowią wyznacznik luksusu i najwyższej estetyki artystycznego rzemiosła.
August III z filiżanką na portrecie Jana Matejki (wolne media - wikimedia.org)
Trochę o źródłach
Ehrenfried Walther von Tschirnhaus urodził się 10 kwietnia 1651 roku w dzisiejszych Sławnikowicach, a zmarł 11 października 1708 roku w Dreźnie. Z kolei jego współpracownik, uczeń i następca, Johann Friedrich Böttger urodził się 4 lutego 1682 roku w Schleiz, a zmarł 13 marca 1719 roku również w Dreźnie.
emblemat manufaktury w Miśni - zbiory muzeum przy Zum Arabischen Coffe Baum w Lipsku
To właśnie tych badaczy uważa się za ojców europejskiej porcelany. Co ciekawe w Europie już od wieków znany był egzotyczny urok chińskiej porcelany. Ta była starsza od europejskiej 1000 lat! Pilnie strzeżony sekret podnosił cenę i prestiż niezwykłych towarów importowanych z Dalekiego Wschodu.
azjatycka ceramika - Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Dzieła z Chin rozpalały też wyobraźnię możnych ze Starego Kontynentu o posiadaniu receptury i produkcji własnej porcelany. Nie tylko Saksończycy szukali na to sposobu. Im udało się jednak pierwszym.
Ehrenfried Walther von Tschirnhaus (wolne media - wikimedia.org)
Za kluczową datę uznaje się 15 stycznia 1708 roku. Wówczas wspomnianym badaczom udało się w Dreźnie wynaleźć twardą porcelanę. Kilka miesięcy później von Tschirnhaus umiera. Böttger, który miał na koncie też opracowanie kamionki (Böttgersteinzeug), kontynuował dzieło. 28 marca 1709 roku zgłosił wynalazek europejskiej porcelany. 23 stycznia 1710 król August II Mocny ogłosił dekret, na mocy którego założona została polsko-saska manufaktura. Wreszcie 6 czerwca 1710 roku w Miśni (Meissen) powstał pierwszy europejski zakład produkcji porcelany.
porcelana z Miśni - zbiory Muzeum Porcelany w Wałbrzychu
Dwór w Dreźnie usiłował utrzymać sekret wytwarzania porcelany w tajemnicy. Król Polski i elektor Saksonii chciał mieć europejski monopol na ten materiał. Okazało się jednak, że kolejne manufaktury powstały jeszcze w XVIII wieku w Austrii (receptura wykradziona z Miśni), Francji, Włoszech czy Anglii.
pomnik konny Augusta II Mocnego w Dreźnie
Böttger został pierwszym dyrektorem technicznym w Miśni (Königlich-Polnischen und Kurfürstlich-Sächsischen Porzellan-Manufaktur, obecnie fabryka działa jako Meißner Porzellan). Jego biografia stała się kanwą dla rozmaitych powieści, filmów i spektakli.W 2019 roku minęła 300. rocznica jego śmierci.
porcelana i futerał - zbiory muzeum przy Zum Arabischen Coffe Baum w Lipsku
Piękna i użyteczna
Porcelana - królewskie białe złoto i kamionka szybko podbiły europejskie salony. Powstawały przedmioty sztuki użytkowej, od serwisów stołowych po elementy wyposażenia: zegary, żyrandole i inne. Rozwijane były metody zdobienia (ciekawą formą są rysunki przedstawiające region, jego atrakcje i uroki) i produkcji.
porcelanowy żyrandol, zamek Náchod
Prawdziwi artyści dbali o kunsztowne formy produktów. W zależności od epoki charakteryzowały się one rozmaitą stylistyką. Rozpoczęła się też nie zawsze uczciwa rywalizacja o klienta. Liczne firmy starały się stworzyć markę, która będzie wyznaczać trendy.
ceramiczne i porcelanowe ozdoby, zbiory muzeów w Wałbrzychu, Jeleniej Górze i Wrocławiu
Dolnośląski rozkwit
Od XIX wieku porcelana produkowana była też na Dolnym Śląsku. Najsłynniejsze zakłady powstały w Wałbrzychu, Strzegomiu i w Jaworzynie Ślaskiej. W dawnym Wałbrzychu już w pierwszej połowie XIX wieku rywalizowały dwie duże manufaktury Karla Kristera i Carla Tielscha. Dziś tradycję tej pierwszej kontynuuje „Krzysztof”. Powstała ona po wykupieniu dwóch mniejszych, starszych fabryk. Krister zrobił zawrotną karierę i mógł sobie pozwolić nawet na zakup pałacu Jedlinka w Jedlinie.
pałac jednego z wałbrzyskich porcelanowych potentatów - Jedlinka oraz zbiory pałacu
Tielsch też nie przebierał w środkach, by pokazać swój status społeczny. Stary-Zdrój, gdzie znajdowały się jego zakłady, do dziś zdobi jego pałac, Tielsch-Villa. Niestety, kontynuująca tradycję fabryka „Wałbrzych” upadła. W czasach świetności produkty z Wałbrzycha zdobiły stoły salonów i saloników, hoteli i uzdrowisk od Niemiec po Amerykę.
Warto dodać, że słynną ceramikę dolnośląską wytwarza się również od XIX wieku w Bolesławcu.
porcelanowe cuda ze zbiorów muzeów w Wałbrzychu, Goerlitz, Jeleniej Górze
Niezwykłe muzeum
W pałacu Albertich w Wałbrzychu działa Muzeum Porcelany. Placówka prezentuje fantastyczne zbiory naczyń, zastawy i ozdób z rozmaitych gatunków porcelany i ceramiki (biskwit). Są one zdobione różnymi technikami i pochodzą z rozmaitych epok i zakładów. Znajdziemy tam zarówno wałbrzyskie cacka, jak i zabytki z innych manufaktur w tym z Miśni.
budynek pałacu, w którym mieści się muzeum w Wałbrzychu. Rezydencję wzniósł uczeń słynnego architekta C.G. Langhansa
Ciekawe muzeum porcelany, Porzellansammlung, znajduje się też w Dreźnie, w pałacu Zwinger. W Polsce zbiory porcelany i zasady jej powstawiania można też podziwiać w Ćmielowie.
porcelanowe wyroby z muzeów w Wałbrzychu, Jeleniej Górze i Wrocławiu
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz