Niezwykłe żony, oddane pomocnice geniuszy, wdowy poświęcone pielęgnowaniu kultu ich mężów. Stoją w cieniu sławy wielkich mistrzów, a często miały czynny udział w chwale kompozytorów za życia i po śmierci. W tym wpisie o 4 takich kobietach. Dzielił je czas, epoki i miejsca. Każda z nich w ciekawy sposób zapisała się w historii muzyki. Z ich życiem i osobami wiążą się też rozmaite śląskie konteksty.
Marginalizacja dokonań kobiet uchodzi za przykre dziedzictwo patriarchatu. Noszące nazwiska swoich genialnych mężów panie często z oddaniem i poświęceniem angażowały się w karierę mistrzów dźwięku i aktywnie promowały ich twórczość będąc wdowami.
Anna Magdalena Bach
22 września 1701 - 27 lutego 1760
Druga żona Johanna Sebastiana Bacha. Przeżyła go 10 lat.
Była nie tylko matką 13 (!) dzieci kompozytora, ale i jego pomocnicą: kopistką (wiele zachowanych dzieł mistrza jest spisanych jej ręką), wykonawczynią utworów (była sopranistką). Bachowie przenieśli się tuż po ślubie do Lipska. Miało to związek z angażem Jana Sebastiana Bacha na ważne stanowisko, które piastował do ostatnich dni życia. Został kantorem w Szkole i kościele św. Tomasza w Lipsku. W kolegium, które przyjęło Bacha, zasiadał Christain Ludovici. Był on od 1694 roku był konrektorem szkoły (wicedyrektorem). Przez ponad rok pochodzący z Kamiennej Góry profesor był bezpośrednim przełożonym słynnego barokowego mistrza.
Z kolei Johann Sigismund Scholze, zwany Sperontesem, pochodzący z okolic Złotoryi, w swojej książce „Singende Muse an der Pleifle” wydanej za życia Bacha w Lipsku umieścił ciekawą ilustrację. Frontyspis rzekomo zawiera wizerunek rodziny Bachów: Jana Sebastiana i jego żony Anny Magdaleny. Autorem ilustracji był grawer Christian Friedrich Boëtius. Koncepcja jest o tyle intrygująca, że są podobieństwa między zawartością "Notatnika" żony Bacha a antologią dolnośląskiego muzyka-poety (za: "Sex, Death, and Minuets: Anna Magdalena Bach and Her Musical Notebooks").
"Singende Muse an der Pleiße, 1736, "Sperontes" Johann Sigismund Scholze - z domniemanym portretem Bachów, wolne media, wikimedia.org
Zięciem Anny Magdaleny został w 1749 roku Johann Christoph Altnickol, który urodził się najprawdopodobniej w Biernej koło Sulikowa w dzisiejszym powiecie zgorzeleckim.
Bach prowadził specjalny zeszyt - nazywany dziś "Notenbüchlein für Anna Magdalena Bach", w którym umieszczał kompozycje dla swojej ukochanej żony. Taki muzyczny pamiętnik, świadectwo ich uczucia. Część pochodzi z roku 1725. Znalazła się w nim pieśń na głos sopranowy o tytule „Bist Du Bei Mir” (numer 25). Przez lata załączona aria uważana była za dzieło Bacha (numer katalogowy BWV 508). On jednak przepisał utwór innego kompozytora. Autorem był Gottfried Heinrich Stölzel - który debiutował jako kompozytor operowy... we Wrocławiu w 1710 roku! Na Dolnym Śląsku mieszkał 2 lata.
"Notenbüchlein für Anna Magdalena Bach": aria "Bist du bei mir", BWV 508
oryginalnie z opery "Diomedes" Gottfrieda Heinricha Stölzela
(YouTube)
(YouTube)
Bądź przy mnie, a śmiało przyjmę
spokoju mego wieczny sen.
Och, jakże błogi koniec ten,
gdy pod twoją dłonią właśnie
wierne spojrzenie zgaśnie.
(tłumaczenie własne - autor Welthellsicht)
Magdalena Kožená w klipie do arii "Kommt, ihr angefochtnen Sünder" z kantaty Bacha "Freue dich, erlöste Schar" stylizowanym na scenę z kompozytorem i jego żoną (YouTube)
> bachowskie posty na blogu: #Bach
Constanze Mozart (Nissen, z domu Weber)
5 stycznia 1762 - 6 marca 1842
Żona Wolfganga Amadeusza Mozarta. Przeżyła go 51 lat.
Matka 6 dzieci Mozarta, z których 2 synów przeżyło dzieciństwo, a jeden z nich został kompozytorem. Była śpiewaczką, wykonawczynią partii w wielu kompozycjach męża. Zdaniem biografów inspirowała też Wolfganga Amadeusza.
Constanze Mozart, wolne media, wikimedia.org
Wraz z drugim mężem rozpoczęła pracę nad jedną z pierwszych biografii W. A. Mozarta. Constanze opublikowała tę książkę w 1828 roku, kiedy straciła kolejnego męża.
Z dziedzictwem Mozarta i służbowo z wdową po nim związany był Alois Taux. Urodził się 5 października 1817 roku w Braszowicach koło Ząbkowic Śląskich. Ten muzyk, dyrygent i kompozytor był pierwszym dyrektorem Mozarteum w Salzburgu. Ta instytucja to rodzaj mozartowskiego uniwersytetu stworzonego m.in. dzięki staraniom wdowy po Mozarcie. Taux napisał po śmierci Konstancji pieśń żałobną „Grabgesang für die Wittwe Mozart's”.
Constanze była kuzynką Carla Marii von Webera, słynnego romantycznego kompozytora operowego, który na początku XIX wieku pracował we Wrocławiu. Ciotką żony Mozarta była Adelheid von Weber, po mężu Krebs, która żyła w Pokoju na Górnym Śląsku (wieś była majątkiem księcia oleśnickiego). Adelheid wychowywała Carla Marię von Webera, kiedy osierociła go matka.
Mozart: Fantazja i Fuga KV 394 (YouTube)
w jednym z listów kompozytor wspomniał, że do napisania tego utworu zainspirowała go żona
> mozartowskie posty na blogu: #Mozart
Clara Schumann
13 września 1819 - 20 maja 1896
Żona Roberta Schumanna. Przeżyła go 40 lat.
Oddana trudnej miłości do genialnego i szalonego męża. Była kronikarką ich życia rodzinnego. Matką 8 dzieci pianisty i kompozytora. Zaangażowała się w prace przygotowawcze do publikacji prac Roberta Schumanna za jego życia i po śmierci.
Clara Schumann, wolne media, wikimedia.org
Była prawdziwą legendą romantyzmu, aktywną pianistką koncertową, cenioną krytyczką muzyczną, czynną uczestniczką znamiennej dla XIX-wiecznej kultury muzycznej Europy „wojny romantyków” (konfliktu między starą a nową szkołą kompozytorską). Zasłynęła jako pianistka i interpretatorka i popularyzatorka zwłaszcza dzieł męża, a także Bacha, Chopina oraz Brahmsa, z którym serdecznie się przyjaźniła. Gwiazda salonów brylowała również na Dolnym Śląsku.
Clara Schumann i Joseph Joachim na rysunku Adolpha von Menzela, wolne media, wikimedia.org
Rodzicami pianistki byli Friedrich i Marianne Wieck. Małżeństwo rozpadło się, kiedy Clara była jeszcze dzieckiem. Matka pianistki odeszła do Adolfa Bargiela, który był Ślązakiem z okolic Raciborza. Małżeństwo rozeszło się w 1824 roku. To ojciec zajął się Clarą. W 1841 roku, wbrew woli ojca, Clara wyszła za kompozytora Roberta Schumanna. Ich ślub odbył się 12 września, dzień przed 21. urodzinami pianistki. Clara była już wówczas po pierwszej wizycie we Wrocławiu. Koncertowała w stolicy Dolnego Śląska w 1836 roku podczas tournée z jej ojcem. Później grywała we Wrocławiu jeszcze kilkukrotnie. Była w tym mieście również w 1879 roku, kiedy jej bliski przyjaciel Brahms otrzymał honorowy doktorat Uniwersytetu Wrocławskiego. Jednym ze znanych wizerunków dojrzałej pianistki jest praca Adolpha von Menzela z 1854 roku. Plastyk pochodzący z Wrocławia przedstawił na swoim dziele Clarę Schuman przy fortepianie oraz skrzypka Josepha Joachima. Wiadomo też, że Clara znała się dobrze z rodziną i twórczością Bernharda Scholza, który był w latach 1871-83 kapelmistrzem wrocławskiej orkiestry.
Clara Schuman jest bohaterką książek i filmów. Dramat „Clara S, musikalische Tragödie” jest dziełem austriackiej noblistki, Elfriede Jelinek.
"Song of Love" z 1947 roku: Katharine Hepburn jako Clara Schumann (YouTube)
Cosima Wagner
24 grudnia 1837 - 1 kwietnia 1930
Druga żona Richarda Wagnera. Przeżyła męża 47 lat.
Dla Wagnera rzuciła pierwszego męża, wybitnego dyrygenta wagnerowskiego Hansa von Bülowa. Zarówno jej pierwszy mąż, jaki i Wagner oraz ojciec, Franciszek Liszt byli muzykami, koncertowali na Dolnym Śląsku: w Lwówku i Wrocławiu w latach 60. XIX wieku. Romans Cosimy i Richarda zaczął się w tym czasie, w 1864 roku. Wagner był wówczas wciąż żonaty z Minną Planer. Już w 1865 roku na świat przyszła pierwsza córka Wagnera i Cosimy: Izolda urodziła się 10 maja, równe dwa miesiące później Hans von Bülow prowadził prawykonanie... „Tristana i Izoldy” Wagnera. Cosima nie tylko urodziła 3 dzieci Richardowi, ale i była sekretarką męża. Jej przedyktował swoją autobiografię. Niezwykłym źródłem wiedzy na temat życia kompozytora są też pamiętniki Cosimy. Wspólnym wysiłkiem Wagnerów były dwa festiwale w Bayreuth, gdzie małżeństwo zamieszkało po ślubie (pierwsza żona Wagnera zmarła, a Cosima otrzymała rozwód, co było sensacją. Warto dodać, że świadkową na ich ślubie w 1870 była Malwida von Meysenbug, która w 1901 roku została nominowana do literackiego Nobla i obok Berthy von Suttner była pierwszą kobietą, która została w ogóle nominowana do Nobla).
Cosima Wagner, wolne media, wikimedia.org
Mąż napisał na jej urodziny "Idyllę Zygfryda", graną po dziś przez orkiestry i solistów.
Po śmierci Wagnera Cosima została dyrektorką festiwalu w Bayreuth. Reżyserowała inscenizacje i prowadziła wydarzenie, które stało się kultowym i na stałe zadomowiło się na kulturalnej mapie Europy. Prowadziła 13 edycji tego elitarnego wydarzenia w latach 1886 – 1906, następnie pomagała synowi. W 1910 roku jako jedna z pierwszych kobiet w Niemczech otrzymała honorowy doktorat uniwersytetu w Berlinie. Jej córka z pierwszego małżeństwa wyszła za mąż za Henryego Thode. Jego rodzina była związana z majątkiem Ubocze, koło Gryfowa Śląskiego, gdzie zięć Cosimy często przebywał. Z kolei w 1926 roku kolejna córka Cosimy, Blandine Gravina, odwiedziła hrabiego Hochberga w jego rezydencji w Roztoce pod Dobromierzem. Okulistą Cosimy był doktor Herman Cohn (1836-1906) z Wrocławia.
Idylla Zygfryda, prezent urodzinowo-świąteczny Wagnera dla Cosimy (YouTube)
Cosima jest bohaterką wielu książek, filmów i innych dzieł. Wspomnieć można o filmie „Wahnfried“ z 1986 roku, który został zaprezentowany w 1987 na Cannes Film Festival. Jego scenariusz napisał Reinhard Baumgart urodzony w 1929 roku we Wrocławiu. Rolę Cosimy zagrała Tatja Seibt urodzona w 1944 roku we Wrocławiu. Co ciekawe Fryderyka Nietzschego, zaprzyjaźnionego z Wagnerami, zagrał Christoph Waltz laureat 2 Oscarów. Z kolei w latach 1981-83 roku powstał miniserial „Wagner“. Główną rolę zagrał Richard Burton siedmiokrotnie nominowany do Oscara. Cosimą u jego boku była Vanessa Redgrave laureatka Oscara i aktorka pięciokrotnie nominowana do tej nagrody.
film "Waghnfried" z wrocławianką w roli Cosimy Wagner (YouTube)
> wagnerowskie posty na blogu: #Wagner
Polecam posty związane z kompozytorami:
#Bach
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz