Wrocławskie korzenie Händla - geniusz baroku i Dolny Śląsk (CIEKAWOSTKI)

Słynny kompozytor, autor „Mesjasza” i „Juliusza Cezara”, miał w sobie śląską krew! Jego dziadek był wrocławianinem. Zaznaczył to w biografii muzyka nawet Noblista, Romain Rolland.

Któż nie zna muzyki Jerzego Fryderyka Haendla – rówieśnika Jana Sebastiana Bacha? Słynnego Niemca, który pisał włoską muzykę w Londynie. Chyba nie ma takiej osoby. Znany chór „Alleluja” z jego oratorium „Mesjasz” czy Hymn Ligi Mistrzów (Anthem Champions League UEFA) oparty na melodii z hymnu koronacyjnego „Zadok the Priest” - to chyba najbardziej rozpowszechnione, również w sferze popularnej, dowody na żywą obecność spuścizny wielkiego mistrza. 

muzykujący anioł - zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu 

Händel urodził się 23 lutego (lub 5 marca – według kalendarza gregoriańskiego) 1685 roku w Halle. Kilka tygodni później na świat przyszedł Bach. Wielcy twórcy baroku nigdy nie spotkali się na żywo, choć bywało, że przebywali niemal obok siebie. Bach raczej podróżował po Niemczech. Tymczasem jego kolega po fachu zjechał całą Europę. Osiadł wreszcie w Anglii i zajmował się pisaniem oper i oratoriów w Londynie. Dużo tworzył dla tamtejszego dworu królewskiego. Jerzy I i Jerzy II pochodzili z dworu Hanowerskiego (byli ostatnimi władcami Wielkiej Brytanii, którzy urodzili się poza terytorium korony).

Händel - ”Zadok the Priest” Coronation Anthem for George II HWV 258 (YouTube) 

Wróćmy jednak na Dolny Śląsk. Wiele biografii podaje (Dorothea Schröder "Georg Friedrich Händel", "Georg Friedrich Händel: Abstammung und Jugendwelt: Festschrift zur 250. Wiederkehr des Geburtstages Georg Friedrich Händels", James S. Hall "George Frideric Handel: The Story of His Life and Work", Marian Van Til "George Frideric Handel: A Music Lover's Guide to His Life, His Faith & the Development of Messiah and His Other Oratorios"), że dziadkowie ze strony ojca i matki kompozytora mieli śląskie i czeskie pochodzenie! Opuścili rodzinne strony najprawdopodobniej z powodu złych nastrojów politycznych i wyznaniowych i wreszcie wojen religijnych (Wojna trzydziestoletnia).
Wiadomo, że Valentin Händel, kowal i kotlarz, urodził się we Wrocławiu. Dziadek kompozytora przyszedł na świat w 1582 roku.

Hallelujah - Choir of King's College, Cambridge live performance of Handel's Messiah (YouTube)

W 1609 roku był już obywatelem Halle, gdzie później na świat przyszedł słynny twórca oper i oratoriów oraz koncertów. Dzięki zapiskom z XVII-wiecznej kroniki "Coemeterium Saxo-Hallense" wiadomo, że na nagrobku dolnośląskiego praojca (Stammvater) haendlowskiego rodu napisane było: "Hier liegt begraben Herr Valentin Händel von Breßlau...". Valentin zmarł 20 sierpnia 1636 roku, prawie pół wieku przed narodzinami swojego słynnego wnuka.
Ojciec Jerzego Fryderyka, Georg, urodził się w 1622 roku (osierocił syna, kiedy ten miał zaledwie 12 lat). Także dziadek matki kompozytora, Dorothei, opuścił swój kraj w czasie wspomnianego konfliktu. Johann Taust pochodził z Czech (Uherský Brod - wschodnie Morawy, skąd pochodził też najprawdopodobniej żyjący w tym samym czasie myśliciel Komeniusz). Wyjechał z nich około 1625 roku.
Noblista Romain Rolland zaczął swoją biografię kompozytora z 1916 roku od słów "The Handel family was of Silesian origin". Wiedzę na ten temat zaczerpnął z bardzo ciekawego opracowania Karla Eduarda Förstemanna z 1844 roku: "Georg Friedrich Händel's Stammbaum nach Original-Quellen und authentischen Nachrichten aufgestellt und erläutert". Z tego XIX-wiecznego źródła napisanego przez profesora Universität Halle-Wittenberg wynika też, że potomkowie Valentina Händla wrócili po ponad 200 latach do Wrocławia. W stolicy Dolnego Śląska 4 czerwca 1819 roku urodził się Hugo Armin Edmund Friedrich Wilhelm Streit - praprawnuk młodszej siostry kompozytora, która nazywała się Dorothea Sophie Händel.
Śląsk pojawia się też w testamencie kompozytora. Zgodnie z ostatnią wolą mistrza 300 funtów po jego śmierci trafiło do jego kuzynki. Rahel Sophia Haendel była związana z Pszczyną (w testamencie: "living at Pless, near Teschen, in Silesia" - za: "Georg Friedrich Händel. Biographie, Briefe und Schriften").
Niektórzy badacze łączą też z barokowym kompozytorem Valentina (Valtena) Hendla, budowniczego maszynerii wodnej we Fromborku przypisywanej samemu Kopernikowi. Obiekt został ukończony w 1571 roku, już po śmierci słynnego astronoma, przez "Kunstreiche Meister Valentin Hendel, Rohrmeister in Breslau" (za: "Historia techniki i nauk technicznych"). O tym rzemieślniku, odnotowanym również pod imieniem Valten Hanndel w kronikach wrocławskich w 1544 roku, jako pradziadku kompozytora piszą autorzy m.in. "The Cambridge Handel Encyclopedia", "Georg Friedrich Händel: Abstammung und Jugendwelt".

6 kwietnia 1525 roku kościół św. Elżbiety stał się pierwszym ze śląskich kościołów, który przejęli ewangelicy, na zdjęciach wnętrze świątyni oraz widoki z jej wieży na Wrocław 

Warto podkreślić, że z twórczością Händla wiąże się jeszcze jeden śląski kontekst, o którym już pisałem na blogu. Dotyczy kolejnej wojny, która trawiła region.

Händel na obrazie Philipa Merciera, 1736 rok

W 2018 roku minęła 270. rocznica pokoju w Akwizgranie. W 1748 roku – 100 lat po pokoju westalskim - państwa uczestniczące w wojnie o sukcesję austriacką podpisały porozumienie. W artykule XXII pokoju czytamy, że "Księstwo Śląskie i hrabstwo Kłodzkie, władane obecnie przez Pruską Królewską Mość, są gwarantowane temu władcy przez wszystkie mocarstwa, strony i sygnatariuszy niniejszego traktatu". Ważny pokój dotyczył zatem ziem związanych z rodziną kompozytora. Z okazji podpisania pokoju odbyła się kilka miesięcy później w Londynie premiera specjalnie na tę okazję napisanego utworu połączona z prawdziwym pokazem fajerwerków.

Handel: Music for the Royal Fireworks - BBC Proms (YouTube)

Muzykę stworzył jeden z najważniejszych mistrzów baroków – Jerzy Fryderyk Haendel. Suita „Ognie Sztuczne” - The Music for the Royal Fireworks (HWV 351) uświetniła (z życiowym sukcesem kompozytora) londyńskie obchody zawarcia Pokoju w Akwizgranie.

Nie dziwi zatem obecność takich części utworu jak „Pokój” (3) i „Radość” (4). Jednym z filarów owego świętowanego muzycznie i ogniście pokoju było usankcjonowanie nowej sytuacji politycznej w Europie. Chodziło o porządek po wojnach, które toczyły się też na Śląsku. II wojna śląska zakończyła się zajęciem tego regionu przez Prusy (epizod zakończony pokojem w Dreźnie). Austria tym samym straciła ważną część państwa. Na związek dzieła wnuka wrocławianina z Śląskiem zwróciła też uwagę "The New Encyclopaedia Britannica" w haśle poświęconym kompozytorowi.

Niestety pokój zawarty przez strony konfliktu wcale nie trwał długo. Wkrótce wybuchła III wojna śląska (część wojny siedmioletniej). Jedną z słynniejszych bitew była ta pod Kamienną Górą, nazywana Pruskim Termopile (1760). Jest ona upamiętniona na witrażu w ratuszu w Kamiennej Górze.

Kompozytor nie dożył już tej chwili, zmarł 14 kwietnia 1759 w Londynie. W 2019 roku mija 260. rocznica jego śmierci oraz 410. rocznica opuszczenia Śląska przez dziadka kompozytora.

Händel na obrazie pędzla Balthasara Dennera, 1727

Zachęcam też do lektury innych postów oznaczonych tagami:

#muzyka, #ciekawostka 

 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****