Swój wkład w rozwój sztuki filmowej mieli też twórcy związani z Dolnym Śląskiem.
Kilka słów na temat pierwszego horroru i jego twórcy, który urodził się we Wrocławiu.
W 2020 roku minęła 100. rocznica premiery wyjątkowego filmu. O tym fakcie przypomniały czołowe czasopisma i instytucje kulturalne na świecie, nie tylko branżowe (m.in. „Deutsche Welle”, „The Film Magazine”, „Independent”, „Goethe-Institut” itp). Zaplanowane zostały od Europy po Amerykę rozmaite wydarzenia: od projekcji rzeczonego filmu po wystawy i odczyty, np. w Deutsche Kinemathek/Museum für Film und Fernsehen tydzień przed inauguracją 70. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie otwarta została wystawa „Du musst Caligari werden! — Das virtuelle Kabinett”. Wszędzie podkreślana jest historyczna doniosłość dzieła oraz jego wpływ na kolejne generacje twórców, w tym choćby na estetykę Tima Burtona.
plakaty filmu, wolne media, za: wikimedia.org
Premiera „Gabinetu” odbyła się w Berlinie 26 lutego 1920 roku. Reżyserem obrazu był Robert Wiene, autorami scenariusza: Carl Mayer i Hans Janowitz. Film opowiada o tytułowym doktorze Caligarim, objazdowym hipnotyzerze, który wykorzystuje lunatyka do popełniania morderstw.
Robert Wiene – reżyser filmu – urodził się 27 kwietnia 1873 roku we Wrocławiu. Data i miejsce przyjęte są powszechnie na podstawie dokumentów (w tym arkusza własnoręcznie wypełnionego przez pionierskiego reżysera w 1909 roku) i badań historyków. W tym czasie ojciec Roberta, Carl, był aktorem w stolicy Dolnego Śląska. Sam Wiene jako kandydat na studia określał swoje obywatelstwo jako węgierskie, nie zważając na śląskie miejsce urodzenia (m.in. z tego powodu w jego biografiach pojawiają się rozmaite warianty daty i miejsca urodzin). Rodzina oryginalnie wywodziła się z Nitry, która obecnie znajduje się na Słowacji. Młodszy brat Roberta, Conrad Wiene urodził się już w Wiedniu, gdzie artystyczna rodzina przeniosła się w związku z kolejnym angażem teatralnym Carla, ojca przyszłych filmowców (Robert i Conrad związali się w XX wieku z kinem).
plakaty filmu, wolne media, za: wikimedia.org
Robert Wiene uważany jest za jednego z najważniejszych twórców kina epoki niemej. Pioniera i nowatora. Jego debiut przypada na czas rozwoju wówczas nowej sztuki filmowej. Narodziny kina to ostatnie lata XIX wieku. Prawdziwe początki filmu fabularnego to pierwsze lata XX wieku. Przed I wojną światową, kiedy Wiene rozpoczął przygodę z X Muzą, nasiliła się aktywność i kreatywność twórców związanych z ekranem. Podejmowane były ciekawe artystyczne eksperymenty, ale i techniczne udoskonalenia, dzięki którym kino ewoluowało. Powstały wówczas filmy dokumentalne, reportaże, ale i fabularne: historyczne, kostiumowe, SF, przygodowe, komedie. Niemiecki ekspresjonizm stał się świetną przestrzenią twórczą dla mocniejszych tematów. Filmowcy zaczęli sięgać po „gotyckie” historie z dreszczykiem. W ten nurt wpisują się pionierskie dzieła horroru z „Gabinetem doktora Caligari” na czele.
W wielu opracowaniach znajdziemy stwierdzenie, że „Gabinet doktora Caligari” jest uznawany przez różnych krytyków za pierwszy prawdziwy horror w dziejach kina (za: „Beyond Caligari: The Films of Robert Wiene”, "Abject Terrors: Surveying the Modern and Postmodern Horror Film", "Horror and the Horror Film", "Horror Film: A Critical Introduction"). Jest to bez wątpienia jeden z najstarszych filmów, które opowiadają koszmarną historię i mają za zadanie przestraszyć, zaniepokoić widza. Zarówno pomysł oddziaływania na widza, jak i estetyka wizualna filmu stały się niezwykle ważnym krokiem w dziejach rozwoju sztuki filmowej (noir, surrealizm). Opracowania filmoznawcze podkreślają ogromny wpływ omawianego filmu na kolejne generacje reżyserów. Sam sposób narracji jest ciekawy i inspirujący. Autorzy "Caligariego" zastosowali m.in. kompozycję ramową: opowieść, retrospekcję. Pojawia się też element zaskoczenia w postaci niespodziewanego zwrotu akcji, który podważa wiarygodność całej narracji. Są to elementy do dziś chętnie wykorzystywane przez reżyserów dreszczowców i filmów z suspensem.
Nie tylko stylistyka filmu i jego wpływ na rozwój sztuki filmowej są obiektem badań znawców. Także treść obrazu przed 100 lat stawia ciekawe wyzwania interpretatorom. Niemiecki krytyk i teoretyk kultury Siegfried Kracauer zasłynął publikacją książki “From Caligari to Hitler: A Psychological History of the German Film” w 1947 roku. Jest to jedna z najważniejszych prac filmoznawczych na temat kina Niemiec. Pojawia się tam często cytowana interpretacja “Gabinetu” jako alegorii Niemiec podczas I wojny światowej. Chodzi o wpływ jednostki na społeczeństwo, które jest zdolne do mordowania na rozkaz, niczym w hipnotycznym śnie. Ten wielopoziomowy symbol sprawia, że film z 1920 roku jest rodzajem psychologicznej gry z traumami wojennymi i dyskusją w sprawie totalitaryzmu i postaw antymilitarystycznych.
Warto wspomnieć, że 2 lata po premierze “Gabinetu...”, 4 marca 1922 roku, na ekranach kin zaprezentowany został film “Nosferatu, eine Symphonie des Grauens” Murnaua. To kolejna perła kina niemego i zarazem kamień milowy w dziejach kina i filmu grozy. Muzykę do tego wpływowego - wręcz ikonicznego dzieła - napisał Hans Erdmann, który również urodził się we Wrocławiu. Na ten temat TUTAJ.
>>> Historyczne Oscary i Dolny Śląsk (wybór ciekawostek: Waxman, Jannings, Grzimek, Schüfftan)
Kultowy hit SF i muzyk z Szczawna-Zdroju („2001: Odyseja kosmiczna” i Clytus Gottwald)
Das Cabinet des Dr. Caligari - trailer (YouTube)
W wielu opracowaniach znajdziemy stwierdzenie, że „Gabinet doktora Caligari” jest uznawany przez różnych krytyków za pierwszy prawdziwy horror w dziejach kina (za: „Beyond Caligari: The Films of Robert Wiene”, "Abject Terrors: Surveying the Modern and Postmodern Horror Film", "Horror and the Horror Film", "Horror Film: A Critical Introduction"). Jest to bez wątpienia jeden z najstarszych filmów, które opowiadają koszmarną historię i mają za zadanie przestraszyć, zaniepokoić widza. Zarówno pomysł oddziaływania na widza, jak i estetyka wizualna filmu stały się niezwykle ważnym krokiem w dziejach rozwoju sztuki filmowej (noir, surrealizm). Opracowania filmoznawcze podkreślają ogromny wpływ omawianego filmu na kolejne generacje reżyserów. Sam sposób narracji jest ciekawy i inspirujący. Autorzy "Caligariego" zastosowali m.in. kompozycję ramową: opowieść, retrospekcję. Pojawia się też element zaskoczenia w postaci niespodziewanego zwrotu akcji, który podważa wiarygodność całej narracji. Są to elementy do dziś chętnie wykorzystywane przez reżyserów dreszczowców i filmów z suspensem.
Nie tylko stylistyka filmu i jego wpływ na rozwój sztuki filmowej są obiektem badań znawców. Także treść obrazu przed 100 lat stawia ciekawe wyzwania interpretatorom. Niemiecki krytyk i teoretyk kultury Siegfried Kracauer zasłynął publikacją książki “From Caligari to Hitler: A Psychological History of the German Film” w 1947 roku. Jest to jedna z najważniejszych prac filmoznawczych na temat kina Niemiec. Pojawia się tam często cytowana interpretacja “Gabinetu” jako alegorii Niemiec podczas I wojny światowej. Chodzi o wpływ jednostki na społeczeństwo, które jest zdolne do mordowania na rozkaz, niczym w hipnotycznym śnie. Ten wielopoziomowy symbol sprawia, że film z 1920 roku jest rodzajem psychologicznej gry z traumami wojennymi i dyskusją w sprawie totalitaryzmu i postaw antymilitarystycznych.
Warto wspomnieć, że 2 lata po premierze “Gabinetu...”, 4 marca 1922 roku, na ekranach kin zaprezentowany został film “Nosferatu, eine Symphonie des Grauens” Murnaua. To kolejna perła kina niemego i zarazem kamień milowy w dziejach kina i filmu grozy. Muzykę do tego wpływowego - wręcz ikonicznego dzieła - napisał Hans Erdmann, który również urodził się we Wrocławiu. Na ten temat TUTAJ.
****
Polecam też:>>> Historyczne Oscary i Dolny Śląsk (wybór ciekawostek: Waxman, Jannings, Grzimek, Schüfftan)
Kultowy hit SF i muzyk z Szczawna-Zdroju („2001: Odyseja kosmiczna” i Clytus Gottwald)
posty oznaczone tagami:
#film, #ciekawostka
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz