W lipcu 1790 roku Goethe opuścił Weimar, zostawiając partnerkę życiową i narodzonego syna, i wyruszył w dwumiesięczną podróż na Dolny Śląsk i w Sudety z epizodem śląsko-małopolskim. Przebieg tej podróży i jej okoliczności znane są z dość skąpego materiału źródłowego. Goethe pozostawił zdawkowe notatki dotyczące odwiedzin w tych regionach oraz rachunki (za pocztę, noclegi, uczty, usługi itp). Do tego kilkanaście listów napisanych m.in. z Kamiennej Góry i Wrocławia (w jednym z nich pisał, że jest w "niezwykle interesującym kraju": "zehnfach interessanten Lande").
mapa śląskich podróży Goethego, A.Hoffmann: "Goethe in Breslau und Oberschlesien und seine Werbung um Henriette v. Lüttwitz" - wolne media, za: Leipzig University Library (https://digital.ub.uni-leipzig.de)
Przygotowałem wybór łącznie ponad 150 zdjęć związanych z miejscowościami i miejscami, które Goethe odwiedził w lipcu, sierpniu i wrześniu 1790 roku oraz zestaw ciekawostek, a także 8 utworów muzycznych. Są to pieśni i kompozycje chóralne, które napisali kompozytorzy w różny sposób związani z Dolnym Śląskiem i Sudetami (Schubert, Mendelssohn, Liszt, Brahms, Wagner, Strauss, Mahler). Tekst tych wokalnych perełek został zaczerpnięty oczywiście z twórczości Goethego.
Kluczem mojego przewodnika jest chronologia. Pogrupowałem lokalizacje z uwagi na daty, w których Goethe odwiedził dane miejsca. Każde opatrzyłem krótką informacją, kontekstem oraz zestawem zdjęć z ważniejszymi atrakcjami, które pisarz mógł zobaczyć w jego czasach, a także takich, które oglądamy dziś. Całość jest podzielona na 4 części w odrębnych odcinkach. .
Zapraszam na podróż śladem Goethego!
#GoethenaDolnymŚląsku
#GoethenaDolnymŚląsku
cz. I: Z Goethem na Dolnym Śląsku i w Sudetach: GALERIA, ciekawostki + muzyka (cz. I: Lubań, Gryfów Śląski, Kowary, Ciernie, Dzierżoniów)
cz. II: Z Goethem na Dolnym Śląsku i w Sudetach: GALERIA, ciekawostki + muzyka (cz. II: Wrocław, Niemcza, Ząbkowice, Złoty Stok, Lądek-Zdrój)
cz. III:
28-29 sierpnia: Kłodzko, Radków, Szczeliniec Wielki
Kłodzko to stolica Ziemi Kłodzkiej, historycznie regionu niezależnego od Dolnego Śląska. Miasto jest bardzo stare i przez wieki miało związki zarówno z Piastami śląskimi, jak i Czechami.
Goethe mógł tam podziwiać m.in. stare miasto z rynkiem, słynny most gotycki z figurami, czy też wspaniałe kościoły (szczególnie cenne: kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, kościół Matki Boskiej Różańcowej). W jego czasach szczególnie ważnym obiektem była Twierdza Kłodzka, związana z burzliwym okresem wojen śląskich w połowie XVIII wieku.
zabytki i atrakcje Kłodzka: Twierdza Kłodzka i widoki na miasto, Most Gotycki, kościoły (Kolegiata Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Różańcowej), makieta w Muzeum Ziemi Kłodzkiej
Jednym z bohaterów wspomnianej powieści Manna "Lotta w Weimarze" jest też doktor Riemer. To postać inspirowana prawdziwą osobą, związaną z bliskim otoczeniem Goethego. To Friedrich Wilhelm Riemer, bibliotekarz i nauczyciel domowy. Przyszedł on na świat 19 kwietnia 1774 w Kłodzku. Był opiekunem i wychowawcą syna Goethego. Od 1803 roku przebywał w Weimarze, gdzie towarzyszył wielkiemu poecie. Kiedy poeta odwiedził rodzinne miasto Riemera, pochodzący z Kłodzka pedagog miał dopiero 16 lat.
Posty oznaczone tagiem #Kłodzko
Radków jest malowniczo położony u stóp Gór Stołowych. Goethe mógł podziwiać rynek z starym ratuszem. Podobno poeta wypoczywał w cieniu rozłożystej lipy w rynku. Z nowych atrakcji warto wspomnieć o zalewie i punkcie widokowym na Guzowatej. W Ścinawce koło Radkowa rezydowała rodzina Henriette von Lüttwitz, w której poeta zakochał się we Wrocławiu.
atrakcje, zabytki i ciekawostki z Radkowa: rynek z ratuszem, platforma widokowa, zalew
Posty oznaczone tagiem #Radków
Szczeliniec Wielki to najwyższa góra (919 m n.p.m) Gór Stołowych. Goethe zdobył ją w dniu swoich urodzin – 28 sierpnia. Szczyt jest usiany ciekawymi formami skalnymi z piaskowca. W XIX wieku wybudowano tam schronisko oraz poprowadzono schody, ułatwiające wejście turystom. Przy schronisku znajduje się tablica upamiętniająca Goethego.
Szczeliniec Wielki - formy skalne oraz tablica pamiątkowa upamiętniająca wizytę Goethego w 1790 i Adamsa w 1800
Posty oznaczone tagiem #GóryStołowe
30 sierpnia – wyprawa do czeskich Sudetów: Adršpach - Teplice nad Metują – Broumov
Adršpašskoteplické skály (także Adršpašsko-teplické skály, niem. Adersbach-Weckelsdorfer Felsenstadt) to masyw górski w Sudetach. Jest fragmentem Gór Stołowych (czes. Broumovska vrchovina). Znajduje się w pobliżu miasteczka Teplice nad Metují oraz wsi Adršpach niedaleko granicy z Dolnym Śląskiem. Turystyka rozwijała się tam od XVIII wieku (wcześniej skały były już znane, znajdowały się tam też zamki – dziś ruiny). Goethe był jednym z najciekawszych zwiedzających. Jego wizytę upamiętniają tablice w obu kompleksach skalnych i popiersie poety w labiryncie Miasta Skalnego w Adršpachu.
Skalne Miasto Adršpach z tablicą i popiersiem upamiętniającym Goethego
Skalne Miasto Teplice z tablicą upamiętniają Goethego
Posty oznaczone tagiem #Adršpašskoteplickéskály
31 sierpnia Krzeszów - Kamienna Góra
Krzeszów to wieś w powiecie kamiennogórskim. Przez wieki należała do cystersów, którzy pozostawili tam po sobie niezwykłą pamiątkę. To kompleks barokowego opactwa z bazyliką, kościołem św. Józefa, kalwarią, klasztorem i innymi obiektami. W czasach Goethego klasztor przeżywał ostatnie lata świetności przed kasatą na początku XIX wieku. Mógł się pochwalić nie tylko wspaniałą architekturą i sztuką, ale i bogatym księgozbiorem w klasztornej bibliotece (dzieła religijne, filozoficzne i muzyka). Obecnie kompleks klasztorny znajduje się na liście Pomników Historii RP. Najważniejsze zabytki Krzeszowa istniały w czasach Goethego.
zabytki Krzeszowa: klasztor cystersów z mauzoleum Piastów + dom opata na wodzie w Betlejem przy Wielkiej Kalwarii Krzeszowskiej
Posty oznaczone tagiem #Krzeszów
Kamienna Góra – znalazła się na trasie Goethego po raz kolejny. Tym razem poeta zatrzymał się tam na noc. Przebywał w gościnie w jednej z kamienic mieszczańskich w rynku. Mógł podziwiać historyczną zabudowę miasta z: ratuszem w rynku (rozebrany w połowie XIX wieku), kamienicami (w jednej z nich mieszkał 70 lat wcześniej ceniony przez Goethego śląski poeta barokowy z "granitowego" Strzegomia: Johann Christian Günther – na jego temat TUTAJ), a także kościoły: Piotra i Pawła oraz ewangelicki Kościół Łaski.
Goethe o Güntherze, "Aus meinem Leben: Dichtung und Wahrheit" - "Z mojego życia: prawda i fantazya", tłum.: Luwig Jenike (za: Polona, domena publiczna)
tablica pamiątkowa na ścianie kamienicy w Kamiennej Górze, w której mieszkał Günther latach 20. XVIII wieku, 70 lat później w domu obok nocował Goethe
Z Kamiennej Góry Goethe wysłał listy. W jednym z nich, do Friedricha von Steina, wspomina, że mimo natłoku wrażeń, znalazł czas, by pisać swój traktat o zwierzętach - chodzi o "Versuch über die Gestalt der Tiere", a także komedię - najprawdopodobniej chodzi o „Der Groß-Cophta“ - parodię na temat tajnych stowarzyszeń i Wielkiej Rewolucji Francuskiej, która premierę miała w Weimarze w 1791 roku. Sztuka wzorowana była na prawdziwej postaci hochsztaplera i alchemika zwanego Cagliostro, który gościł m.in. w Warszawie w 1780 roku, jako Wielki Kopta - mistrz egipskiej masonerii.
Warto też dodać, że urodzony w Kamiennej Górze w 1885 roku Karl Georg Wendriner uznawany był w XX wieku za wybitnego komentatora i znawcę twórczości pisarza z epoki Burzy i Naporu (przełom klasycyzmu i romantyzmu). Swoją rozprawę doktorską pod tytułem "Der Einfluß von Goethes Wilhelm Meister auf das Drama der Romantiker" obronił na Uniwersytecie w Bernie.
zabytki Kamiennej Góry: Kościół Łaski i kościół Piotra i Pawła (z widokiem na Śnieżkę w tle), rynek z kamienicami
Atrakcjami, które pisarz mógłby zwiedzić z nami dziś, są też: Muzeum Tkactwa (prezentuje m.in. zbiory Gabinetu Osobliwości, który istniał w czasach Goethego), nowy ratusz, podziemna trasa Arado, ośrodek wypoczynkowy Zalew.
Posty z tagiem #KamiennaGóra
1-3 września Świdnica, Wrocław
3-10 września Tarnowskie Góry, Kraków i Wieliczka
(Poza Dolnym Śląskiem)
***
+ muzyka
Wagner i Liszt
Ryszard Wagner na Dolnym Śląsku był osobiście kilkukrotnie (we Wrocławiu i Lwówku Śląskim). Z tego regionu pochodzili też jego przyjaciele, współpracownicy, mecenasi i ważni komentatorzy. Siostra Wagnera grała Małgorzatę w "Fauście" Goethego. Kompozytor napisał uwerturę do tego dramatu i muzykę do kilku pieśni z "Fausta". Wagner urodził się w Lipsku, gdzie Goethe zapoznał się z legendą doktora Fausta i Mefistofelesa. Premiera "Lohengrina" Wagnera odbyła się w Weimarze w 101. rocznicę urodzin Goethego, inscenizację przygotował Liszt.
Wagner: Sieben Kompositionen zu Goethes Faust, Op.5 WWV 15 - Lied des Mephistopheles II (YouTube)
tekst:
O, Kasiu moja, powiedz mi,
co u kochanka szukasz drzwi
godziną tak poranną.
Chętnie on Kasiu wpuści cię,
lecz z wypuszczeniem będzie źle,
nie wrócisz, Kasiu, panną!
Więc, Kasiu słodka, rozważ to;
Kasia nie słucha, kocha go,
więc: dobrej nocy w łóżku!
Ej, Kasiu, przestrzegałem cię,
stokrotnie pewniej kochać się
z pierścionkiem na paluszku!
(Johann Wolfgang von Goethe · Faust. tłum. Emil Zegadłowicz - domena publiczna)
Liszt, teść Wagnera, gościł na Dolnym Śląsku kilkukrotnie. We Wrocławiu, Legnicy i Głogowie już w 1843 roku. W Lwówku Śląskim w 1856. Jego uczniem był Conrad Ansorge z Lubawki. Liszt mieszkał i tworzył m.in. w Weimarze, mieście Goethego.
Liszt: Über allen Gipfeln ist Ruh, S.306, 1848 rok
("Wandrers Nachtlied II" Goethego)
tekst:
Na wierzchołkach drzew
Noc cicha;
Noc cicha;
Ciszą każdy krzew
Oddycha,
Oddycha,
Ledwo listek drży;
I ptaszki zamilkły wśród lasu.
Czekaj – do czasu –
Spoczniesz i ty.
Spoczniesz i ty.
(Goethe- Wandrers Nachtlied II", tłum. Hugo Zathey, za: "Ateneum"- domena publiczna)
***
pozostałe części cyklu: cz. IV: Z Goethem na Dolnym Śląsku i w Sudetach: GALERIA, ciekawostki + muzyka (cz. IV: Śnieżka, Świdnica, Wałbrzych, Jelenia Góra i Cieplice, Zgorzelec)
polecam też tagi:
#historia #przewodnik #poradnik #ciekawostka #Goethe #GoethenaDolnymŚląsku
****
- polub i obserwuj – codziennie rocznice, wspomnienia i upamiętnienia:
www.facebook.com/Welthellsicht
kilkadziesiąt nowych postów miesięcznie: Dolny Śląsk, Sudety, historia, przyroda, sztuka, muzyka, ciekawostki!
ponad 1000 galerii
niezależny, autorski projekt
od 2011 roku w blogosferze
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz